اثر (فقه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر به معنی باقی مانده از چیزی و نتیجه
شیء است. از اثر به مناسبت در باب‌های
طهارت،
صلات و
صید و ذباحه بحث شده است.
اثر به معنی باقی مانده از چیزی و نتیجه شیء است و دارای چندین معنی است.
۱. به معنی باقی مانده از چیزی.
۲. به معنی
نتیجه و آن چیزی است که از چیزی بدست آید.
۳. بمعنی
نشانه و آن علامتی است که
دلالت بر چیزی می‌کند.
۴. به معنی
خبر است و بر سخنان گذشته دلالت دارد نه بر
عمل آنان.
۵. آنچه در پی شیء بیاید که
فقها آن را
حکم گویند.
لفظ اثر گاهی به چیزی که تحقق و
فعلیت یافته است به اعتبار این که از چیز دیگر به
وجود آمده اطلاق می‌شود و از جهتی به معنی
معلول به کار می رود.
اثر مورد بحث، اثر به معنای اول می‌باشد.
اثر در اصل، به معنای باقی مانده از چیزی است، لیکن باقی مانده از هر چیز، متناسب با آن است؛ به عنوان مثال:
اثر هر یک از
عقد،
ایقاع،
زوجیّت،
مالکیّت و مانند آن‌ها،
احکام تکلیفی یا
وضعی مترتّب بر آن‌ها است.
اثر
متکلّم،
کلام او است؛ چنانچه در
علم درایه، بر
حدیث، اثر اطلاق شده است.
اثر
مسجد و
قبر، اجزای بر جای مانده از آن دو و اثر
نجاست، ذرّات،
رنگ،
طعم و
بویی است که از آن باقی می‌ماند.
اثر انگشت، علامت و نشانۀ آن است، و گاه به طور مجاز به مناسبت حالّ و محل، اثر بر محل عارض شدن اثر اطلاق می‌شود مانند آثار
سجده که بر مواضع هفت‌گانه که هنگام سجده بر زمین نهاده می‌شوند اطلاق می‌گردد.
بحث تفصیلی آثار
عقود،
ایقاعات، زوجیّت،
ملکیّت و مانند آن‌ها در جای خود می‌آید. در این جا به نمونه‌هایی از مسائل آن که در باب‌های طهارت، صلات و صید و ذباحه آمده است اشاره می‌کنیم.
در
تطهیر چیز
نجس به وسیلۀ
آب،
اثر نجاست به معنای ذرّات باقی مانده از آن نیز باید زایل شود، لیکن برطرف شدن اثر آن به معنای بو، رنگ و طعم، شرط نیست.
در
استنجاء موضع
مدفوع به
سنگ، زوال اثر به معنای ذرّات بسیار ریزی که به طور معمول تنها با شستن از بین می‌رود، لازم نیست.
مستحب است، تشییع‌کنندگان پس از
دفن مرده، انگشتان خود را در
خاک قبر فرو برند؛ به گونه‌ای که اثر آن باقی بماند.
اجزاء
حیوان اعم از
گوشت و
پوست در صورتی که اثر استعمال
مسلمان بر آن باشد، در حکم حیوان
تذکیه شده است.
شکار حیوانی که
اثر مالکیّت بر آن است مانند آن که بالش چیده شده باشد، موجب حصول ملکیّت نمی‌گردد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۲۴۹. خاتمی،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۵۰.
