پوشش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حالت
پوشیده بودن را پوشش گویند. از آن به مناسبت در بابهای
طهارت،
صلات،
حج،
نکاح و
طلاق سخن رفته است.
پوشش به لحاظ عمل
پوشیدن و نیز
پوشیدنی دارای احکامی است که بدان اشاره می‌شود.
احکام
پوشیدن یا مشترک میان
زن و
مرد مکلّف است و یا مختصّ به یکی از آن دو.
احکامی که بر پوشش از جهت اشتراک بین زن و مرد بار می‌شود:
بر هر
مکلّفی- جز
زن و
شوهر و نیز
کنیز و
مولا نسبت به یکدیگر- پوشاندن
عورت از دیگران حتّی
محارم بلکه
دیوانه و
کودک ممیّز (برخوردار از قدرت
تمییز و
تشخیص زشتی و زیبایی)
واجب است.
در وجوب
ستر عورت از ممیّزی که هنوز
غریزۀ شهوت و
میل جنسی در او به هیجان نیامده اختلاف است.
مراد از عورت بنابر نظر مشهور- بلکه ادّعای اجماع شده- در مرد عبارت است از
آلت تناسلی،
بیضه‌ها و حلقۀ دبر و در زن،
قبل و
دبر. برخی عورت را- اعم از مرد و زن- به مابین
ناف و
زانو تعریف کرده و پوشاندن آن مقدار را
واجب دانسته‌اند؛
لیکن بنابر نظر مشهور، پوشاندن مابین ناف و زانو
مستحب است.
واجب در پوشش عورت، ستر خود عورت است نه حجم آن؛ البتّه نباید ساتر به قدری نازک باشد که
شبح و نمای عورت از روی آن پیدا باشد.
در جنس ساتر، نوع خاصّی شرط نیست؛ بلکه پوشش با هر چیزی تحقّق پیدا کند حتّی با
دست کفایت می‌کند.
احکام پوشش مربوط به زن یا ناظر به وظیفۀ وی در ارتباط با
نامحرم است و یا ناظر به وظیفۀ او در ارتباط با
عبادات.
احکامی که در پوشش مختص به زنان، ناظر به ارتباط زن با نامحرم می‌باشد:
بر زن واجب است تمامی بدن خود- جز
صورت و دست از سر
انگشتان تا
مچ و نیز
پا از سر انگشتان تا مچ- را از نامحرم بپوشاند. در وجوب پوشاندن صورت و دستها از سرانگشت تا مچ و نیز قدمها اختلاف است.
مراد از نامحرم هر بینندۀ
بالغ و نیز نابالغ ممیّز بجز شوهر و
محارم است.
به نصّ
قرآن کریم بر زن واجب نیست خود را از مردان «غیر اولی الإربه» بپوشاند. در مراد از «
غیر اولی الإربه» اختلاف است. برخی آن را به پیرمردانی تفسیر کرده‌اند که بر اثر پیری زیاد رغبتی به
زناشویی ندارند.
پوشاندن
موی اصلی از نامحرم واجب است؛ لیکن در وجوب ستر
موی مصنوعی، موی‌بند و
زیور آلات متّصل به
مو- با
پوشیده بودن موی اصلی- اختلاف است.
پیرزنانی که بر اثر پیری امیدی به ازدواج ندارند به
نصّ قرآن کریم
از حکم یاد شده مستثنا هستند و نمایاندن آن مقدار از مو که نپوشاندن آن برای پیرزنان، متعارف می‌باشد- مانند بعض مو و
ذراع- برای آنان
جایز است، مشروط بر آنکه از این کار قصد
خودنمایی نداشته باشند؛ هرچند پوشاندن آن مقدار نیز برای آنان افضل است.
احکامی که در
پوشش مختص زنان، ناظر به ارتباط پوشش در عبادات می‌باشد:
واجب است
زن بالغ
آزاد تمام بدن خود را در نماز بپوشاند خواه بیننده‌ای باشد یا نباشد؛ لیکن پوشاندن صورت، دست از سرانگشتان تا مچ و بنابر مشهور قدم (از سر انگشتان پا تا مچ) لازم نیست.
