گزارش خطا
برای مشاهده معنا و شرح هر کلمه، بر روی آن کلیک کنید.
اخلاقي ، سياسي ، تاريخي ، اقتصادي
وَ مِنْ كِتاب لَهُ (عَلَيْهِ‌السَّلامُ)
از نامه های آن حضرت است
اِلى مُعاوِيَةَ جَواباً، وَ هُوَ مِنْ مَحاسِنِ الْكُتُبِ
در جواب معاویه، که از بهترین نامه هاست
۱. فضح ادعاءات معاوية الخادعة
«أَمَّا بَعْدُ،»۱اما بعد،
«فَقَدْ أَتَانِي كِتَابُكَ تَذْكُرُ فِيهِ اصْطِفَاءَ اللهِ مُحَمَّداً (صَلَّىاللّهُعَلَيْهِوَآلِهِ) لِدِينِهِ، وَ تَأْيِيدَهُ إِيَّاهُ بِمَنْ أَيَّدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ;»۲نامه ات به من رسید که در آن نامه مبعوث شدن محمّد (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله) را از جانب حق برای دینش، و یاری شدن آن حضرت را از سوی خداوند به وسیله یارانش یادآور شده ای!
«فَلَقَدْ خَبَّأَ لَنَا الدَّهْرُ مِنْكَ عَجَباً;»۳روزگار بر ما از جانب تو مسأله ای شگفت را پنهان داشت،
«إِذْ طَفِقْتَ تُخْبِرُنَا بِبَلاَءِ اللهِ تَعَالى عِنْدَنَا،»۴چون می خواهی ما را از آنچه خداوند به ما مرحمت فرموده باخبر کنی،
«وَ نِعْمَتِهِ عَلَيْنَا فِي نَبِيِّنَا،»۵و از نعمت وجود پیامبرش که به ما داده آگاه سازی!
«فَكُنْتَ فِي ذلِكَ كَنَاقِلِ الَّتمْرِ إِلَى هَجَرَ،»۶در این مسأله همچون کسی هستی که خرما را به سوی هَجَر (منطقه پرخرمای بحرین) ببرد
«أَوْ دَاعِي مُسَدِّدِهِ إِلَى النِّضَالِ.»۷یا شاگردی که بخواهد به استاد تیراندازش تعلیم تیراندازی دهد.
«وَ زَعَمْتَ أَنَّ أَفْضَلَ النَّاسِ فِي الاِْسْلاَمِ فُلاَنٌ وَ فُلاَنٌ;»۸تصور کردی برترین مردم در اسلام فلان و فلان هستند،
«فَذَكَرْتَ أَمْراً إِنْ تَمَّ اعْتَزَلَكَ كُلُّهُ،»۹چیزی را متذکر شده ای که اگر صحیح باشد به تو ربطی ندارد،
«وَ إِنْ نَقَصَ لَمْ يَلْحَقْكَ ثَلْمُهُ.»۱۰و اگر نادرست باشد صدمه ای برای تو در آن نیست.
«وَ مَا أَنْتَ وَ الْفَاضِلَ وَ الْمَفْضُولَ، وَ السَّائِسَ وَ الْمَسُوسَ!»۱۱و را با بالاترین و پست تر، و رئیس و مرئوس چکار؟
«وَ مَا لِلطُّلَقَاءِ وَ أَبْنَاءِ الطُّلَقَاءِ،»۱۲بردگان آزاد شده و فرزندان آزاد شده را
«وَ الَّتمْيِيزَ بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ الاَْوَّلِينَ،»۱۳با تمیز بین مهاجران نخستین،
«وَ تَرْتِيبَ دَرَجَاتِهِمْ،»۱۴و ترتیب درجات آنان،
«وَ تَعْرِيفَ طَبَقَاتِهِمْ!»۱۵و شناساندن طبقاتشان چه رابطه؟!
«هَيْهَاتَ لَقَدْحَنَّ قِدْحٌ لَيْسَ مِنْهَا،»۱۶هیهات! تیری که از تیرهای مسابقه نبود صدا داد،
«وَ طَفِقَ يَحْكُمُ فِيهَا مَنْ عَلَيْهِ الْحُكْمُ لَهَا!»۱۷محکومی را تماشا کن که حاکم بر حاکم شده!
