• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آب چاه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آب چاه آب حاصل از کندن گودال عميق است و از آن در باب‌های طهارت و احیاء موات سخن گفته شده است.


آب‌ یا مطلق‌ است یا مضاف. آب‌ مضاف: مانند فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار و مانند آبی که با چیز دیگری ممزوج شود، به طوری‌که به آن آب گفته نشود مثل آب شکر (شربت) و آب نمک.
[۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه.    
بنابراین آب مطلق آبی است که فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار نبوده و یا ممزوج با چیز دیگر به طوری نشده باشد که به آن آب (بدون قید) گفته نشود.

امام خمینی (قدّس‌سرّه) در تحریرالوسیله در بیان اقسام آب مطلق می‌نویسند: «المطلق اقسام: الجاری، و النابع بغیر جریان، و البئر، و المطر، و الواقف، و یقال له: الراکد.»
[۲] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه.    
یعنی آب مطلق‌ بر چند قسم است: آب جاری و آبی که (از زمین) می‌جوشد ولی جریان ندارد و آب چاه و آب باران و آب ایستاده، که به آن «راکد» می‌گویند. به این بیان، آب کر و آب قلیل قسیم یکدیگر در نظر گرفته شده‌ و از آن دو با تعبیر واقف و راکد یاد شده است.

۲.۱ - اقسام آب راکد

آب راکد یا واقف، آبی است که قسیم آب جاری، آب چشمه، آب چاه و آب باران است و به بیان تحریرالوسیله که گذشت، شامل آب کر و قلیل است. آب راکد (آب مطلق که آب جاری، چشمه، چاه و باران نیست) اگر‌ اندازه آن کمتر از حد معین (حد کر) باشد به آن آب قلیل گفته می‌شود و اگر به حد کر و بیشتر از آن باشد آب کر گفته می‌شود.
و‌ اندازه کر از لحاظ وزن و بر حسب کیلوگرم بنابر اقرب ۳۷۷ کیلو و ۴۱۹ گرم و به مساحت (گنجایش) چهل و سه وجب است و یک‌هشتم وجب کم (چهل و دو وجب و هفت‌هشتم وجب) است بنابر احوط بلکه خالی از قوت نیست.
[۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۱۴.    


آب چاه از اقسام آب مطلق به شمار می‌رود.

آب چاه در صورت رسيدن نجاستی به آن، از نظر مشهور قدما نجس است، ولی به قول مشهورمتأخّرین -که آب چاه را به منزله آب جاری می‌دانند- نجس نيست، مگر آن که به سبب نجاست، تغييری در رنگ، بو يا مزه آب پديد آيد.
امام خمینی در این‌باره می‌فرمایند: «بنابر اقوی آب‌ چاه‌، حکم آب جاری را دارد.»
[۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۸.    
پس «آب چاهی که از زمین می‌جوشد، اگرچه کمتر از کر باشد چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکرده پاک است، ولی مستحب است پس از رسیدن بعضی از نجاست‌ها، مقداری که در کتاب‌های مفصل گفته شده، از آب آن بکشند.»
[۵] موسوعة الامام الخمینی، ج۳۰، توضیح المسائی امام خمینی، ص۱۳، مسالة ۴۴.    
البته متنجس شدن به واسطه تغییر رنگ و بو و مزه در صورتی است که این تغییرات به واسطه ملاقات با نجس باشد نه مجاورت با آن، پس «اگر در اثر مجاورت با نجاست تغییر کند نجس نمی‌شود، مانند آن‌که آب‌ مطلق‌ در اثر نزدیک بودن با مردار بوی آن‌را بگیرد. البته اگر مردار خارج آب بیفتد و قسمتی از آن داخل آب قرار بگیرد و آب به واسطه مجموع آن تغییر نماید نجس می‌شود.»
[۶] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۴.    
و «معیار (نجس شدن) این است که آب با اوصاف نجاست تغییر کند نه با اوصاف متنجس، پس اگر آب کر یا جاری و مانند آن‌ها به وسیله بقّم (بَ ق قَ م - چوبی باشد سرخ که رنگرزان بدان چیزها رنگ کنند)
[۷] لغتنامه دهخدا.
متنجس قرمز گردد نجس نمی‌شود.»
[۸] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۵.    
همچنین «معیار، تغییر یکی از اوصاف سه‌گانه آب به سبب نجاست است، اگر چه تغییر آن از سنخ اوصاف نجاست نباشد، پس اگر آب با ریختن خون در آن، زرد شود نجس می‌شود.»
[۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۶.    
پس اگر آب چاه چنین تغییری پیدا کرد و نجس شد در اين صورت پاک شدن آن مانند آب جاری به برطرف شدن تغيّر است.
[۱۰] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱، ص۱۹۱-۲۰۶.    
‌

به جهت پاک شدن آب چاهی که با ادرار، خون، منی، مردار‌ و مانند آن‌ها نجس شده، در کتابهای فقهی برای کشيدن آب از چاه، اندازه‌هايی متفاوت ذکر شده است، ولی بنا بر قول مشهور متأخّرین -مبنی بر عدم نجاست آب چاه با ملاقات نجس- در اين که کشيدن آب از چاه تعبّدا واجب است يا مستحب می‌باشد، اختلاف است. مشهور آن را مستحب می‌دانند.
[۱۱] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱، ص۲۰۳.    


اگر کسی چاهی را به قصد تملّک در زمین مباح (مباحات اصلی) حفر کند، در صورت رسيدن به آب -بنا بر قول مشهور- مالک آن می‌شود.
[۱۲] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۱۶.    
‌ و «احیای چاه‌ در زمین موات به حفر نمودن آن تا اینکه به آب‌ برسد، حاصل می‌شود، پس با این کار مالک آن می‌گردد و قبل از آن تحجیر است، نه احیا.»
[۱۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۲۵، کتاب احیاء الموات، تکملة، مسالة ۴.    



در صحّت فروش آب موجود در چاه و نيز فروش آب چاه برای هميشه، اختلاف است. منشأ اختلاف در اوّلی، عدم امكان تحويل آب به جهت مخلوط شدن با آب تازه و در دومی، حصول جهالت به مقدار آب است.‌
[۱۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۲۰-۱۲۱.    


۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه.    
۲. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه.    
۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۱۴.    
۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۸.    
۵. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۳۰، توضیح المسائی امام خمینی، ص۱۳، مسالة ۴۴.    
۶. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۴.    
۷. ↑ لغتنامه دهخدا.
۸. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۵.    
۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة ۶.    
۱۰. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱، ص۱۹۱-۲۰۶.    
۱۱. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱، ص۲۰۳.    
۱۲. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۱۶.    
۱۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۲۵، کتاب احیاء الموات، تکملة، مسالة ۴.    
۱۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۸، ص۱۲۰-۱۲۱.    


• فرهنگ فقه، مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۹۵.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


رده‌های این صفحه : آب | احکام طهارت | چاه | دیدگاه های فقهی امام خمینی | فقه
جعبه ابزار