بذر در خاک (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
انفاق و
صدقه ریایی همراه با منّت‌گذارى و
آزار فقیر، نشانه عدم
ایمان واقعى به پروردگار و
قیامت است و عملی بدون
پاداش است.
تشبیه
انفاق ریایی و با
منت یا انفاق همراه
آزار و
اذیت در بی ثمری، به افشاندن
بذر در
خاک نشسته بر روی
صخره و شسته شدن آن با
باران شدید:
• «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن والاذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس... فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شیء مما کسبوا...؛
اى كسانى كه
ایمان آورده‌اید، صدقه‌هاى خود را با منّت آزردن باطل نكنید، مانند كسى كه مالش را به
ریا و خودنمایى به مردم انفاق مى‌كند و به خدا و روز واپسین ایمان ندارد، كه مثل او مثل سنگ سخت و صافى است كه خاكى (اندك) بر آن نشسته، پس باران تند و درشتى به آن برسد و آن را سنگى صاف (و بدون خاك و گیاه) واگذارد (صدقه او نظیر آن خاك است. و ریاكاران) به چیزى از آنچه كسب كرده‌اند دست نمى‌یابند، و
خداوند مردم كافر را
هدایت نمى‌كند.»
۱- صفوان: از ماده صفو به معناب خلوص شى‌ء است از آمیختگى.
لذا به
سنگ صاف و خالص، صفا گویند.
مصطفوی در
التحقیق می‌نویسد: «الصَّفْوَانُ كعطشان و سكران، فانّ وزن فعلان یجی‌ء ممّا یدلّ على حرارة باطن و أمثالها، فالصفوان ما یتّصف بالصفا و یشتدّ هذا المعنى فی باطنه، و اشتداده شدّة خلوصه و استحكامه؛ صفوان بر وزن فعلان مانند سکران و
عطشان است، وزن فعلان برای
دلالت بر شدت
حرارت باطن و امثال آنست؛ بنابراین صفوان بر آن چیزی که متصف به خلوص و شدت خلوص در
باطن است اطلاق می‌شود و بر شدت استحکام آن دلالت می‌کند.»
علامه طبرسی در
مجمع البیان نقل كرده: صفا هر سنگى است كه چیزى از گل و خاك بآن آلوده نیست.
۲-صلد: صلد مصدر است بمعنى سنگ سخت.
«صَلَدَ الْأَرْضُ:
صَلُبَتْ» و نیز بمعنى سخت و صاف، و زمین یا سنگى كه چیزى نمى‌رویاند.
در
مجمع البحرین فرموده: آن بمعنى سنگ صاف و زمینی كه در اثر سختى چیزى نمی‌رویاند و
بخیل ... است.
در
نهج البلاغه حکمت ۳۳۳ در وصف
مؤمن فرموده: «
نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ».
۳- وابل از ماده وبل چنانكه طبرسى فرموده بمعنى شدّت است، وابل بمعنى باران شدید و تند می‌باشد.
راغب می‌گوید: وبل و وابل بارانى است سنگین دانه و به مناسبت سنگینى بكاری كه از ضررش ترسند گویند وبال.
در التحقیق چنین آمده است: «أنّ الأصل الواحد فی المادّة: هو شدّة فی ثقالة مادّیة أو معنویة. و من مصادیقه: المطر الشدید الثقیل؛ این ماده در اصل به معنای شدت در سنگینی مادی یا معنوی است و یکی از مصادیق آن باران شدید با قطرات سنگین است.»
در مصباح گوید: «وَبَلَ الشى‌ء: اشتدّ» وبیل بمعنى شدید است.
این
آیه شریفه دلالت دارد بر اینكه
آزار و
منت بعد از
صدقه اجر آن را
حبط كرده و از بین مى‌برد، و بعضى با این آیه
استدلال كرده‌اند بر اینكه هر
معصیت و یا حداقل هر
گناه کبیره باعث از بین رفتن و بى اجر شدن اطاعت‌هاى قبل از آن معصیت مى‌شود، و لیكن ما چنین دلالتى در آیه نمى‌بینیم، و دلالت آیه تنها در بى اجر شدن صدقه به وسیله خصوص منت و
اذیت است.
كلمه صفوان و نیز كلمه صلد به معناى سنگ صاف و سخت است، و كلمه وابل به معناى باران تند و رگبار طولانى است و ضمیر در جمله" لا یقدرون" نیز به (الذى ینفق) برمى‌گردد. این آیه وجه شباهت
ریاکار به سنگ را بیان مى‌كند، معناى وسیعى است كه هم در ریاكار هست و هم در آن سنگ، و آن بى‌اثر و سست بودن عمل است هم چنان كه خاكى كه روى سنگ صاف قرار دارد با بارانى اندك از بین رفته و نمى‌تواند اثرى داشته باشد.
قطعه سنگ محكمى را در نظر بگیرید كه قشر رقیقى از خاك روى آن را پوشانده باشد و بذرهاى مستعدى نیز در آن خاك افشانده شود و در معرض هواى
آزاد و تابش
آفتاب قرار گیرد، سپس باران دانه درشت پر بركتى بر آن ببارد، با اینكه تمام وسایل
نمو و
رشد در اینجا فراهم است، ولى به خاطر یك كمبود، همه چیز از بین مى‌رود و این باران كارى جز این نمى‌كند كه آن قشر باریك را همراه بذرها مى‌شوید و پراكنده مى‌سازد و سنگ سخت غیر قابل نفوذ را كه هیچ گیاهى بر آن نمى‌روید با قیافه خشونت‌بارش آشكار مى‌سازد، چرا كه بذرها در محل نامناسبى افشانده شده بود، ظاهرى آراسته و درونى خشن و غیر قابل نفوذ داشت و تنها قشر نازكى از خاك روى آن را گرفته بود، در حالى كه پرورش
گیاه و
درخت نیاز به خاك عمیقى دارد كه براى پذیرش ریشه‌ها و ذخیره
آب و تغذیه گیاه آماده باشد. این گونه است اعمال ریاكارانه و انفاق‌هاى آمیخته با منت و آزار كه از دل‌هاى سخت و قساوتمند سرچشمه مى‌گیرد و صاحبانش هیچ بهره‌اى از آن نمى‌برند و تمام زحمات‌شان بر
باد مى‌رود. در پایان آیه مى‌فرماید: و خداوند گروه كافران را
هدایت نمى‌كند (وَ اللَّهُ لا یهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرِینَ).
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «بذر در خاک».
