خروج (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خُروج (به ضم خاء) از
واژگان قرآن کریم است به معنی بيرون شدن و آشكار شدن.
خَرَج (به فتح خاء و فتح راء) و
خَراج (به فتح خاء) از مشتقات این کلمه هستند.
خُروج به معنی بيرون شدن و آشكار شدن است.
(وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً ...) «اگر به بيرون رفتن از براى
جهاد مايل می‌بودند وسيله آن‌را فراهم می‌كردند.»
إِخراج (به کسر الف) و خُروج (به ضم خاء) در خارج شدن و خارج كردن معمولى مثل خارج شدن از منزل و در ظاهر شدن مثل خروج ميوه از درخت و نظائر آن به كار رفته است ولى معنى اوّلى كه همان آشكار شدن باشد در همه جا ملحوظ است.
(قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْؤُماً مَدْحُوراً) (فرمود: از آن مقام با ننگ و عار و خوارى، بيرون رو.)
(فَاخْرُجْ مِنْها فَإِنَّكَ رَجِيمٌ) (از آن صف فرشتگان بيرون رو، كه تو از درگاه ما رانده شده‌اى)
(فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ) (بيرون رو، كه تو از افراد پست و كوچكى.)
شايد منظور، خروج از
مقام و مرتبه باشد.
خَرْج در آيه
(فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجاً عَلى أَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُمْ سَدًّا) (آيا ممكن است ما هزينه‌اى براى تو قرار دهيم، كه ميان ما و آنها سدّى ايجاد كنى.)
به معنى مزد و
اجرت است و چون آيات بعدى حكايت می‌كند كه
ذو‌القرنین از آنها كارگر و تكّه‌هاى
آهن و
سرب خواست و در جواب آيه فوق گفت: ما مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ ... لذا پيداست كه غرض آنها از خرج مزد و اجرت بوده است نه وسائل سدّ و چون مزد از مال اجرت دهنده خارج می‌شود و يا به صورت مزد آشكار و جدا می‌شود به آن خرج گفته‌اند.
همچنين است خَراج (به فتح خاء) ولى
راغب گويد: خرج اعمّ از خراج است
و خراج اغلب به
حق‌الارض گفته می‌شود.
(أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجاً فَخَراجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ) «يا از آنها مزدى و اجرتى می‌خواهى و از اين جهت قبول
رسالت بر ايشان گران است
رازق تو
خدا است روزى پروردگارت بهتر است و او بهترين روزى دهندگان می‌باشد. »
در
مجمع گويد: اصل خراج و خرج هر دو يكى است و آن غلّه‌اى است كه بر سبيل وظيفه اخراج می‌شود و از آن است خراج ارض.
منظور از خراج در آيه به قرينه «خَيْرُ الرَّازِقِينَ»
رزق است.
در
آیات قرآن درباره پيامبران و مخصوصا
حضرت رسول (صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) تكرار شده كه آنها بر رسالت مزدى نمی‌خواهند.
(قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً ...) (بگو:در برابر اين رسالت و تبليغ پاداشى از شما نمى‌طلبم.)
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خروج»، ج۲، ص۲۳۴-۲۳۵.
