رساله احکام بانوان (تبریزی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« رساله‌ى احكام بانوان»، در واقع همان رساله‌ى
توضیح المسائل است كه بخشى از فتاواى
آیة الله شیخ جواد تبریزی را در مورد
احکام و مسائل مربوط به بانوان در بر دارد. اين كتاب، به
زبان فارسی تدوين گرديده است.
معظم له در سال ۱۳۰۵ شمسى در شهرستان
تبریز در ميان خانواده‌اى مذهبى چشم به جهان گشودند. تحصيلات علوم جديد تا پايان سال دوم دبيرستان را در همان شهر به آخر رساندند. پس از سپرى نمودن تحصيلات جديد، با شوق فراوان و عليرغم مخالفت اطرافيان، به
مدرسه طالبیه تبريز روى آورد و در سال ۱۳۲۳ در سن ۱۸ سالگى تحصيل علوم دينى را آغاز نمود و طى چهار سال، مقدمات و مقدارى از دروس سطح را در شهر تبريز به پايان رساند. در سال ۱۳۲۷ شمسى شهر تبريز را ترك نمود و وارد
حوزه علمیه قم شد. ايشان در
قم دوره سطح را به پايان برده و در اوج شكوفايى
علم و فقاهت و غناى حوزه وارد درس خارج اساتيدى همچون مرحوم
آیت الله العظمی سید محمّد حجت و مرحوم
آیت الله العظمی بروجردی ( قدس الله اسرارهما) شدند و همزمان با آن مشغول تدريس كتب سطح نيز گرديدند.
آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی در سال ۱۳۳۲ شمسى جهت ادامه تحصيلات به
نجف اشرف عزيمت نمودند و از افاضات مرحوم آيت الله حاج
سید عبدالهادی شیرازی ( رحمه الله) و مرحوم
آیت الله العظمی خوئی ( رحمه الله) استفاده كردند، حضرت آيت الله العظمى حاج شيخ جواد تبريزى پس از گذشت ۲۳ سال حضور دائم و فعال و جدّى در حوزه مقدس نجف اشرف و استفاده و افاده و تحقيق و تدريس و تبليغ، سرانجام در سال ۱۳۵۵ شمسى به هنگام مراجعت از زيارت
سید الشهداء حسین بن علی علیهما السلام به سمت نجف، توسط رژيم بعث
عراق دستگير و به ايران فرستاده شدند. پس از ورود به
ایران ، مجدداً به حوزه علميه قم مشرف و فعاليتهاى خود را از سر گرفتند و از تمامى وقت خود در مسير تحقيق و تأليف و بحث و تدريس و تربيت شاگردان استفاده مى‌نمودند. معظم له در طول ساليان دراز تدريس، هزاران طلبه فاضل را به جامعه اسلامى تحويل داده‌اند و در طول اين مدت حوزه درس ايشان يكى از شلوغترين حوزه‌هاى درسى بوده است.
كتاب، از شش قسمت تشكيل يافته كه عبارتند از: احكام تقليد، احكام طهارت، احكام نماز، احكام روزه، احكام خمس و مسائل متفرقه‌اى به صورت سؤال و جواب.
مؤلف، در مقدمه‌اى كوتاه طبق روال رساله‌هاى عمليه، عمل به رساله حاضر را به دليل شهادت عده‌اى از ثقات به هم‌آهنگيش با فتاواى ايشان، مجزى مى‌داند.
در اولين بخش كتاب كه مربوط به احكام
تقلید است، چهارده مسئله شرعى در مورد تقليد بيان شده است بدين شرح: عدم جواز تقليد در
اصول دین ; وجوب
اجتهاد يا تقليد يا عمل به
احتیاط در
فروع دین ; تقليد، عمل كردن به دستور مجتهد زنده است; وجوب تقليد از
مجتهد اعلم ; راه‌هاى تشخيص مجتهد اعلم; راه‌هاى به دست آوردن فتواى مجتهد عبارت است از: شنيدن از خود مجتهد، شنيدن از دو نفر عادل كه فتواى مجتهد را نقل كنند، شنيدن از كسى كه
انسان به گفته او اطمينان دارد، ديدن در رساله مجتهد در صورتى كه انسان به درستى آن رساله
اطمینان داشته باشد; تا زمانى كه مجتهدى كه انسان از وى تقليد مى‌كند داراى فتوا در يك مسئله باشد، نمى‌توان به فتواى ديگر فقها عمل كرد، امّا در مسائلى كه مجتهد،
احتیاط واجب نموده مى‌توان از مجتهد ديگرى كه در رتبه‌ى دوم اعلميت است تقليد كرد; اگر در مسئله‌اى فتواى مجتهدى را ياد گرفته و بعد از مردن او در همان مسئله بر حسب وظيفه‌اش از مجتهد زنده تقليد نمايد، دوباره نمى‌تواند آن را مطابق فتواى مجتهدى كه از دنيا رفته انجام دهد; انجام اعمال بدون تقليد، در صورتى صحيح است كه مجتهد قابل تقليد، بر اعمال گذشته وى صحّه بگذارد و الا اعمال سابق،
باطل خواهد بود.
احكام
طهارت در چندين بخش بيان شده است .
كه بخش اول مربوط به احكام آب‌ها است. آب يا مطلق است يا مضاف;
آب مضاف آبى است كه آن را از چيزى بگيرند، مانند آب هندوانه و گلاب يا با چيزى مخلوط شود، مانند آبى كه به قدرى با گل و امثال آن مخلوط شود كه ديگر بدان آب نگويند. غير اينها،
آب مطلق است كه به پنج صورت مى‌باشد:
آب کر ،
آب قلیل ،
آب جاری ،
آب باران و
آب چاه .
