علا (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَلا (به فتح عین) و
عُلو (به ضم عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بلندی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
عَلاء (به فتح عین) به معنای برتری و رفعت شأن و
عُلُوّ (به ضم عین ولام) به معنای فهر و غلبه و
تکبر.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
جنگ و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَلا و
عُلو به معنای بلندی،
عَلاء به معنای برتری و رفعت شأن و
عُلُوّ به معنای در قهر و غلبه و تکبر آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) به اصحابش درباره جنگ فرموده است:
«فَخُذُوا لِلْحَرْبِ أُهْبَتَهَا، وَأعِدُّوا لَهَا عُدَّتَهَا، فَقَدْ شَبَّ لَظَاهَا، وَعَلاَ سَنَاهَا» «ساخت جنگ را برگیرید، وسائلش را آماده کنید که شعله آن آشکار شده و نورش بالا رفته است.»
(شرح‌های خطبه:
)
«تعالی اللّه»: خدا برتر و والاتر است و در شعری که شاهد آورده در شکایت از
قریش فرموده است:
«وَ نَحْنُ وَهَبْنَاکَ الْعَلاَءَ وَ لَمْ تَکُنْ ••• عَلِیّاً وَ حُطْنَا حَوْلَکَ الْجُرْدَ وَ السُّمْرَا» «ما این برتری و رتبت را به تو دادیم، تو بلند مرتبه نبودی • و ما گرداگرد تو اسبان کوتاه مو و نیزه‌ها را فراهم کردیم»
(شرح‌های خطبه:
)
«عوالی»: بالا رفته‌ها، در جنگ به اصحابش فرموده است:
«الْجَنَّةُ تَحْتَ أَطْرَافِ الْعَوَالِي.» «
بهشت زیر اطراف این نیزه‌های بالا رفته است.»
(شرح‌های خطبه:
) چنانکه
رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرموده است: «الجَنّةُ تَحتِ ظِلال السَیوف»
«علیّین»: علوّ مضاعف مقام
ابرار در بهشت است چنانکه فرموده:
«إنَّ الاْسْتِغْفَارَ دَرَجَةُ الْعِلِّيِّينَ» (
استغفار مقام گروهى بلند مرتبه است.)
(شرح‌های حکمت:
)
علّی (علیه‌السلام)، نام مبارک ایشان (علّی (علیه‌السلام)) جمعاً حدود پانزده بار در «نهج» آمده است: با یارانش فرموده است:
«وَقُومُوا بِمَا عَصَبَهُ بِكُمْ، فَعَلِيٌّ ضَامِنٌ لِفَلْجِكُمْ آجِلاً، إِنْ لَمْ تُمنَحُوهُ عَاجِلاً.» «به آنچه
خدا بر شما بسته و حتمی کرده
قیام کنید پس علی بن ابی‌طالب بر پیروزی شما در
قیامت ضامن است اگر در دنیا به آن نرسید.»
(شرح‌های خطبه:
)
در
حکمت ۴۰:
«أَنَّهُ قَالَ: [يَا عَلِيُّ] لاَ يُبْغِضُكَ مُؤْمِنٌ، وَلاَ يُحِبُّكَ مُنَافِق.» (اى على! هيچ مؤمنى تو را دشمن نمى‌دارد و هيچ منافقى تو را دوست نخواهد داشت!)
(شرح‌های حکمت:
)
در
خطبه ۱۵۶:
«فَقَالَ: «يَا عَلِيُّ، إِنَّ أُمَّتِي سَيُفْتَنُونَ مِنْ بَعْدِي».» (فرمود: «اى على! پس از من، پيروانم در بوته
آزمایش قرار مى‌گيرند».)
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۲۲۳:
«مَا لِعَلِيّ وَلِنَعِيم يَفْنَى، وَلَذَّة لاَ تَبْقَى!» («على» را با نعمت‌هاى فناپذير و لذّت‌هاى نابود شدنى دنيا چه كار!)
(شرح‌های خطبه:
) و نیز
نامه ۲۴ در سه مورد،
نامه ۷۴ در یک مورد،
نامه ۴۵ در یک مورد،
نامه ۳۸ و
۵۰ و
۵۱ و
۵۳ و
۶۰ و
۶۳ و
۷۵. (صبحی صالح)
این ماده بار‌ها در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «علا»، ج۲، ص۷۴۷.
