• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نصر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَصْر (به فتح نون و سکون صاد) و نُصْرت (به ضم نون و سکون صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای یاری است و چون با «عَلَی» و «مِنْ» به مفعول دوّم متعدی شود معنای نجات، خلاص کردن و غلبه می‌دهد. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: اِنْتِصار (به کسر الف و تاء و سکون نون) به معنای انتقام در صورتی که با «مِن» متعدی شود؛ تَناصُر (به فتح تاء و ضم صاد) به معنای یاری کردن یکدیگر؛ اِسْتِنْصار (به کسر الف و تاء و سکون سین و نون) به معنای طلب یاری؛ ناصِر (به کسر صاد) به معنای یاری کننده؛ و نَصیر (به فتح نون) به معنای ناصر یعنی یاری کننده و صفت مشبهه می‌باشد.



نَصْر: یاری است؛ «نَصَرَ المظلوم‌ نَصْراً: اعانه». نُصْرت نیز مانند نَصْر است و به قول قاموس نصور نیز مصدر است.
نَصْر چون با «عَلَی» و «مِنْ» به مفعول دوّم متعدی شود معنای نجات، خلاص کردن و غلبه می‌دهد. در اقرب الموارد آمده: «نَصَرَ فلانا علی عدوّه و منه: نجّاه منه و خلّصه و اعانه و قوّاه علیه».


(اَلا اِنَ‌ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ‌) «آگاه باشید که یاری خدا نزدیک است».
(وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ‌) یعنی: «ما را بر قوم کافر پیروز گردان و از آنها خلاصمان کن».
علی هذا نَصْر در آیاتی مثل‌ (وَ یا قَوْمِ مَنْ‌ یَنْصُرُنِی‌ مِنَ اللَّهِ اِنْ طَرَدْتُهُمْ‌) به معنی نجات و خلاص است، یعنی: ‌«ای قوم چه کسی مرا از عذاب خدا نجات می‌دهد اگر آنها را طرد کنم».

۲.۱ - انتصار

اِنْتِصار: انتقام است در صورتی که با «مِن» متعدی شود، «انْتَصَرَ منه: انتقم»، چنانکه در صحاح و اقرب و قاموس گفته است.
در مفردات آن را طلب نصر گفته؛ در اقرب آن را در صورت‌ تعدیه به «علی» گفته است.
(وَ لَمَنِ‌ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَاُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیلٍ‌) «و آنکه بعد از مظلوم بودن انتقام بکشد راهی بر او نیست‌».
(هَلْ‌ یَنْصُرُونَکُمْ‌ اَوْ یَنْتَصِرُونَ‌) «آیا شما را یاری می‌کنند و یا انتقام می‌کشید؟».
(فَدَعا رَبَّهُ اَنِّی مَغْلُوبٌ‌ فَانْتَصِرْ) «نوح (علیه‌السّلام) خدایش را خواند که من مغلوبم، از دشمنانم انتقام بکش (و مرا یاری کن)».
(یُرْسَلُ عَلَیْکُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ‌) «بر شما شعله‌ای از آتش و دود فرستاده شود و دفع آن نتوانید». شاید نحاس فلز مذاب باشد.

۲.۲ - تناصر

تَناصُر: بین الاثنین است‌ یعنی، یاری کردن یکدیگر.
(ما لَکُمْ لا تَناصَرُونَ‌) «چه شده یکدیگر را یاری نمی‌کنید؟».

۲.۳ - استنصار

اِسْتِنْصار: طلب یاری است‌.
(فَاِذَا الَّذِی‌ اسْتَنْصَرَهُ‌ بِالْاَمْسِ یَسْتَصْرِخُهُ...) «آنگاه آنکه دیروز از او کمک خواست او را به یاری می‌طلبید».

۲.۴ - ناصر

ناصِر: یاری کننده است. جمع آن در قرآن مجید ناصرون و انصار است.
(فَما لَهُ مِنْ قُوَّةٍ وَ لا ناصِرٍ) (و براى او هيچ نیرو و ياورى نيست).
(وَ ما لَهُمْ مِنْ‌ ناصِرِینَ‌) یاوری و شفاعت‌کننده‌ای ندارند).
(وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ‌ اَنْصارٍ) «ستمگران را یارانی نیست».
در آیات (وَ السَّابِقُونَ الْاَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْاَنْصارِ...) (پيشگامان نخستين از مهاجرین و انصار، ...) و (لَقَد تَّابَ الله عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ) (به يقين خداوند رحمت خود را شامل حال پیامبر و مهاجران و انصار نمود...) مراد از انصار اهل مدینه‌اند که رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را یاری کردند، جانب اسمیّت بر وصفیّت آن غلبه یافته و در مقابل مهاجرین قرار گرفته است.

