• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خطبه ۲۳ نهج البلاغه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



گزارش خطا
برای مشاهده معنا و شرح هر کلمه، بر روی آن کلیک کنید.



'''اخلاقية ، عقائدية ، اجتماعية ، سياسية''


وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ (عَلَيْهِ‌السَّلامُ)
از خطبه های‌ آن حضرت است
در دلداری‌ به تهیدستان و تأدیب ثروتمندان

۱. تناسب النّعم مع القابليّات

«أمَّا بَعْدُ،»۱
پس از حمد حق،



«فَإِنَّ الاَْمْرَ یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الاَْرْضِ کَقَطَرَاتِ الْمَطَرِ إِلَى كُلِّ نَفْس بِمَا قُسِمَ لَهَا مِنْ زِیَادَة أَوْ نُقْصَان،»۲
تقدیرات آسمانی‌ همانند دانه های‌ باران بیش و کم به هر کسی‌ در زمین بر اساس تقسیم الهی‌ می‌ رسد،



«فَإِنْ رَأَی أَحَدُکُمْ لاَِخِیهِ غَفِیرَةً فِي أَهْل أَوْ مَال أَوْ نَفْس فَلاَ تَکُونَنَّ لَهُ فِتْنَةً۳
هرگاه یکی‌ از شما اهل و مال و وجود برادر دینی‌ خود را اضافه تر از خویش دید بر او حسد نورزد،



«فَإنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ مَا لَمْ یَغْشَ دَنَاءَة تَظْهَرُ فَیَخْشَعُ لَهَا إِذَا ذُکِرَتْ،»۴
چه اینکه فرد مسلمان زمانی‌ که جامه پستی‌ به بر ننموده و آبرو از دست نداده



«وَ یُغْرَی بِهَا لِئَامُ النَّاسِ،»۵
تا تنگ نظرانِ به ذلّت نشسته به سرزنشش برخیزند



«کَانَ کَالْفَالِجِ الْيَاسِرِ الَّذِي یَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَة مِنْ قِدَاحِهِ تُوجِبُ لَهُ الْمَغْنَمَ،»۶
همانند قماربازی‌ است که با اولین تیر خود احتمال بردن دارد،



«وَ یُرْفَعُ بِهَا عَنْهُ الْمَغْرَمُ۷
بدون اینکه در انتظار باختن باشد.



«وَ كَذلِكَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ الْبَرِیءُ مِنَ الْخِیَانَةِ یَنْتَظِرُ مِنَ اللهِ إِحْدَی الْحُسْنَیَیْنِ۹
همچنین انسان مسلمانی‌ که به دور از خیانت است به انتظار یکی‌ از دو برنامه نیکو از سوی‌ خداست:



«إِمَّا دَاعِیَ اللهِ فَمَا عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ لَهُ،»۱۰
یا خداوند او را به جهان دیگر برد، که در آنجا آنچه نزد خدا دارد برای‌ او بهتر است;



«وَ إِمَّا رِزْقَ اللهِ فَإِذَا هُوَ ذُو أَهْل وَ مَال، وَ مَعَهُ دِینُهُ وَ حَسَبُهُ۱۱
یا رزق الهی‌ در اهل و مال و همراه آن دین و شرف به او برِسد.



«وَ إِنَّ الْمَالَ وَ الْبَنِینَ حَرْثُ الدُّنْیَا،»۱۲
همانا ثروت و فرزند بهره این جهان،



«وَ الْعَمَلَ الصَّالِحَ حَرْثُ الاْخِرَةِ،»۱۳
و عمل صالح نصیب انسان در آخرت است،



«وَ قَدْ یَجْمَعُهُمَا اللهُ تَعَالی لاَِقْوَام،»۱۴
که گاه خداوند این دو را در گروهی‌ جمع می‌ کند.



«فَاحْذَرُوا مِنَ اللهِ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ ،»۱۵
بنابراین از خداوند نسبت به آنچه شما را از آن برحذر داشته پروا کنید،



«وَ اخْشَوْهُ خَشْیَةً لَيْسَتْ بِتَعْذِیر،»۱۶
و از او جدّاً بترسید نه ترسی‌ که محصول عذر و بهانه باشد،



«وَ اعْمَلُوا فِي غَیْرِ رِیَاء وَ لاَ سُمْعَة۱۷
و عمل کنید ولی‌ بدون ریا و خودنمایی‌،



«فَإِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللهِ یَکِلْهُ اللهُ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ.»۱۸
زیرا کسی‌ که برای‌ غیر حق عمل کند خداوند او را برای‌ دریافت مزد به همان غیر واگذار کند.



«نَسْأَلُ اللهَ مَنَازِلَ الشُّهَداءِ، وَ مُعَایَشَةَ السُّعَدَاءِ، وَ مُرَافَقَةَ الاْنْبِیَاءِ۱۹
رتبت شهیدان، و زندگی‌ با سعادتمندان، و همنشینی‌ با انبیا را از خدا خواهانیم.

