گزارش خطا
برای مشاهده معنا و شرح هر کلمه، بر روی آن کلیک کنید.
عقائدية ، اخلاقية
وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ (عَلَيْهِ‌السَّلامُ)
از خطبه های آن حضرت است
در بیان قدرت خداوند و فضل قرآن و سفارش به تقوا
۱. معرفة الله
«الْحَمْدُ لِلّهِ الْمَعْرُوفِ مِنْ غَیْرِ رُؤْیَة،»۱حمد خدای را که بدون دیده شدن شناخته شده،
«وَ الْخَالِقِ مِنْ غَیْرِ مَنْصَبَة.»۲خدایی که آفریننده است به غیر رنج و زحمت.
«خَلَقَ الْخَلَائِقَ بِقُدْرَتِهِ،»۳به قدرتش موجودات را آفرید،
«وَ اسْتَعْبَدَ الْأَرْبَابَ بِعِزَّتِهِ،»۴و با عزّتش گردنفرازان را به بند بندگی کشید،
«وَ سَادَ الْعُظَمَاءَ بِجُودِهِ;»۵و با جودش بر بزرگان مهتری جست.
«وَ هُوَ الَّذِي أَسْکَنَ الدُّنْیَا خَلْقَهُ،»۶اوست خدایی که مخلوقاتش را در دنیا جای داد،
«وَ بَعَثَ إِلَى الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ رُسُلَهُ،»۷و رسولانش را به سوی جن و انس فرستاد،
«لِیَکْشِفُوا لَهُمْ عَنْ غِطَائِهَا،»۸تا پرده از رخسار دنیا از برابر دیدگانشان بردارند،
«وَ لِیُحَذِّرُوهُمْ مِنْ ضَرَّائِهَا،»۹و آنان را از زیانهای دنیای منهای تقوا بترسانند،
«وَ لِیَضْرِبُوا لَهُمْ أَمْثَالَهَا،»۱۰و برای بیدار کردنشان درباره آن مثلها بزنند،
«وَ لِیُبَصِّرُوهُمْ عُیُوبَهَا،»۱۱و بر عیوب دنیا بینایشان گردانند،
«وَ لِیَهْجُمُوا عَلَيْهِمْ بِمُعْتَبَرٍ مِنْ تَصَرُّفِ مَصَاحِّهَا وَ أَسْقَامِهَا، وَ حَلاَلِهَا وَ حَرَامِهَا،»۱۲و آنچه مایه عبرت است از انقلاب حالات دنیا چون تندرستی ها و بیماریها، و حلال و حرام برای مردم غافل بازگو کنند،
«وَ مَا أَعَدَّ اللهُ لِلْمُطِیعِینَ مِنْهُمْ وَ الْعُصَاةِ مِنْ جَنَّةٍ وَ نَارٍ، وَ کَرَامَةٍ وَ هَوَانٍ.»۱۳و آنچه را خداوند برای اهل طاعت و معصیت از بهشت و جهنّم و کرامت و ذلت آماده نموده بیان نمایند.
«أَحْمَدُهُ إِلَى نَفْسِهِ»۱۴او را به درگاهش سپاس و ستایش می گویم
«كَمَا اسْتَحْمَدَ إِلَى خَلْقِهِ،»۱۵چنانکه از بندگانش سپاس و ستایش خواسته.
«وَ جَعَلَ لِكُلِّ شَیْءٍ قَدْراً،»۱۶برای هر چیزی اندازه ای قرار داده،
«وَ لِكُلِّ قَدْرٍ أَجَلاً،»۱۷و برای هر اندازه مدّتی معین نموده،
«وَ لِكُلِّ أَجَلٍ کِتَاباً.»۱۸و برای هر مدّتی کتابی نگاشته است.
