رساله احکام جوانان و نوجوانان (تبریزی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از كارهايى كه امروزه براى تسهيل امور و در دست‌رس قرار دادن
احکام شرعى انجام مى‌شود، اين است كه احكام مربوط به اقشار گوناگون مقلدين را جدا كرده و به طور مستقل در
اختیار آنان قرار مى‌دهند تا به راحتى به احكام مورد نياز خود برسند.از جمله اين كارها،« رساله احكام جوانان و نوجوانان» است.اين كتاب، حاوى بخشى از فتاواى
آیة الله شیخ جواد تبریزی و به
زبان فارسی است.
معظم له در سال ۱۳۰۵ شمسى در شهرستان
تبریز در ميان خانواده‌اى مذهبى چشم به جهان گشودند. تحصيلات علوم جديد تا پايان سال دوم دبيرستان را در همان شهر به آخر رساندند. پس از سپرى نمودن تحصيلات جديد، با شوق فراوان و عليرغم مخالفت اطرافيان، به
مدرسه طالبیه تبريز روى آورد و در سال ۱۳۲۳ در سن ۱۸ سالگى تحصيل علوم دينى را آغاز نمود و طى چهار سال، مقدمات و مقدارى از دروس سطح را در شهر تبريز به پايان رساند. در سال ۱۳۲۷ شمسى شهر تبريز را ترك نمود و وارد
حوزه علمیه قم شد. ايشان در
قم دوره سطح را به پايان برده و در اوج شكوفايى
علم و فقاهت و غناى حوزه وارد درس خارج اساتيدى همچون مرحوم
آیت الله العظمی سید محمّد حجت و مرحوم
آیت الله العظمی بروجردی ( قدس الله اسرارهما) شدند و همزمان با آن مشغول تدريس كتب سطح نيز گرديدند.
و در سال ۱۳۳۲ شمسى جهت ادامه تحصيلات به
نجف اشرف عزيمت نمودند و از افاضات مرحوم آيت الله حاج
سید عبدالهادی شیرازی ( رحمه الله) و مرحوم
آیت الله العظمی خوئی ( رحمه الله) استفاده كردند، حضرت آيت الله العظمى حاج شيخ جواد تبريزى پس از گذشت ۲۳ سال حضور دائم و فعال و جدّى در حوزه مقدس نجف اشرف و استفاده و افاده و تحقيق و تدريس و تبليغ، سرانجام در سال ۱۳۵۵ شمسى به هنگام مراجعت از زيارت
سید الشهداء حسین بن علی علیهما السلام به سمت نجف، توسط رژيم بعث
عراق دستگير و به ايران فرستاده شدند. پس از ورود به
ایران ، مجدداً به حوزه علميه قم مشرف و فعاليتهاى خود را از سر گرفتند و از تمامى وقت خود در مسير تحقيق و تأليف و بحث و تدريس و تربيت شاگردان استفاده مى‌نمودند. معظم له در طول ساليان دراز تدريس، هزاران طلبه فاضل را به جامعه اسلامى تحويل داده‌اند و در طول اين مدت حوزه درس ايشان يكى از شلوغترين حوزه‌هاى درسى بوده است.
كتاب، از شش قسمت گوناگون تشكيل يافته كه عبارتند از: احكام تقليد، احكام طهارت، احكام نماز، احكام روزه، راه‌هاى ثابت شدن اول ماه و استفتائات متفرقه.
مؤلف، در مقدمه‌اى كوتاه طبق روال رساله‌هاى عمليه، عمل به رساله‌ى حاضر را به دليل
شهادت عده‌اى از ثقات به هم‌آهنگيش با فتاواى ايشان، مجزى مى‌داند.
در اولين بخش كتاب كه مربوط به احكام تقليد است، شش مسئله شرعى در مورد
تقلید بيان شده است . بدين شرح: عدم جواز تقليد در
اصول دین ; وجوب
اجتهاد يا تقليد يا عمل به
احتیاط در فروع دين; تقليد، عمل كردن به دستور
مجتهد زنده است; لزوم تقليد از
مجتهد اعلم ; راه‌هاى تشخيص فتواى مجتهد عبارت است از: شنيدن از خود مجتهد، شنيدن از دو نفر
عادل ، شنيدن از كسى كه
انسان از گفته او
اطمینان به واقع پيدا مى‌كند، ديدن در رساله مجتهد در صورتى كه انسان به درستى آن رساله اطمينان داشته باشد; وجوب يادگيرى احكامى كه انسان غالباً بدان‌ها نياز دارد; انجام اعمال بدون تقليد، در صورتى صحيح است كه بعد از تقليد، مجتهد قابل تقليد بر اعمال گذشته صحه بگذارد و الا اعمال سابق،
باطل خواهد بود.
احكام
طهارت ، در چندين بخش بيان شده‌اند.
كه بخش اول مربوط به احكام آب‌ها است.آب، يا مطلق است يا مضاف .
آب مضاف آبى است كه آن را از چيزى بگيرند، مانند آب هندوانه يا با چيزى ديگر مخلوط شود، مانند آبى كه به قدرى با گل و امثال آن مخلوط شود كه ديگر به آن آب نگويند.غير اينها،
آب مطلق است كه به پنج صورت مى‌باشد:
آب کر ،
آب قلیل ،
آب جاری ،
آب باران و
آب چاه .
