آزمایش (فقه)

آزمایش‌ یا آزمودن، از راه‌هاى شناخت موضوعات است که فقهاء از آن در ابوابى مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، تجارت، حجر، قضاء و دیات به مناسبت سخن گفته‌اند.

آزمایش یا آزمودن، یعنی امتحان و سنجیدن چیزی یا کسی برای کسب شناخت بیشتر.

آزمایش یا درباره کالا است یا حیوان و یا انسان.

آزمایش کالا مانند چشیدن یا بوییدن کالایى که براى مزه یا بوى آن خریداری مى‌شود.

آزمایش حیوان مانند سه روز دوشیدن براى تشخیص شیرده بودن حیوانى که به این عنوان خریدارى شده است.

موارد آزمایش مرتبط با انسان عبارتند از:
۱ - تشخیص اجتهاد قاضی با آزمودن وى در مسائل علمی قضاوت.
۲ - تشخیص خون حیض از خون بکارت با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده چگونگى شکل آن در پنبه.
۳ - تمیز دادن انواع سه‌گانه استحاضه با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده میزان نفوذ خون در پنبه.
۴ - آزمودن کودکان پس از بلوغ براى رفع ممنوعیت تصرف آنان در اموالشان با امورى که بر زیرکی آنان در معامله، فریب نخوردن و پرهیز از اسراف دلالت مى‌کند.
۵ - سنجش دیوانگی شخص با زیر نظر داشتن او در حال غفلت و خلوت.

در صورتى که جانی، مجنی علیه را در از بین رفتن قوّه شنوایی تکذیب کند، مجنى علیه با صداى بلند در هنگام غفلت، آزمایش مى‌شود.
نسبت فرزندى یا نفی آن و همچنین زنا با آزمایش‌هاى طبی ثابت نمى‌شود.
آزمایش دارو بر روى بیمار ـ خواه به روش دارو درمانی يا دارو نمايی ـ درصورتی که براى بیمار زیان داشته باشد یا موجب کندى روند بهبود وی گردد جایز نیست، حتّى اگر غرض، پیشرفت دانش پزشکی در زمینه کشف داروی جدید باشد. برخی با رضایت بیمار، آن را جایز دانسته‌اند. البتّه با نداشتن ضرر قابل اعتنا نزد عقلا، با اجازه بیمار بدون اشکال است.

۱.	↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۴۳۳.
۲.	↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۳، ص۲۶۷.
۳.	↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، تکملة العروة الوثقی، ج۲، ص۱۳.
۴.	↑ طباطبایی یزدی، محمد کاظم، تکملة العروة الوثقى، ج۲، ص۳۱۷.
۵.	↑ طباطبایی یزدی، محمد کاظم، تکملة العروة الوثقى، ج۲، ص۳۵۲.
۶.	↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۵۱.
۷.	↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۲۹۶.
۸.	↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۲۹۸.
۹.	↑ تبریزی، جواد، صراط النجاة، ج۱، ص۳۵۲.
۱۰.	↑ تبریزی، جواد، صراط النجاة، ج۱، ص۳۶۲.
۱۱.	↑ استفتائات قوّه قضاییه، ص۱۳۲.
۱۲.	↑ مجموعه آرای فقهی ـ قضایی در امور كيفری، ج۱، ص۲۶۳ـ۲۶۴.

رده‌های این صفحه : طهارت | فقه | قضاوت