«أَلاَ تَرْبَعُ أَيُّهَا الاِْنْسَانُ عَلَى ظَلْعِكَ،»۱۸ای آدمیزاد، چرا با این بار گران و پای لنگ سر جایت نمی نشینی،
«وَ تَعْرِفُ قُصُورَ ذَرْعِكَ،»۱۹و کوتاهی و ناتوانیت را تشخیص نمی دهی،
«وَ تَتَأَخَّرُ حَيْثُ أَخَّرَكَ الْقَدَرُ!»۲۰و به جایگاه معیّنی که قضا و قدر الهی برایت حکم کرده بازنمی گردی؟!
«فَمَا عَلَيْكَ غَلَبَةُ الْمَغْلُوبِ،»۲۱تو را زیانی نرسد اگر کسی مغلوب شود،
«وَ لاَ ظَفَرُ الظَّافِرِ!»۲۲و سودی نرسد اگر کسی غالب گردد!
«وَ إِنَّكَ لَذَهَّابٌ فِي التِّيهِ،»۲۳راهرو بیابان گمراهی هستی،
«رَوَّاغٌ عَنِ الْقَصْدِ.»۲۴و به شدّت از راه مستقیم منحرفی.
۲. فضائل بني هاشم
«أَلاَ تَرَى؟»۲۵مگر نمی بینی
«ـ غَيْرَ مُخْبِر لَكَ،»۲۶ـ گرچه منظورم آگاه کردن تو نیست
«وَ لكِنْ بِنِعْمَةِ اللهِ أُحَدِّثُ ـ»۲۷بلکه برای یادآوری نعمت های حق می گویم ـ
«أَنَّ قَوْماً اسْتُشْهِدُوا فِي سَبِيلِ اللهِ تَعَالى مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الاَْنْصَارِ،»۲۸که گروهی از مهاجران و انصار در راه خدا شهید شدند
«وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ،»۲۹و برای هریک مرتبه ای است،
«حَتَّى إِذَا اسْتُشْهِدَ شَهِيدُنَا»۳۰تا اینکه شهید ما حمزه به شهادت رسید
«قِيلَ: سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ،»۳۱به او سیّدالشهداء لقب داده شد،
«وَ خَصَّهُ رَسُولُ اللهِ (صَلَّىاللّهُعَلَيْهِوَآلِهِ) بِسَبْعِينَ تَكْبِيرَةً عِنْدَ صَلاَتِهِ عَلَيْهِ»۳۲و پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله) او را به وقت نماز بر جنازه اش به هفتاد تکبیر اختصاص داد؟!
«أَوَ لاَ تَرَى؟»۳۳آیا ملاحظه نمی کنی
«أَنَّ قَوْماً قُطِّعَتْ أَيْدِيهِمْ فِي سَبِيلِ اللهِ»۳۴که قومی در راه خدا دستشان از بدن جدا شد
«ـ وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ ـ»۳۵و برای هر یک مقامی است،
«حَتَّى إِذَا فُعِلَ بِوَاحِدِنَا مَا فُعِلَ بِوَاحِدِهِمْ،»۳۶ولی زمانی که دست یکی از ما جدا شد
«قِيلَ: «الطَّيَّارُ فِي الْجَنَّةِ وَ ذُو الْجَنَاحَيْنِ!»»۳۷او را طیران کننده در بهشت و دارای دو بال نامگذاری کردند؟!
«وَ لَوْلاَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكِيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ،»۳۸اگر ستایش از خویش را خداوند نهی نکرده بود،
«لَذَكَرَ ذَاكِرٌ فَضَائِلَ جَمَّةً،»۳۹این گوینده فضایل بسیاری را یادآوری می کرد
«تَعْرِفُهَا قُلُوبُ الْمُؤْمِنِينَ،»۴۰که قلوب بیدار اهل ایمان به آن معرفت دارد،
«وَ لاَ تَمُجُّهَا آذَانُ السَّامِعِينَ.»۴۱و گوشهای شنوندگان شنیدن آنها را کنار نیندازد.
۳. فضائل بني هاشم و فضائح بني اميّة
«فَدَعْ عَنْكَ مَنْ مَالَتْ بِهِ الرَّمِيَّةُ»۴۲کسی راکه به طمع صید دنیا از راه حق منحرف شده واگذار،
«فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا،»۴۳که مسلّماً ما دست پرورده پروردگارمان هستیم،
«وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا.»۴۴و مردم پس از آن تربیت شده ما هستند.
