عطف (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَطْف و
عَطوف (به فتح عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای میل کردن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
امام زمان (علیه‌السلام) و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَطْف و
عَطوف (بر وزن عقل) به معنای میل کردن آمده است. «عطف الیه» یعنی به او میل کرد. و «عطف علیه» به او رجوع کرد. و «عطف عنه» از او منصرف شد و برگشت.
امام (صلوات‌الله‌علیه) ظاهراً درباره امام زمان (صلوات‌الله‌علیه) فرموده است:
«يَعْطِفُ الْهَوَى عَلَى الْهُدَى إِذَا عَطَفُوا الْهُدَى عَلَى الْهَوَى، وَيَعْطِفُ الرَّأْيَ عَلَى الْقُرْآنِ إِذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَى الرَّأْيِ.» یعنی برمی‌گرداند
هوای نفس را به هدایت آنگاه که گردانده باشند هدایت را بر هوای نفس و برمی‌گرداند رای را به قرآن آنگاه که گردانده باشند
قرآن را بر رای خود.
(شرح‌های خطبه:
) «عطف» در اینجا متعدی است.
محمد عبده گوید: این سخن خبر دادن است از آمدن مردی که مردم را به تبعیّت از قرآن می‌خواند.
ابن ابی الحدید گوید: این اشاره است به امامی که
خدا در
آخر الزمان خلق می‌کند و او همان مهدی موعود (علیه‌السلام) است که در اخبار و آثار آمده است. امّا در عقیده حق
شیعه آن حضرت در سال ۲۵۵ هجری به
دنیا آمده و الآن زنده است چنانکه روایات
اهل سنت نیز بدان دلالت دارد
ابن میثم؛ معتقد است: «الاشارة فی هذا الفصل الی وصف الامام المنتظر فی آخر الزمان الموعود فی الخبر و الاثر»
و درباره آینده
اهل بیت (علیهم‌السلام) فرموده است:
«لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا.» (
دنیا پس از چموشى «همچون شترى كه از دادن
شیر به دوشنده‌اش خوددارى مى‌كند و براى بچه‌اش نگه مى‌دارد» به ما روى مى‌آورد.)
(شرح‌های خطبه:
) معنی آن در شماس گذشت.
در
حکمت ۲۳۸ فرموده است:
«الْكَرَمُ أَعْطَفُ مِنَ الرَّحِمِ.» یعنی انسان کریم و بزرگوار در
احسان به انسان بالاتر از قرابت میل می‌کند.
(شرح‌های حکمت:
)
محمد عبده گوید: «و هی کلمة من اعلی الکلام».
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عطف»، ج۲، ص۷۲۷.