۲. خصائص القرآن
مِنْها فى ذِكْرِ الْقُرآن
از این خطبه است درباره قرآن
«فَالْقُرْآنُ آمِرٌ زَاجِرٌ،»۱۹قرآن امرکننده و نهی کننده است،
«وَ صَامِتٌ نَاطِقٌ.»۲۰خاموش و گویاست،
«حُجَّةُ اللهِ عَلَى خَلْقِهِ.»۲۱حجت خدا بر مردم است،
«أَخَذَ عَلَيْهِ مِیثَاقَهُمْ،»۲۲بر آن از خلق خود پیمان گرفت،
«وَ ارْتَهَنَ عَلَيْهِمْ أَنْفُسَهُمْ.»۲۳و آنان را در گرو
قرآن قرار داد،
«أَتَمَّ نُورَهُ،»۲۴نورش را تمام
«وَ أکْرَمَ بِهِ دِینَهُ،»(۱)۲۵و دینش را به آن کامل کرد،
«وَ قَبَضَ نَبِیَّهُ (صَلَّى‌اللّهُ‌عَلَيهِ‌وَآلِهِ)»۲۶پیامبرش (صلى‌الله‌عليه‌وآله) را قبض روح کرد
«وَ قَدْ فَرَغَ إِلَى الْخَلْقِ مِنْ أَحْکَامِ الْهُدَی بِهِ.»۲۷در حالی که از رساندن پیام هدایت به مردم به وسیله
قرآن فارغ شده بود.
«فَعَظِّمُوا مِنْهُ سُبْحانَهُ مَا عَظَّمَ مِنْ نَفْسِهِ،»۲۸پس خدارا بزرگ شمارید آنچنان که اوخود رابزرگ شمرده،
«فَإِنَّهُ لَمْ یُخْفِ عَنْكُمْ شَیْئاً مِنْ دِینِهِ،»۲۹زیرا خداوند چیزی از دینش را از شما پنهان نکرد،
«وَ لَمْ یَتْرُکْ شَیْئاً رَضِیَهُ أَوْ کَرِهَهُ»۳۰و امری را که مورد رضایت یا کراهتش باشد وانگذاشت
«إِلَّا وَ جَعَلَ لَهُ عَلَماً بَادِیاً، وَ آیَةً مُحْکَمَةً،»۳۱جز اینکه برای آن علامتی ظاهر و نشانه ای محکم قرار داد،
«تَزْجُرُ عَنْهُ،»۳۲که یا از منکر نهی می کند،
«أَوْ تَدْعُو إِلَيْهِ.»۳۳و یا به معروف دعوت می نماید.
«فَرِضَاهُ فِيَما بَقِیَ وَاحِدٌ، وَ سَخَطُهُ فِيَما بَقِیَ وَاحِدٌ.»۳۴پس خشنودی و خشمش در گذشته و حال یکسان است.
«وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَنْ یَرْضَی عَنْكُمْ بِشَیْءٍ سَخِطَهُ عَلَى مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ»۳۵و بدانید خداوند هرگز از شما خشنود نمی شود به چیزی که به خاطر آن بر گذشتگان خشم گرفته،
«وَ لَنْ یَسْخَطَ عَلَيْكُمْ بِشَیْءٍ رَضِیَهُ مِمَّنْ کانَ قَبْلَکُمْ»۳۶و هرگز بر شما خشم نمی گیرد به خاطر چیزی که به آن از پیشینیان خشنود شده،
«وَ اِنَّما تَسیروُنَ فِى اَثَر بَیِّن»۳۷شما در راهی روشن حرکت می کنید،
«وَ تَتَکَلَّمُونَ بِرَجْعٍ قَوْلٍ قَدْ قالَهُ الرِّجالُ مِنْ قَبْلِکُمْ.»۳۸و آنچه گذشتگان گفته اند در سخن تکرار می کنید.
«قَدْ کَفَاکُمْ مَؤُونَةَ دُنْیَاکُمْ،»۳۹خداوند مؤونه دنیای شما را کفایت کرده،
«وَ حَثَّکُمْ عَلَى الشُّکْرِ،»۴۰و بر شکر ترغیب نموده،
«وَ افْتَرَضَ مِنْ أَلْسِنَتِکُمُ الذِّکْرَ.»۴۱و ذکرش را بر زبانتان واجب کرده،
۳. الإيصاء بالتّقوى
«وَ أَوْصَاکُمْ بِالتَّقْوَی،»۴۲و شما را به تقوا سفارش نمـوده،
«وَ جَعَلَهَا مُنْتَهَی رِضَاهُ، وَ حَاجَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ.»۴۳و آن را منتهای خشنودی خـود و خواسته اش از بندگان قـرار داده.