«لَمْ يَمْنَعْنَا قَدِيمُ عِزِّنَا وَ لاَ عَادِيُّ طَوْلِنَا عَلَى قَوْمِكَ أَنْ خَلَطْنَاكُمْ بِأَنْفُسِنَا;»۴۵عزت دیرین و بزرگی پیشین ما بر شما مانع از اختلاط و آمیختگی ما با شما نشد،
«فَنَكَحْنَا وَ أَنْكَحْنَا، فِعْلَ الاَْكْفَاءِ،»۴۶همانند اقوامِ همسان از شما همسر گرفته و به شما همسر دادیم،
«وَ لَسْتُمْ هُنَاكَ!»۴۷در صورتی که شما به این مقام و و منزلت نبودید.
«وَ أَنَّى يَكُونُ ذلِكَ»۴۸چگونه مقامی همچون مقام ما را داشته باشید
«وَ مِنَّا النَّبِيُّ وَ مِنْكُمُ الْمُكَذِّبُ،»۴۹در حالی که پیامبر از ما و ابوجهل دروغزن از شما،
«وَ مِنَّا أَسَدُ اللهِ وَ مِنْكُمْ أَسَدُ الاَْحْلاَفِ،»۵۰اسداللّه از ما و اسد سوگندهای جاهلی (یکی از مشرکان بدنام) از شما،
«وَ مِنَّا سَيِّدا شَبَابَ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مِنْكُمْ صِبْيَةُ النَّارِ،»۵۱دو سیّد جوانان اهل بهشت از ما و کودکان آتش از شما،
«وَ مِنَّا خَيْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِينِ، وَ مِنْكُمْ حَمَّالَةُ الْحَطَبِ،»۵۲بهترین زنان جهان از ما و حمّالة الحَطَب از شماست،
«فِي كَثِير مِمَّا لَنَا وَ عَلَيْكُمْ!»۵۳و بسیاری دیگر از این مقوله که بهترینش از ما و بدترینش از شماست.
«فَإِسْلاَمُنَا قَدْ سُمِعَ،»۵۴اسلام ما به گوش همه رسیده،
«وَ جَاهِلِيَّتُنَا لاَ تُدْفَعُ،»۵۵و وضع پاک ما در دوران جاهلیت قابل ایراد نیست،
«وَ كِتَابُ اللهِ يَجْمَعُ لَنَا مَا شَذَّ عَنَّا،»۵۶و کتاب خدا آنچه از (حقوق وبرتری) ما پراکنده گشته جمع نموده،
«وَ هُوَ قَوْلُهُ سُبْحانَهُ وَ تَعَالَى:»۵۷و آن گفتار خدای پاک است:
(وَ أُولُوا الاَْرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَی بِبَعْض فِی کِتَابِ اللهِ)(۱)۵۸به حکم کتاب خدا بعضی از خویشان به بعضی دیگر سزاوارترند»
«وَ قَوْلُهُ تَعَالى:»۵۹و سخن خدای بزرگ است:
(إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اللهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ)(۲)۶۰«شایسته ترین مردم به ابراهیم آنهایی هستند که از او پیروی نمودند و این شایسته ترین پیامبر و کسانی هستند که ایمان آوردند، و خداوند سرپرست مؤمنین است.»
«فَنَحْنُ مَرَّةً أَوْلَى بِالْقَرَابَةِ،»۶۱پس ما از طرفی به سبب خویشی،
«وَ تَارَةً أَوْلَى بِالطَّاعَةِ.»۶۲و از جهت دیگر به علّت پیروی نمودنْ به خلافت سزاوارتریم.
«وَ لَمَّا احْتَجَّ الْمُهَاجِرُونَ عَلَى الاَْنْصَارِ يَوْمَ السَّقِيفَةِ بِرَسُولِ اللهِ (صَلَّىاللّهُعَلَيْهِوَآلِهِ) فَلَجُوا عَلَيْهِمْ،»۶۳زمانی که مهاجران در سقیفه به قرابت وخویشی خود با رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله) بر انصار استدلال کردند پیروز شدند.
«فَإِنْ يَكُنِ الْفَلَجُ بِهِ فَالْحَقُّ لَنَا دُونَكُمْ،»۶۴اگر این قرابت دلیل برتری است پس حق با ماست نه با شما،
«وَ إِنْ يَكُنْ بِغَيْرِهِ فَالاَْنْصَارُ عَلَى دَعْوَاهُمْ.»۶۵و اگر دلیلی دیگر دارد انصار بر ادعای خویش باقی اند.
«وَ زَعَمْتَ أَنِّي لِكُلِّ الْخُلَفَاءِ حَسَدْتُ،»۶۶گمان کردی که من بر تمام خلفا رشک برده ام،
«وَ عَلَى كُلِّهِمْ بَغَيْتُ،»۶۷و بر آنان طغیان نموده ام.