احکام تخلی ، دوّمين بخش مبحث طهارت را به خود
اختصاص داده و در ضمن هفت مسئله، بيان شده است. پوشاندن عورت از هر بيننده‌ى محترم، غير از زن و شوهر و كسانى كه در
حکم زن و شوهرند، مانند كنيز و مالك، اولين مسئله مورد اشاه در اين بخش مى‌باشد.
استبرا بخش بعدى احكام طهارت است كه در ضمن يك مسئله حكمش بيان شده است. مؤلف، مى‌فرمايد: براى زن
استبرا از بول نيست و اگر رطوبتى ببيند و شك كند كه بول است يا نه پاك مى‌باشد و وضو و
غسل او را هم باطل نمى‌كند.
نجاسات ده‌گانه، راه ثابت شدن آنها و طريق نجس شدن شى‌ء پاك و... در ادامه ذكر شده‌اند.
نجاسات ده‌گانه عبارتند از:
بول ،
غائط ،
منی ،
مردار ،
خون ،
سگ ،
خوک ، كافرى كه از طايفه
اهل کتاب نباشد،
شراب و
فقاع .
در شرع مقدس
اسلام دوازده چيز هم به عنوان پاك كننده‌ها معروفند و عبارتند از:
آب ،
زمین ،
آفتاب ،
استحاله ،
انقلاب ،
انتقال ، اسلام،
تبعیت ، برطرف شدن عين نجاست، استبراى حيوان نجاست‌خوار، غايب شدن
مسلمان و خارج شدن خون متعارف از
ذبیحه .
احكام ظرف‌ها، در بخش بعدى احكام طهارت ذكر شده و داراى دو مسئله است.
وضو، مبحث بعدى است و داراى احكام مفصلى است كه سر فصل‌هاى آن عبارت است از: چند مسئله راجع به
وضو ، شرايط وضو، احكام وضو، چيزهايى كه براى آنها بايد وضو گرفت، چيزهايى كه وضو را باطل مى‌كند و احكام
وضوی جبیره .
غسل‌هاى واجب كه عبارتند از:
غسل جنابت ،
غسل استحاضه ،
غسل حیض و
غسل نفاس ، در بخش بعدى تبيين شده‌اند.
تيمم هم طبق روال غالب كتاب‌هاى فقهى، اعم از فتوايى و استنباطى، آخرين قسمت باب طهارت است. در هفت مورد لازم است به جاى
غسل يا وضو تيمم گرفته شود كه بيان جزئيات اين موارد به همراه بيان چيزهايى كه
تیمم بر آنها صحيح است و دستور تيمم
بدل از وضو يا
غسل، مطالبى هستند كه در اين‌جا بازگو گرديده‌اند.
بخش سوم احكام بانوان، احكام مربوط به
نماز است كه در چهار بخش مورد بررسى قرار گرفته‌اند. در مقدمه اين بخش آمده كه نماز بهترين اعمال دينى بوده كه قبولى يا عدم قبولى اعمال ديگر مشروط به قبولى يا عدم قبولى آن است و همان‌طور كه اگر انسان شبانه روزى پنج نوبت در نهر آب شستشو كند، چرك در بدنش نمى‌ماند، خواندن نمازهاى پنج‌گانه نيز باعث پاكى جان آدمى از پليدى‌ها مى‌شود. نمازهاى
عید فطر و
عید قربان و
اجیر گرفتن براى نمازها، بخش‌هاى گوناگون مبحث نماز را تشكيل داده‌اند
در تعريف روزه گفته شده:
روزه آن است كه انسان براى انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از نه چيز كه بعداً گفته مى‌شود، خوددارى كند.
نیت ، به عنوان اولين و يكى از بهترين و مبتلابه‌ترين مسائل در روزه، در آغاز مورد بحث قرار گرفته است.
مبطلات روزه ،
کفاره روزه، جاهايى كه فقط قضاى روزه
واجب است، احكام
روزه مسافر ، كسانى كه روزه بر آنها واجب نيست و راه ثابت شدن اول ماه و روزه‌هاى
حرام و مكروه، بخش‌هاى گوناگون احكام روزه را تشكيل مى‌دهند.
براى احكام
خمس فقط يك مسئله عنوان شده و آن هم بيان هفت چيزى است كه خمس دارند; آن هفت هفت چيز عبارتند از: منفعت كسب،
معدن ،
گنج ، مال مخلوط به حرام، جواهرى كه به واسطه‌ى غواصى; يعنى فرو رفتن در دريا به دست مى‌آيد، غنيمت جنگ و زمينى كه كافر ذمّى از
مسلمان بخرد.
اولين سؤال در باره تعريف مجتهد اعلم مى‌باشد. بخش بعدى طهارت است كه از جنبه‌هاى گوناگون مباحث طهارت سؤال شده است. پنج سؤال نيز راجع به
اذان و اقامه پرسيده شده كه شهادت به
ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و
حکم آن اولين آنها است.
اعتکاف ،
قمار ،
مجسمه‌سازی ،
شعبده‌بازی ،
عزاداری ،
شبیه‌خوانی ، و
تعزیه‌خوانی ،
بانک‌داری و احكام بانك،
ورزش ،
غیبت ،
موسیقی ،
غنا و رقص از ديگر مسائل اين بخش مى‌باشند.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
