قبض (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَبْض (به فتح قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای گرفتن، گرفتن شی‌ء با تمام دست و جمع کردن است بعد از گرفتن شی‌ء و نیز به معنای
امساک از اخذ شی‌ء است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
طلحه و
زبیر از این واژه استفاده نموده است.
قَبْض به معنای گرفتن، گرفتن شی‌ء با تمام دست و جمع کردن است بعد از گرفتن شی و نیز به معنای امساک از اخذ شی‌ء نیز آمده است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره طلحه و زبیر فرموده است:
«فَأَقْبَلْتُمْ إِلَيَّ ... تَقُولُونَ: الْبَيْعَةَ الْبَيْعَةَ! قَبَضْتُ كَفِّي فَبَسَطْتُمُوهَا، وَنَازَعَتْكُمْ يَدِي فَجَاذَبْتُمُوهَا.» «به طرف من روی آوردید فریاد می‌زدید:
بیعت. بیعت، من دستم را بستم شما آن را باز کردید، دستم را کنار کشیدم شما به طرف خود کشیدید.»
(شرح‌های خطبه:
)
نظیر این کلام در
خطبه ۲۲۹ نیز آمده است:
«وَبَسَطْتُمْ يَدِي فَكَفَفْتُهَا، وَمَدَدْتُمُوهَا فَقَبَضْتُهَا، ثُمَّ تَدَاكَكْتُمْ عَلَيَّ تَدَاكَّ الاِْبِلِ الْهِيمِ عَلَى حِيَاضِهَا يَوْمَ وِرْدِهَا» (شما (براى بيعت) دستم را گشوديد و من بستم. شما آن را به سوى خود كشيديد و من آن را برگرفتم! پس از آن همچون شتران تشنه كه روز وعده آب به آب خورگاه حمله كنند و به يكديگر پهلو زنند به گردم ريختيد!)
(شرح‌های خطبه:
)
در
غریب ۶ فرموده است:
«إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا كَانَ لَهُ الدَّيْنُ الظَّنُونُ يَججبُ عَلَيْهِ أَنْ يُزَكِّيَهُ لِمَا مَضَى إِذَا قَبَضَهُ.» یعنی اگر کسی وامی در عهده دیگران دارد که نمی‌داند به دستش خواهد رسید یا نه، در وقت گرفتن باید
زکات آن را بدهد.
(شرح‌های غریب:
) «
دین ظنون» به فتح اوّل قرضی را گویند که انسان نمی‌داند به دستش خواهد رسید یا نه، بلکه
ظن می‌کند شاید برسد و شاید نرسد.
«وَتَقَلُّبُكُمْ فِي قَبْضَتِهِ» یعنی حرکت و زندگی شما در دست خداست.
(شرح‌های خطبه:
)
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «فبض»، ج۲، ص۸۳۹.