«فَإِنْ يَكُنْ ذلِكَ كَذلِكَ فَلَيْسَتِ الْجِنَايَةُ عَلَيْكَ،»۶۸اگـر ایـن اسـت جنایتی بر تـو نشـده
«فَيَكُونَ الْعُذْرُ إِلَيْكَ.»۶۹تا از تو پـوزش بطلبـم.
«وَ تِلْكَ شَكَاةٌ ظَاهِرٌ عَنْكَ عَارُهَا.»۷۰«اگر هم بوده گناه این ننگ دامن تو را نمی گیرد»
۴. مظلوميّة الامام (عليه‌السلام)
«وَ قُلْتَ: إِنِّي كُنْتُ أُقَادُ كَمَا يُقَادُ الْجَمَلُ الَْمخْشُوشُ حَتَّى أُبَايِعَ.»۷۱گفته ای: مرا می کشیدند به همان گونه که شتر مهار در بینی را می کشند تا بیعت کنم!
«وَ لَعَمْرُ اللهِ لَقَدْ أَرَدْتَ أَنْ تَذُمَّ فَمَدَحْتَ،»۷۲به خدا قسم خواسته ای مرا سرزنش کنی ستایش کرده ای،
«وَ أَنْ تَفْضَحَ فَافْتَضَحْتَ!»۷۳و رسوا نمایی ولی خود رسوا شده ای.
«وَ مَا عَلَى الْمُسْلِمِ مِنْ غَضَاضَة فِي أَنْ يَكُونَ مَظْلُوماً»۷۴برای مسلمان از اینکه مظلوم باشد نقصی نیست
«مَا لَمْ يَكُنْ شَاكّاً فِي دِينِهِ،»۷۵تا وقتی که دچار شک در دین،
«وَ لاَ مُرْتَاباً بِيَقِينِهِ!»۷۶و تردید در یقین نباشد.
«وَ هذِهِ حُجَّتِي إِلَى غَيْرِكَ قَصْدُهَا،»۷۷قصدم بیان این حجت برای غیر توست (زیرا تو شایسته آن نیستی)
«وَ لكِنِّي أَطْلَقْتُ لَكَ مِنْهَا بِقَدْرِ مَا سَنَحَ مِنْ ذِكْرِهَا.»۷۸ولی از حجّت به اندازه آنچه بیانش پیش آمد برایت اظهار کردم.
«ثُمَّ ذَكَرْتَ مَا كَانَ مِنْ أَمْرِي وَ أَمْرِ عُثَْمانَ،»۷۹سپس آنچه میان من و عثمان روی داد یادآوری کرده ای،
«فَلَكَ أَنْ تُجَابَ عَنْ هذِهِ لِرَحِمِكَ مِنْهُ،»۸۰محض نسبتی که با او داری پاسخ داده می شوی:
«فَأَيُّنَا كَانَ أَعْدَى لَهُ،»۸۱از من و تو کدام یک دشمنیش با او بیشتر بود،
«وَ أَهْدَى إِلَى مَقَاتِلِهِ!»۸۲و راه را برای قتل او هموارتر کرد؟
«أَمَنْ بَذَلَ لَهُ نُصْرَتَهُ فَاسْتَقْعَدَهُ وَ اسْتَكَفَّهُ،»۸۳آیا آن که یاریش را از او دریغ ننمود و از او خواست به جایش بنشیند و دست از اعمالش بردارد،
«أَمْ مَنِ اسْتَنْصَرَهُ»۸۴یا کسی که عثمان از او یاری خواست
«فَتَرَاخَى عَنْهُ»۸۵و او یاری دادنش را به تأخیر انداخت،
«وَ بَثَّ الْمَنُونَ إِلَيْهِ،»۸۶و سپاه مرگ را بر سرش ریخت
«حَتَّى أَتَى قَدَرُهُ عَلَيْهِ.»۸۷تا قضای حق بر او جاری شد؟!
«كَلاَّ وَ اللهِ»۸۸قسم به خدا چنین نیست،
لَـ
(قَدْ یَعْلَمُ اللهُ الْمُعَوِّقِینَ مِنْکُمْ وَ الْقَائِلِینَ لاِِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَیْنَا وَ لاَ یَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلاَّ قَلِیلا)(۳)۸۹«خداوند از شما مانعان از یاری را می شناسد و نیز به آنان که به برادران خود گفتند به سوی ما آیید; و به هنگام جنگ جز تعداد کمی حاضر نمی شوند آگاهی دارد.»