«فَاتَّقُوا اللهَ»۴۴پس تقوای الهی را پیشه سازید،
«الَّذِي أَنْتُمْ بِعَیْنِهِ،»۴۵خدایی که در برابر نظارت او هستید،
«وَ نَوَاصِیکُمْ بِیَدِهِ،»۴۶و مهار زندگی شما در دست قدرت او
«وَ تَقَلُّبُکُمْ فِي قَبْضَتِهِ.»۴۷و تغییرتان از حالی به حالی در کف قوت اوست،
«إِنْ أَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ،»۴۸اگر پنهان کنید می داند،
«وَ إِنْ أَعْلَنْتُمْ کَتَبَهُ;»۴۹و اگر آشکار نمایید ثبت می کند،
«قَدْ وَکَّلَ بِذلِكَ حَفَظَةً کِرَاماً،»۵۰نگهبانان با کرامتی را بر شما موکّل کرده
«لَا یُسْقِطُونَ حَقّاً،»۵۱که حقّی را از قلم نمی اندازند،
«وَ لَا یُثْبِتُونَ بِاطِلاً.»۵۲و چیزی را بیهوده ثبت نمی کنند.
«وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ «مَنْ یَتَّقِ اللهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً»(۲) مِنَ الْفِتَنِ،»۵۳بدانید آن که تقوای الهی را رعایت کند خداوند راه خروج از فتنه ها را برایش باز کند.
«وَ نُوراً مِنَ الظُّلَمِ،»۵۴و به او نوری بنمایاند که از تاریکی برهد،
«وَ یُخَلِّدْهُ فِيَما اشْتَهَتْ نَفْسُهُ،»۵۵و او را در آنچه که میل و آرزوی اوست جاویدان کند،
«وَ یُنْزِلْهُ مَنْزِلَ الْکَرَامَةِ عِنْدَهُ،»۵۶وی را نزد خود در خانه کرامت وارد سازد،
«فِي دَارٍ اصْطَنَعَهَا لِنَفْسِهِ;»۵۷خانه ای که برای خود انتخاب نموده
«ظِلُّهَا عَرْشُهُ،»۵۸که سایه اش عرش،
«وَ نُورُهَا بَهْجَتُهُ،»۵۹روشناییش شادمانی او،
«وَ زُوَّارُهَا مَلاَئِکَتُهُ،»۶۰زیارت کنندگانش فرشتگان،
«وَ رُفَقَاؤُهَا رُسُلُهُ;»۶۱و دوستانش انبیاء او هستند.
«فَبَادِرُوا الْمَعَادَ،»۶۲پس بر معاد پیشدستی کنید،
«وَ سَابِقُوا الْآجَالَ،»۶۳و بر مرگ پیشی جویید،
«فَإِنَّ النَّاسَ یُوشِکُ أَنْ یَنْقَطِعَ بِهِمُ الْأَمَلُ،»۶۴زیرا نزدیک است آرزوی مردم قطع شود،
«وَ یَرْهَقَهُمُ الْأَجَلُ،»۶۵و اجل گریبانشان را بگیرد،
«وَ یُسَدَّ عَنْهُمْ بَابُ التَّوْبَةِ.»۶۶و باب توبه بر آنان بسته شود.
«فَقَدْ أَصْبَحْتُمْ فِي مِثْلِ مَا سَأَلَ إِلَيْهِ الرَّجْعَةَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ.»۶۷شما اکنون در شرایطی هستید که کسانی پیش از شما از دنیا رفتند بازگشت به آن را خواستارشدند،
۴. ضرورة تذكر القيامة و العذاب
«وَ أَنْتُمْ بَنُو سَبِیل،»۶۸با آنکه شما در دنیا همچون رهگذرید
«عَلَى سَفَر مِنْ دَار لَيْسَتْ بِدَارِکُمْ،»۶۹ازخانه ای که ملک شمانیست آماده سفرید
«وَ قَدْ أُوذِنْتُمْ مِنْهَا بِالْإِرْتِحَالِ،»۷۰که کوچ کردن از آن را به شما اعلام نموده،
«وَ أُمِرْتُمْ فِيهَا بِالزَّادِ.»۷۱و توشه گرفتن از آن را امر کرده اند.
«وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ لِهذَا الْجِلْدِ الرَّقِیقِ صَبْرٌ عَلَى النَّارِ،»۷۲بدانید که این پوست نازک را طاقت بر آتش نیست،
«فَارْحَمُوا نُفُوسَکُمْ،»۷۳پس به خود رحم کنید،
«فَإِنَّكُمْ قَدْ جَرَّبْتُمُوهَا فِي مَصَائِبِ الدُّنْیَا.»۷۴که شما خود را در دنیا به مصائب و رنجها امتحان کرده اید.
«أَفَرَأَیْتُمْ جَزَعَ أَحَدِکُمْ مِنَ الشَّوْکَةِ تُصِیبُهُ، وَ الْعَثْرَةِ تُدْمِیهِ، وَ الرَّمْضَاءِ تُحْرِقُهُ؟»۷۵آیا مشاهده کرده اید که یکی از شما به خاطر خاری که به بدنش فرو می رود و از لغزیدنی که دچار خونریزی می گردد، و از ریگ داغی که او را می سوزاند چگونه ناله سر داده و اظهار درد می کند؟
«فَکَیْفَ إِذَا کَانَ بَیْنَ طَابَقَیْنِ مِنْ نَارٍ،»۷۶پس چه طاقت و حالی خواهد داشت وقتی بین دو طبقه از آتش قرار گیرد،
«ضَجِیعَ حَجَرٍ،»۷۷در حالی که همخوابه سنگ سوزان
«وَ قَرِینَ شَیْطَانٍ!»۷۸و همنشین شیطان گردد؟!
«أَ عَلِمْتُمْ أَنَّ مَالِکاً إِذَا غَضِبَ عَلَى النَّارِ حَطَمَ بَعْضُهَا بَعْضاً لِغَضَبِهِ،»۷۹آیا می دانید وقتی مالک دوزخ بر آتش خشم گیرد آتشها به روی هم غلتیده و یکدیگر را به سختی می کوبند،
«وَ إِذَا زَجَرَهَا تَوَثَّبَتْ بَیْنَ أَبْوَابِهَا جَزَعاً مِنْ زَجْرَتِهِ؟!»۸۰و هرگاه به آتش بانگ زند آتش دوزخ بی تابانه از نهیب او در میان درهای جهنم برجهد؟!
«أَيُّهَا الْیَفَنُ الْکَبِیرُ،»۸۱ای پیر سالخورده
«الَّذِي قَدْ لَهَزَهُ الْقَتِیرُ،»۸۲که پیری با تو درآمیخته،
«کَیْفَ أَنْتَ إِذَا الْتَحَمَتْ أَطْوَاقُ النَّارِ بِعِظَامِ الْأَعْنَاقِ،»۸۳چگونه خواهی بود وقتی گردنبندهای آتشین به استخوانهای گردن بپیوندد،
«وَ نَشِبَتِ الْجَوَامِعُ حَتَّى أَکَلَتْ لُحُومَ السَّوَاعِدِ؟!»۸۴و غُلها به دستها وصل شود تا گوشتهای ساعد را بخورد؟!
۵. اغتنام الفرص في الدنيا
«فَاللهَ اللهَ مَعْشَرَ الْعِبَادِ!»۸۵ای مردم، خدا را! خدا را!
«وَ أَنْتُمْ سَالِمُونَ فِي الصِّحَّةِ قَبْلَ السُّقْمِ،»۸۶اکنون که در تندرستی پیش از بیماری،
«وَ فِي الْفُسْحَةِ قَبْلَ الضِّیقِ.»۸۷و فراخی قبل از تنگدستی هستید.
«فَاسْعَوْا فِي فَکَاکِ رِقَابِکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُغْلَقَ رَهَائِنُهَا.»۸۸پس در آزادی خود تا گرفتار نشدید بکوشید،
«أَسْهِرُوا عُیُونَکُمْ،»۸۹دیده ها را در شب بیدار دارید،
«وَ أَضْمِرُوا بُطُونَکُمْ،»۹۰شکمها را با روزه لاغر کنید،
«وَ اسْتَعْمِلُوا أَقْدَامَکُمْ،»۹۱قدمها را به کار گیرید،
«وَ أَنْفِقُوا أَمْوَالَکُمْ،»۹۲اموالتان را انفاق نمایید،
«وَ خُذُوا مِنْ أَجْسَادِکُمْ فَجُودُوا بِهَا عَلَى أَنْفُسِکُمْ،»۹۳بدنها را فدای جانها کنید
«وَ لَا تَبْخَلُوا بِهَا عَنْهَا،»۹۴و در این راه بخل نورزید،
«فَقَدْ قَالَ اللهُ سُبْحانَهُ:»۹۵که خداوند سبحان فرموده:
(إِنْ تَنْصُرُوا اللهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ)(۳)۹۶«اگر خدا را یاری کنید خدا هم شما را یاری می کند و قدمهای شما را استوار می دارد»
«وَ قَالَ تَعَالی:»۹۷و نیز فرموده:
(مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ)(۴)۹۸«کیست که به خداوند وام نیکو دهد که خدا آن را برایش به چند برابر بازگرداند؟ و به خاطر این وام برای او اجر کریم است.»
