فتن (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَتْن (به فتح فاء و سکون تاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای امتحان و آزمایش است
امتحان الهی، عذاب، ضلال و شرک، همگی از مصادیق فَتْن هستند. موارد متعددی از کاربرد این ریشه در
نهج البلاغه به چشم میخورد.
فَتْن به معنای امتحان و آزمایش است. در اصل فَتْن به معنای گذاشتن طلا در آتش برای آشکارسازی ناخالصی های آن است.
حضرت علی (ع) در ذیل آیه
(أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ) میفرمایند:
وقتی این
آیه نازل شد، گفتم:
«يا رسول الله ما هذه الفتنة التى اخبرك الله تعالى بها فقال: يا على انّ امّتى سيفتنون من بعدى» «ای
رسول خدا! این فتنهای که
خداوند از آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای
علی!
امت من بعد از من به فتنه دچار خواهند شد.»
ظاهر این است که منظور از فتنه در این جمله، برگشتن از
امامت، قهقرا رفتن، به وجود آمدن اختلافات و درگیری بین مردم است. در ادامه همین
خطبه می فرماید:
«و قال يا علىّ انّ القوم سيفتنون باموالهم و يمنّون بدينهم على ربّهم و يتمنّون رحمته و يأمنون سطوته و يستحلّون حرامه بالشبهات الكاذبة...» «قوم به وسیله اموالشان فتنه زده خواهند شد و به
دین خود بر پروردگارشان
منت مینهند و
رحمت او را آرزو میکنند و از عذاب او در امان میدانند و حرام او را با شبهات دروغین حلال میشمارند.» در این جمله، "مفتون" به معنای کسی است که به فتنه افتاده و فریفته شده است.
(شرح‌های خطبه:
)
امیرالمومنین (علیه‌السلام) درباره گرفتاریهای بعد از خود میفرمایند:
«يقول الله سبحانه فبى حلفت لا بعثنّ على اولئك فتنة تترك الحليم فيها حيران» «خداوند سبحان سوگند یاد کرده که بر آن قوم فتنهای نازل کند که در آن، انسان بردبار حیران میماند.»
(شرح‌های حکمت:
)
حضرت علی (علیه‌السلام) ظهور
خوارج را از مصادیق فتنه دانسته و میفرمایند:
«فانا فقأت عين الفتنة» «من چشم فتنه را کور کردم».
(شرح‌های خطبه:
)
و نیز، میفرمایند:
«كن فى الفتنة كابن اللبون لا ظهر فيركب و لا لبن فيحلب» «در فتنه مانند بچه شتر باش که نه پشت دارد که سوارش شوند و نه شیر دارد که بدوشند».
(شرح‌های حکمت:
)
از این ماده چندین مورد در «نهج» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «فَتْن»، ج۲، ص۸۰۱.