۲.۵ - نصیر

نَصیر: به معنی ناصر است. به چند محل که مراجعه شد، مبالغه بودن آن بدست نیامد، لابد صفت مشبهه می‌باشد.
(وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصِیرٍ) «شما را جز خدا نه سرپرستی است و نه یاری».
یاری خدا به مردم روشن و آشکار است و یاری مردم به خدا آنست که دین خدا را یاری کنند و رواج بدهند.
(وَ لَیَنْصُرَنَ‌ اللَّهُ مَنْ‌ یَنْصُرُهُ‌ اِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ • الَّذِینَ اِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْاَرْضِ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ اَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْاُمُورِ) «حتما حتما خدا یاری می‌کند کسی را که خدا را یاری کند، خدا توانا و عزیز است، یاران خدا کسانی‌اند که اگر در زمین به آنها قدرت دهیم نماز برپا می‌دارند، زکوة می‌دهند، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و آخر کارها برای خدا است».
پس یاران خدا را دانستیم، خوشا به حالشان، از اینجا معنی آیات زیر روشن می‌شود: (یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا اَنْصارَ اللَّهِ‌...) و (قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ‌ اَنْصارُ اللَّهِ...) (اى كسانى كه ایمان آورده‌ايد! ياوران خدا باشيد همان‌گونه كه عیسی بن مریم به حواریون گفت: «كيست كه ياور من به سوى خدا براى تبلیغ آيين او گردد؟!» حواريون گفتند: «ما ياوران خداييم»).


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۷۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۰۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۹۵.    
۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۲، ص۱۴۲.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۲۱۴.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۶۰.    
۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۲۳۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۴۶.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۸۵.    
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۲۵۰.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۹۳.    
۱۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۴۴۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۱۹.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۴۹.    
۱۶. هود/سوره۱۱، آیه۳۰.    
۱۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۲۰۸.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۳۱۱.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۳۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۴۴.    
۲۱. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۲، ص۸۲۹.    
۲۲. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۲، ص۱۴۳.    
۲۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۲۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۰۹.    
۲۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۲۶. شوری/سوره۴۲، آیه۴۱.    
۲۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۶۵.    
۲۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۹۵.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۵۲.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۶۰.    
۳۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۹۳.    
۳۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۹۰.    
۳۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۰۶.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۰۵.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۳۴.    
۳۶. قمر/سوره۵۴، آیه۱۰.    
۳۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۶۸.    
۳۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۱۰.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۸۴.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۲۰.    
۴۱. رحمن/سوره۵۵، آیه۳۵.    
۴۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۰۷.    
۴۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۷۹.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۹۹.    
۴۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۴۷. صافات/سوره۳۷، آیه۲۵.    
۴۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۳۲.    
۴۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۹۹.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۸.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۷۱.    
۵۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۵۳. قصص/سوره۲۸، آیه۱۸.    
۵۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۰.    
۵۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۲۶.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۸۴.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۷۵.    
۵۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۴.    
۵۹. طارق/سوره۸۶، آیه۱۰.    
۶۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۱.    
۶۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۶۰.    
۶۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۳۲.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۱۶.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۱۲.    
۶۵. آل عمران/سوره۳، آیه۲۲.    
۶۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲.    
۶۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج، ص.    
۶۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۳، ص۱۹۳.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۷۲۱.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۹.    
۷۱. بقره/سوره۲، آیه۲۷۰.    
۷۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۹۶.    
۷۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۰۸.    
۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۶۰.    
۷۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۶۴.    
۷۶. توبه/سوره۹، آیه۱۰۰.    
۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۳.    
۷۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۷۲.    
۷۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۰۴.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۹۷.    
۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۹۳.    
۸۲. توبه/سوره۹، آیه۱۱۷.    
۸۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۵.    
۸۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۹۹.    
۸۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۴۳.    
۸۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۰.    
۸۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۲۹.    
۸۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۱۵.    
۸۹. بقره/سوره۲، آیه۱۰۷.    
۹۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۵۲.    
۹۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۸۰.    
۹۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۰.    
۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۳۰۷.    
۹۴. حج/سوره۲۲، آیه۴۰-۴۱.    
۹۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۶.    
۹۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۶.    
۹۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۹.    
۹۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۲۰.    
۹۹. صف/سوره۶۱، آیه۱۴.    
۱۰۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۲.    
۱۰۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۶۰.    
۱۰۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۳۹.    
۱۰۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۲۳.    
۱۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۴۱۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نصر"، ج۷، ص۷۲.    






جعبه ابزار