«فَلَمْ یَسْتَنْصِرْکُمْ مِنْ ذُلٍّ،»۹۹خداوند از روی ذلّت از شما یاری نخواسته،
«وَ لَمْ یَسْتَقْرِضْکُمْ مِنْ قُلٍّ.»۱۰۰و به خاطر کمی مال قرض نطلبیده،
«اسْتَنْصَرَکُمْ (وَ لَهُ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ)»(۵)۱۰۱از شما یاری خواسته در حالی که جنود آسمانها و زمین از اوست و او غالب و حکیم است،
«وَ اسْتَقْرَضَکُمْ : (وَ لَهُ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ)»(۶)۱۰۲از شما وام طلبیده در صورتی که مالک خزائن آسمانها و زمین بوده
«وَ (هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ)»(۷)۱۰۳
و بی نیاز و ستوده است،
«وَ إِنَّمَا أَرَادَ أَنْ :» (یَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلا)(۸)۱۰۴همه اینها به خاطر آزمایش شماست که کدامتان دارای بهترین عمل هستید.
«فَبَادِرُوا بِأَعْمَالِکُمْ تَکُونُوا مَعَ جِیرَانِ اللهِ فِي دَارِهِ.»۱۰۵پس به سوی اعمال پسندیده بشتابید تا در بهشت با همجواران خدا باشید،
«رَافَقَ بِهِمْ رُسُلَهُ،»۱۰۶آنان که انبیا را با آنان رفاقت داد،
«وَ أَزَارَهُمْ مَلاَئِکَتَهُ،»۱۰۷و فرشتگان را به دیدارشان فرستاد،
«وَ أَکْرَمَ أَسْمَاعَهُمْ أَنْ تَسْمَعَ حَسِیسَ نَارٍ أَبَداً،»۱۰۸و چنان اکرامشان نمود که گوششان هرگز صدای آهسته آتش جهنم را نشنـود،
«وَ صَانَ أَجْسَادَهُمْ أَنْ تَلْقَی لُغُوباً وَ نَصَباً،»۱۰۹و اندامشان را از برخورد با سختی و رنج مصون داشت،
(ذلکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ)(۹)۱۱۰«این است عطای خداوند که به هرکس بخواهد عنایت می کند و خداوند صاحب بخشش عظیم است.»
«أَقُولُ مَا تَسْمَعُونَ،»۱۱۱آنچه را می شنوید می گویم،
«وَ اللهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِی وَ أَنْفُسِکُمْ،»۱۱۲و از خدا برای خود و شما یـاری می خواهم،
«وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَکِیلِ!.»۱۱۳و او ما را بس اسـت و وکیل خوبی است.
(۱) در بعضی نسخ
«أَکْمَلَ بِهِ دِینَهُ» آمده است.
(۲)
طلاق/سوره۶۵، آیه۲. (۳)
محمد/سوره۴۷، آیه۷. (۴)
حدید/سوره۵۷، آیه۱۱. (۵) اشاره به
آیه ۷ سوره فتح دارد.
(۶) اشاره به
آیه ۷ سوره منافقون دارد.
(۷)
فاطر/سوره۳۵، آیه۱۵. ،
حدید/سوره۵۷، آیه۲۴. ،
ممتحنه/سوره۶۰، آیه۶. ،
لقمان/سوره۳۱، آیه۲۶. و
حج/سوره۲۲، آیه۶۴. .
(۸)
هود/سوره۱۱، آیه۷ و
ملک/سوره۶۷، آیه۲. (۹)
حدید/سوره۵۷، آیه۲۱. و
جمعه/سوره۶۷، آیه۴. 