۲. ضرورة التعاون بين الأقرباء

«أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّهُ لاَ یَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ کَانَ ذَا مَال عَنْ عَشِیرَتِهِ،»(۱)۲۰
ای‌ مردم، انسان هر چند صاحب ثروت باشد از عشیره خود بی‌ نیاز نیست،



«وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ،»۲۱
نیازمند است که آنان با دست و زبان از او دفاع کنند،



«وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَةً مِنْ وَرَائِهِ،»۲۲
آنان برای‌ پشتیبانی‌ از او در نبودش،



«وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ،»۲۳
و رفع پراکندگی‌ و گرفتاریش مهم ترین مردمند،



«وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَيْهِ عِنْدَ نَازِلَة إِذَا نَزَلَتْ بِهِ.»۲۴
و به وقت پیشامدهای‌ ناگوار نسبت به او از همه مهربان ترند.



«وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللهُ لِلْمَرْءِ فِي النَّاسِ»۲۵
نام نیکی‌ که خداوند در میان مردم از انسان به جای‌ گذارد



«خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ یَرِثُهُ غَیْرُهُ۲۶
بهتر از ثروتی‌ است که آن را برای‌ دیگران به ارث می‌ نهد.

و منها :
و قسمتی‌ از این خطبه است:

«أَلاَ لاَ یَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرَابَةِ یَرَی بِهَا الْخَصَاصَةَ أَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِي لاَ یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ وَ لاَ یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَکَهُ۲۷
مباد یکی‌ از شما از خویشاوند تنگدست خود به مالی‌ که اگر نبخشد به ثروتش نیفزاید، و اگر ببخشد کاهشی‌ در ثروتش پدید نیاید روی‌ برگرداند و از یاریش دریغ ورزد.



«وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ،»۲۸
آن که از جود و کرم به قوم خود بخل نماید



«فَإِنَّمَا تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَةٌ،»۲۹
ک دستِ یاری‌ او از آنان بازداشته شده،



«وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْد کَثِیرَةٌ۳۰
و در عوض دستهای‌ بسیاری‌ از آنان از یاری‌ او قطع گردیده است.



«وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمُ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّةَ۳۱
و آن که با اقوام خود نرمی‌ کند از عشیره اش همیشه محبت و دوستی‌ خواهد دید.

اَقُولُ: الْغَفيرَةُ ههُنَا الزِّيادَةُ وَ الْكَثْرَةُ، مِنْ قَوْلِهِمْ لِلْجَمْعِ الْكَثيرِ: الْجَمُّ الْغَفيرُ وَ الْجَمّاءُ الْغَفيرُ. وَ يُرْوى «عَفْوَةً مِنْ اَهْل اَوْ مال.» وَ الْعَفْوَةُ: الْخيارُ مِنَ الشَّىْءِ، يُقالُ: اَكَلْتُ عَفْوَةَ الطَّعامِ، اَىْ خِيارَهُ. وَ ما اَحْسَنَ الْمَعْنَى الَّذى اَرادَهُ عَلَيْهِ‌السَّلامُ بِقَوْلِهِ: «وَ مَنْ يَقْبِضْ يَدَهُ عَنْ عَشيرَتِهِ» اِلى تَمامِ الْكَلامِ، فَاِنَّ الْمُمْسِكَ خَيْرَهُ عَنْ عَشيرَتِهِ اِنَّما يُمْسِكُ نَفْعَ يَد واحِدَة، فَاِذَا احْتاجَ اِلى نُصْرَتِهِمْ، وَ اضْطُرَّ اِلى مُرَافَدَتِهِمْ قَعَدُوا عَنْ نَصْرِهِ وَ تَثاقَلُوا عَنْ صَوْتِهِ، فَمُنِعَ تَرافُدَ الاَْيْدِى الْكَثيرَةِ، وَ تَناهُضَ الاَْقْــدامِ الْـجَـمَّـةِ.

می‌ گویم: «غفیره» در این خطبه به معنای‌ زیادت است، چنانکه به جمع کثیر گویند: الجَمُّ الغَفیرُ و الجمّاءُ الغَفیر. در روایتی‌: «عَفْوَةً مِنْ اَهْل وَ مال» آمده و «عفوه» گزیده چیزی‌ است، گفته می‌ شود: عفوه طعام را خوردم یعنی‌ گزیده آن را. و کلام امام «کسی‌ که نصرت خود را از اقوامش بردارد» چه کلام نیکویی‌ است، زیرا آن که خویشانش را از خیر خود منع کند یک کمک از آنان دریغ داشته، ولی‌ اگر به یاری‌ آنان نیاز پیدا کند و به همکاری‌ آنان محتاج شود کمک های‌ خود را از او منع نموده، و به حرف او گوش نمی‌ دهند، که در این صورت خود را از منفعت جمعی‌ کثیر محروم کرده و قومی‌ را از یاری‌ خود بازداشته است.



(۱) در بعضی نسخ «... وَ إِنْ کَانَ ذَا مَال عَنْ عِتْرَتِهِ» آمده است.




جعبه ابزار