البتّه بنابر قول وجوب
پوشیدن آنها از نامحرم، در صورت وجود بینندۀ نامحرم،
پوشیدن آنها نیز واجب خواهد بود.
برخی نسبت به وجوب مقدار اضافی موها که بر صورت یا
پشت افشانده شده و نیز
گردن،
تأمّل و
تردید کرده‌اند؛
بلکه عدم وجوب ستر مقدار اضافی موها به ظاهر عبارات اکثر فقها نسبت داده شده است.
از بعض قدما نیز قول به عدم وجوب پوشاندن
سر نقل شده است.
پوشاندن سر در
نماز بر کنیز بالغ و
دختر نابالغ واجب نیست.
پوشاندن صورت با
روبند یا غیر آنکه متّصل به صورت باشد در حال
احرام حرام است.
در اینکه پوشاندن روی پا نیز
حرام است یا نه، اختلاف می‌باشد.
احکامی که مربوط به پوشش اختصاصی مردان می‌باشد:
پوشاندن عورت در نماز
واجب است، خواه بیننده- اعم از
محرم و
نامحرم- وجود داشته باشد یا نباشد.
عریان نماز گزاردن در صورتی که عورت
پوشیده باشد جایز است، هرچند
کراهت دارد.
پوشاندن سر
و نیز- بنابر مشهور- روی پا
در حال احرام، حرام است.
پوشش در نماز از جهاتی با غیر نماز تفاوت دارد، از جمله:
پوشش در نماز واجب است؛ هرچند بیننده‌ای نباشد ولی در غیر نماز تنها با وجود بینندۀ نامحرم واجب خواهد بود.
پوشش در غیر نماز با هر
ساتر مانع از
نگاه دیگران تحقّق می‌یابد؛ لیکن در نماز- در غیر حال ضرورت- باید از نوع
لباس باشد. در کفایت پوشش به
گیاهان و
برگ درختان در غیر حال ضرورت و نیز در اینکه پوشش به مثل
گل در حال اختیار کافی است یا تنها در حال ضرورت؛ و یا حتّی در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند- و در نتیجه چنین کسی فاقد ساتر محسوب می‌شود- اختلاف است.
آغاز کردن از طرف راست
بدن در
پوشیدن لباس؛ و خواندن دعاهای وارد شده هنگام
پوشیدن لباس نو مستحب است. نشسته
پوشیدن شلوار مستحب و ایستاده
پوشیدن آن و نیز
کفش مکروه است.
پوشش به لحاظ
جنس یا
صفت پوشیدنی دارای احکامی است که در برخی از آنها
زن با
مرد تفاوت دارد.
برخی احکام نیز اختصاص به پاره‌ای احوال، همچون نماز و احرام دارد.
از
واجبات احرام پوشیدن دو جامۀ احرام برای مرد است.
پوشیدن لباس نظیف،
سفید و از جنس
پنبه یا
کتان،
مستحب است.
پوشیدن لباس ابریشم خالص یا لباسی که آستر آن
ابریشم خالص باشد
و نیز
لباس زرباف، بر مرد حرام و نماز خواندن با آن
باطل است.
در
حرمت یا
کراهت پوشیدن لباس شهرت و بنابر قول به حرمت، در
بطلان نماز با آن، اختلاف است.
پوشیدن لباس اختصاصی زن بر مرد و
مرد بر زن در صورتی که عنوان
تشبّه بر آن صادق باشد حرام است؛ لیکن در بطلان نماز با آن اختلاف می‌باشد.
پوشیدن لباس
دوخته بر مرد
و
قفّازین (نوعی
دستکش) بر زن
در حال احرام حرام است.
پوشیدن لباس زینتی برای زن در حال
عدّۀ وفات حرام است.
پوشیدن لباس سیاه، لباس شهرت- بنابر قول به عدم حرمت آن-
لباس کفّار و
دشمنان دین، و نیز در نماز
پوشیدن لباس نازک و بدن‌نما،
چرکین و لباسی که دارای نقش موجود دارای
روح همچون
حیوان و
انسان است
مکروه می‌باشد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۲۸۲-۲۸۶.