«وَ مَا كُنْتُ لاَِعْتَذِرَ مِنْ أَنِّي كُنْتُ أَنْقِمُ عَلَيْهِ أَحْدَاثاً;»۹۰در مقام آن نیستم که از عیب گرفتنم بر بدعتهای او عذرخواهی کنم،
«فَإِنْ كَانَ الذَّنْبُ إِلَيْهِ إِرْشَادِي وَ هِدَايَتِي لَهُ;»۹۱اگر ارشاد و راهنمایی کردنم گناه است،
«فَرُبَّ مَلُوم لاَ ذَنْبَ لَهُ.»۹۲چه بسا کسی که سرزنش شود و او را گناهی نیست
«وَ قَدْ يَسْتَفِيدُ الظَّنَّةَ الْمُتَنَصِّحُ»۹۳گاهی انسانی در اثر اصرار در خیرخواهی مورد تهمت قرار می گیرد.
«وَ مَا أَرَدْتُ» (إِلاَّ الاِْصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ مَا تَوْفِیقِی إِلاَّ بِاللهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ)(۴)۹۴من تا توانستم جز اصلاح را نخواستم، توفیقی ندارم جز از جانب خدا، به او توکل کردم و به او بازمی گردم.
۵. الرّد على التّهديد العسكري
«وَ ذَكَرْتَ أَنَّهُ لَيْسَ لِي وَ لاَِصْحَابِي عِنْدَكَ إِلاَّ السَّيْفُ،»۹۵و گفتی مرا و یارانم را نزد تو جز شمشیر نیست!
«فَلَقَدْ أَضْحَكْتَ بَعْدَ اسْتِعْبَار!»۹۶راستی که پس از اشک ریختن خنداندی!
«مَتَى أَلْفَيْتَ بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَنِ الاَْعْدَاءِ نَاكِلِينَ،»۹۷پسران عبدالمطّلب را چه زمانی دیدی به دشمنان پشت کننـد،
«وَ بِالسَّيْفِ مُخَوَّفِينَ؟!»۹۸و از شمشیـرها بترساننـد؟!
«فَلَبِّثْ قَلِيلا يَلْحَقِ الْهَيْجَا حَمَلْ.»۹۹«اندکی درنگ کن تا حَمَل به صحنه جنگ برسد.»
«فَسَيَطْلُبُكَ مَنْ تَطْلُبُ،»۱۰۰به زودی کسی که دنبال اویی به دنبال تو آید،
«وَ يَقْرُبُ مِنْكَ مَا تَسْتَبْعِدُ،»۱۰۱و آنچه دور می پنداری به تو نزدیک شود،
«وَ أَنَا مُرْقِلٌ نَحْوَكَ فِي جَحْفَل مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الاَْنْصَارِ، وَ التَّابِعِينَ لَهُمْ بِإِحْسَان،»۱۰۲من با سپاهی از مهاجران و انصار و تابعین که راه آنان را به نیکویی پیمودند به شتاب به سوی تو می آیم،
«شَدِيد زِحَامُهُمْ،»۱۰۳لشگری سخت انبوه،
«سَاطِع قَتَامُهُمْ،»۱۰۴که گرد و غبارشان فضا را گرفته،
«مُتَسَرْبِلِينَ سَرَابِيلَ الْمَوْتِ;»۱۰۵و جامه مرگ به تن دارند،
«أَحَبُّ اللِّقَاءِ إِلَيْهِمْ لِقَاءُ رَبِّهِمْ،»۱۰۶و بهترین ملاقات برای آنان لقاء خداوند است،
«وَ قَدْ صَحِبَتْهُمْ ذُرِّيَّةٌ بَدْرِيَّةٌ، وَ سُيُوفٌ هَاشِمِيَّةٌ،»۱۰۷آنان را فرزندان بدر و شمشیرهای بنی هاشم همراه است،
«قَدْ عَرَفْتَ مَوَاقِعَ نِصَالِهَا فِي أَخِيكَ وَ خَالِكَ وَ جَدِّكَ وَ أَهْلِكَ»۱۰۸که خود خبرداری لبه تیز آن شمشیرها چگونه بر بدن برادر و دایی و جدّ و خاندانت فرود آمد،
(وَ مَا هِیَ مِنَ الظَّالِمِینَ بِبَعِید)(۵)۱۰۹«و این عذاب از ستمگران دور نیست.»
(۱)
أنفال/سوره۸، آیه۷۵. (۲)
آل عمران/سوره۳، آیه۶۸. (۳)
احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸. (۴)
هود/سوره۱۱، آیه۸۸. (۵)
هود/سوره۱۱، آیه۸۳. 