دومين بخش مبحث طهارت را به خود اختصاص داده كه در ضمن چهار مسئله احكامش بيان شده است.پوشاندن عورت از هر بيننده محترم، غير از زن و شوهر و كسانى كه در
حکم زن و شوهرند، مانند كنيز و مالك او، اولين مسئله مورد
اشاره در اين بخش مى‌باشد.
استبرا ، بخش بعدى احكام طهارت است كه در ضمن سه مسئله تبيين شده است.اولين مسئله اين قسمت، اشاره به
استحباب استبرا در مردان بعد از بول دارد و علتش، كسب
یقین به نماندن بول در مجراى ادرار مى‌باشد.استبرا و بيرون آمدن رطوبت بعد از گذشت زمان طولانى از زمان بول و يقين به نماندن بول در مجرا، مسائل بعدى مى‌باشد.
نجاسات ده‌گانه، راه ثابت شدن آنها و طريق نجس شدن شى‌ء پاك و... مسائلى هستند كه در بخش بعدى ذكر شده‌اند.نجاسات ده‌گانه عبارتند از:
بول ،
غائط ، منى،
مردار ،
خون ،
سگ ،
خوک ، كافرى كه از طايفه‌ى
اهل کتاب نباشد،
شراب و
فقاع .
در شرع مقدس
اسلام ، دوازده چيز، به عنوان پاك كننده‌ها معروفند و عبارتند از: آب،
زمین ،
آفتاب ،
استحاله ،
انقلاب ،
انتقال ، اسلام،
تبعیت ، برطرف شدن عين نجاست، استبراى حيوان نجاست خوار، غايب شدن
مسلمان و خارج شدن خون متعارف از
ذبیحه .
احكام ظرف ها، در بخش بعدى احكام طهارت ذكر شده‌اند كه داراى چهار مسئله بوده و در صدد بيان
حرمت خوردن غذا و آب در ظروف
طلا و
نقره مى‌باشد.
وضو، مبحث بعدى است و داراى احكام مفصلى است كه سرفصل‌هاى آن عبارت است از: چند مسئله راجع به
وضو ، شرايط وضو، احكام وضو، چيزهايى كه براى آنها بايد وضو گرفت، چيزهايى كه وضو را باطل مى‌كنند و احكام
وضوی جبیره .براى وضو سيزده شرط ذكر شده كه عبارتند از:
۱- آب پاك باشد. ۲- آب مطلق باشد. ۳- آب وضو و فضايى كه در آن وضو گرفته مى‌شود،
مباح باشد. ۴- ظرف آب وضو مباح باشد. ۵-
ظرف وضو طلا و نقره نباشد. ۶- اعضاى وضو، موقع شستن و
مسح كردن، پاك باشد. ۷- وقت كافى براى وضو و نماز باشد. ۸- به
قصد قربت و براى انجام فرمان خداوند عالم وضو گرفته شود. ۹- وضو را به ترتيب خود انجام دهد. ۱۰- كارهاى وضو را پشت سر هم انجام دهد. ۱۱- شستن دست و صورت و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر ديگرى او را وضو بدهد يا در رساندن آب به صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها به او كمك نمايد، وضو، باطل است. ۱۲-
استعمال آب، مضرّ نباشد. ۱۳- در اعضاى وضو، مانعى از رسيدن آب نباشد.
از ميان غسل‌هاى واجب كه چهار
غسل مى‌باشند، تنها
غسل جنابت بيان شده است. احكام جنابت، چيزهايى كه بر
جنب حرام است و احكام غسل كردن و... در ادامه بيان شده است.
تيمم هم طبق روال غالب كتاب‌هاى فقهى، اعم از فتوايى و استنباطى، آخرين قسمت باب طهارت مى‌باشد. در هفت مورد لازم است به جاى غسل يا وضو،
تیمم شود كه بيان جزئيات آن موارد به همراه چيزهايى كه تيمم بر آنها صحيح است و دستور تيمم
بدل از وضو يا غسل، مطالبى هستند كه در اين‌جا بازگو گرديده‌اند.
بخش سوم احكام نوجوانان و جوانان، احكام مربوط به
نماز است كه در چند بخش مورد بررسى قرار گرفته‌اند. در مقدمه‌ى اين بخش آمده كه نمازهاى واجب شش نمازند:
نمازهای یومیه ،
نماز آیات ،
نماز میت ،
نماز طواف واجب خانه خدا، نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگ‌تر واجب است و نمازى كه به واسطه
اجاره و
نذر و
قسم و
عهد واجب مى‌شود.
در تعريف روزه گفته شده:
روزه آن است كه انسان براى انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از نه چيز كه بعداً گفته مى‌شود، خوددارى كند.
نیت به عنوان اولين و يكى از مهم‌ترين و مبتلابه‌ترين مسائل روزه، در آغاز مورد بحث قرار گرفته است.
مبطلات روزه ،
کفاره روزه ، جاهايى كه فقط قضاى روزه
واجب است، احكام
روزه مسافر ، كسانى كه روزه بر آنها واجب نيست و راه ثابت شدن اول ماه، احكام روزه را تشكيل مى‌دهند، البته با اينكه راه ثابت شدن اول ماه، به طور مستقل ذكر شده، ولى از آن‌جايى كه فقط يك مسئله دارد، به اين صورت ذكر نموديم.
اين استفتائات، در زمينه اجتهاد و تقليد، طهارت،
اذان و اقامه ،
غیبت ،
موسیقی ،
غنا ،
رقص و دست زدن،
تراشیدن ریش و پوشيدن طلا توسط مردان، مى‌باشد.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
