امتحان الهی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امتحان خدا تعبیری است که در
قرآن مجید نیامده، اما
مفسرین با توجه به معنا و مفهوم برخی آیات از این تعبیر استفاده کرده‌اند.
تکالیف الهی،
خیر و شر، وسائل زندگی و پیش‌آمدهای روزگار همه امتحان خدایی هستند. با امتحانات الهی خوب و بد از هم جدا شده و خوبان در راه
کمال و بدان در راه
شقاوت پیش می‌روند.
امتحان خدا یعنی چه؟
از قرآن مجید به دست می‌آید که تکالیف الهی و پیش‌آمدهای روزگار همه امتحان خدائی‌اند و به وسیله آنها خوب و بد از هم جدا شده و خوبان در راه کمال و بدان در راه شقاوت پیش می‌روند حتی وسائل زندگی نیز از آن جمله است.
(إِنّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زينَةً لَّها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا) با وسائل زندگی
نیکوکاران از بدکاران تمیز داده می‌شوند. (ما آنچه را روى زمين است زينت آن قرارداديم، تا آنها را بيازماييم كه كدام يك داراى بهترين عمل هستند.)
خیر و شرّ هر دو امتحان است شاید آمدن آنها عنان زندگی و افعال را عوض کند:
(وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ) (و آنها را با نيكى‌ها و بدى‌ها آزموديم، شايد بازگردند.)
ایضا آیه:
(وَ نَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً وَ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ) ( و شما را با بديی‌ها و خوبيی‌ها آزمايش مى‌كنيم و به سوى ما بازگردانده مى‌شويد.)
در راه رجوع الی اللَّه شرّ و خیر پیش می‌آید تا عده‌ای را به راه کمال و گروهی را به راه شقاوت ببرد.
به
ابراهیم (علیه‌السّلام) دستور داده می‌شود:
فرزندت را در راه خدا
قربانی کن پسر و پدر هر دو به این کار راضی می‌شوند و چون روشن می‌گردد که هر دو
تسلیم و مطیع امرند جواب می‌رسد:
(إِنَّ هَذا لَهُوَ الْبَلاء الْمُبينُ) (به يقين اين همان امتحان آشكار است.)
دستور
ذبح فرزند و اسکان
ذریه در سرزمین خشک و تفتیده
مکّه و نظائر آنها ظاهرا همان ابتلا و امتحان است که ابراهیم (علیه‌السّلام) را به
امامت رسانید
(وَإِ ذِ ابْتَلَى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جَاعِلُكَ لِلنّاسِ إِمامًا...) (و ياد كنيد هنگامى كه پروردگار ابراهيم، او را با دستوراتى آزمود؛ و او به طور كامل از عهده آنها برآمد.
خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم.»...)
دستورات و تکالیف بر بشر نازل می‌شود تا بشر را رشد دهند و به طرف کمال برند و در نتیجه
صادقان از
کاذبان جدا می‌شوند و هر یک راه خویش می‌گیرند:
(أَحَسِبَ النّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ)(وَ لَقَدْ فَتَنّا الَّذينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكَاذبِينَ) (آيا مردم گمان كردند همين كه بگويند: «
ایمان آورديم»، به حال خود رها مى‌شوند و آزمايش نخواهند شد؟! ما كسانى را كه پيش از آنان بودند آزموديم (و اينها را نيز امتحان مى‌كنيم) تا خداوند كسانى را كه راست مى‌گويند و كسانى را كه
دروغ مى‌گويند مشخص سازد.)
دستور
جهاد و حمله به
دشمن امتحان و اختبار است:
(وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجاهِدينَ مِنكُمْ وَ الصَّابِرينَ ) (به يقين ما همه شما را مى‌آزماييم تا معلوم شود مجاهدان واقعى و
صابران از ميان شما كيانند.)
و به طور خلاصه با امتحان الهی که همان احکام و پیش آمدها و وسائل زندگی است مردم به راه کمال و شقاء می‌افتند و پیش می‌روند تا اهل سعادت به سعادت و اهل شقاوت به شقاوت برسند و از هم متمایز گردند.
المیزان در جلد چهارم ذیل
آیه ۴۲ آل عمران در این باره بحث مفصلی دارد که دیدنی است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امتحان خدا»، ج۵، ص۱۴۹-۱۵۱.
