طهارت از خبث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
موضوع این مقاله در مورد
طهارت از
خبث است که خودش از بابهای مهم و مفصل فقهی است که از
احکام آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌اند.
طهارت از خبث در موارد زیر
شرط است:
اعضای وضو.
آب وضو و
غسل.
اعضای
تیمّم در صورت
امکان.
خاک و مانند آن که تیمّم با آن صورت می‌گیرد.
محل
سجده.
لباس و
بدن نمازگزار
و
طواف کننده.
مطهّرات که طهارت به وسیله آنها حاصل می‌شود عبارت‌اند از
آب،
خورشید،
آتش،
استحاله،
انقلاب،
انتقال،
زمین،
بخار شدن دوسوم
آب انگور جوشیده،
اسلام و
استبرای حیوان نجاست خوار.
برخی
فقها اشیایی دیگر تا بیست مورد را از
مطهرات شمرده‌اند، مانند غیبت
مسلمان،
زوال عین نجاست از
باطن و از بدن
حیوان،
سنگ استنجاء، خارج شدن
خون به مقدار متعارف از حیوان
ذبح یا
نحر شده،
شهادت نسبت به بدن
شهید و کشیدن
آب به مقدار معیّن از چاهی که به ملاقات نجاست
نجس شده است، بنابر قول به نجس شدن
چاه با ملاقات نجاست.
احکام تطهیر یا به لحاظ تطهیر کننده است یا به لحاظ محل
تطهیر و یا به لحاظ کیفیت آن.
در طهارت از حدث چنان که گذشت
قصد قربت شرط حصول آن است؛ لیکن در طهارت از خبث،
قصد از اساس شرط نیست،چه رسد به قصد قربت. از این رو، طهارت از خبث توسط
نابالغ غیر
ممیز، بلکه غیر
انسان نیز تحقق‌پذیر است
نجاست عینی (= عین نجاست) قابل تطهیر نیست، مانند
خون،
ادرار،
مدفوع،
مردار،
منیّ،
سگ و
خوک جز برخی، مانند کافر که با
اسلام آوردن
پاک می‌شود.
لیکن چیزی که بر حسب ذاتش
پاک است و بر اثر ملاقات با نجاست، نجس شده است قابل تطهیر است، مگر آنکه تطهیرش ممکن نباشد، مانند
روغن مایع و
رنگ نجس شده.
در میان مطهّرات،
آب همه اشیایی را که با ملاقات نجاست نجس شده و قابل تطهیراند،
پاک می‌کند. چنان که
آب نجس تنها با
آب پاک می‌شود، نه با چیزی دیگر؛
لیکن سایر مطهرات هر کدام متنجس خاصی را
پاک می‌کند.
شرط حصول طهارت با
آب،
مطلق بودن آن است. بنابر این، طهارت با
آب مضاف حاصل نمی‌شود. چگونگی تطهیر با
آب بستگی به نوع محل تطهیر دارد؛ زیرا محل تطهیر یا به گونه‌ای است که
آب در آن فرو می‌رود یا این گونه نیست. در فرض نخست یا جهت خروج
آب، فشردن آن ممکن است، مانند لباس یا این امکان وجود ندارد. در فرض دوم یا از
جامدات است، مانند
صابون و
گوشت و یا از
مایعات غیر از
آب، مانند روغن.
اگر قابل فشردن باشد، در صورتی که با
آب قلیل شسته شود، بنابر قول مشهور، فشردن آن برای خروج
آب لازم است.
در صورت لزوم تعدد شستن، آیا پس از هر بار شستن، فشردن لازم است یا فشردن نخستین کفایت می‌کند؟ اختلاف است.
در فرض دوم که قابل فشردن نیست اگر جامد باشد، همچون صابون، چنانچه نجاست به درون آن نفوذ نکند، با
آب کثیر قابل تطهیر است؛ لیکن در اینکه با
آب قلیل نیز تطهیر پذیر است یا نه، اختلاف می‌باشد. در صورتی که نجاست به درون آن نفوذ کند، با گذاشتن در
آب کثیر و نفوذ
آب به درون آن
پاک می‌شود. در اینکه در این صورت با ریختن
آب قلیل روی آن و نفوذ به درون نیز
پاک می‌شود یا نه، اختلاف است
اگر چیز نجس شده از مایعات غیر
آب باشد، آیا تطهیر آن امکان‌پذیر است یا نه؟ برخی تطهیر آن را با ریختن در
آب کثیر و بر هم زدن
آب، در حدّی که اجزای
آب با اجزای مایع نجس آمیخته شود، امکان‌پذیر دانسته‌اند؛ لیکن بسیاری از
فقها مایع نجس را قابل تطهیر ندانسته‌اند، مگر اینکه بر اثر
استهلاک در
آب از حقیقت خود خارج شود.
اگر چیز نجس از اجسام سخت باشد که رطوبت در آنهانفوذ نمی‌کند، مانند بدن و ظرف، در صورتی که زدودن نجاست یا
علم به آن، متوقف بر مالیدن شی‌ء نجس باشد، مالیدن لازم است و در صورت عدم توقف بر آن، مالیدن لازم نیست.
بنابر قول مشهور، در شستن
لباس و بدن نجس شده به
ادرار، دوبار شستن با
آب قلیل لازم است؛
لیکن در نجس شده به سایر نجاست، اختلاف است که دو بار شستن با
آب قلیل لازم است یا یک بار کفایت می‌کند.
به قول مشهور یک بار شستن لباس و بدن با
آب کثیر کفایت می‌کند.
البته کیفیت تطهیر ظرف نجس شده به برخی نجاسات، دارای احکامی خاص است.
در حصول
طهارت با
آب، زوال عین نجاست، به گونه‌ای که حتی اجزای ریز آن برطرف شود لازم است؛ لیکن بر طرف شدن
رنگ یا
بو و مانند آن از اعراض لازم نیست.
خورشید با شرایطی زمین و اشیای غیر منقول نجس، همچون
ساختمان و آنچه از قبیل
در و
پنجره در آن به کار رفته را
پاک می‌کند.
سوختن و تبدیل عین نجس به
خاکستر یا
دود موجب پاکی آن می‌شود؛
لیکن در طهارت متنجس به سبب آن اختلاف است.
به قول مشهور،
آردی که با
آب نجس
خمیر شده، با تبدیل آن به
نان پاک نمی‌شود.
استحاله؛ یعنی دگرگونی ماهیت نجس و تبدیل آن به ماهیتی دیگر که موجب زوال نجاست است.
انقلاب؛ یعنی تبدیل
شراب به
سرکه که موجب زوال
حکم شراب و طهارت آن می‌شود.
انتقال نجس به
جسم پاک موجب طهارت آن می‌شود.
بنابر قول مشهور،
آب انگور با جوشیدن،
نجس و با
بخار شدن دو سوم آن
پاک می‌شود.
اسلام آوردن کافر موجب
پاک شدن
بدن او می‌گردد.
زمین
پاک کننده کف
پا و ته
کفش است.
حیوان نجاست خوار با
استبرا پاک می‌شود.
طهارت از جهات مختلف دارای
احکام و فروع بسیاری است که در عناوین مرتبط و متناسب با
فرهنگ بدانها اشاره می‌شود.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۳۵، برگرفته از مقاله «طهارت».
