نشر کتب در جهان غرب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تازه‌هاى نشر در
جهان عرب، به کتبی که در کشورهای عربی منتشر شده است، می‌پردازد.
قضية المسنين الكبار المعاصرة و أحكامهم الخاصة فى الفقه الإسلامىۀ، دراسة فقهيه مقارنة
سعد الدين سعد هلالى، الكويت، مجلس النشر العلمى، ۱۴۲۳/۲۰۰۲، ۹۵۱ص وزيرى.
شايد بتوان گفت كه تا حدود سه دهه قبل، موضوعى به عنوان (مسائل و مشكلات
سالمندان ) در پهنه گسترده جهان اسلامى وجود نداشت; ولى به تدريج عواملى دست به دست هم داد و اين موضوع پديد آمد و ساز و كارها، مناسبات، مقررات و ضوابط مربوط را به همراه آورد، اكنون (
خانه سالمندان )، همانند
مهدکودک‌ها در گوشه و كنار شهرهاى بزرگ به ارائه خدمات مشغولند، نظر به روابط عاطفى موجود در شرق و به ويژه كشورهاى اسلامى، موضوع سالمندان هنوز به مشكل و يا معضل اجتماعى تبديل نشده; اما بنا به علل مختلف در غرب به يك معضل اجتماعى تبديل شده كه مراكز و مؤسسات و سرمايه‌هاى هنگفتى در اين راه مشغول خدمات، برنامه ريزى و پژوهش و مطالعه‌اند.
نظر به تازگى اين موضوع در كشورهاى اسلامى، مطالعه و تحقيق جدى و درخور توجهى در اين باب انجام نشده است، اولين گردهمايى در اين خصوص از سوى (سازمان اسلامى علوم پزشكى) در سال ۱۹۹۹ در
کویت برگزار گرديد و مقالات و سخنرانى‌هاى ذيل ارائه گرديد:
ـ ازدياد جمعيت سالمندان و تأثيرات روانى و اجتماعى آن
ـ احكام و ضوابط مربوط به مسنين در
فقه اسلامی و نظام‌هاى حقوقى معاصر
ـ تحولات حقوقى مربوط به سالمندان و وظايف افراد
خانواده در قبال آنان از ديدگاه
اسلام ـ حقوق سالمندان از منظر
شریعت اسلامى
ـ حقوق سالمندان و فقه اسلامى
ـ چگونگى تعامل شايسته با سالمندان
ـ نحوه رفتار با سالمندان
مسلمان در
غرب ـ واپسين سال‌هاى
عمر از منظر
اسلام و دستاوردهاى جديد علمى
ـ سالمندان و دشوارى‌هاى درآمد و هزينه‌ها
ـ نظام
تأمین اجتماعی سالمندان از ديدگاه اسلام
ـ
وراثت و
سالمندى اين گردهمايى و تبليغات قبل و بعد از آن موجب شد تا اين موضوع به تدريج مطمح نظر برخى مؤسسات و مراكز علمى قرار گيرد و برخى پژوهشگران ابعاد و جوانب مختلف آن را مورد بحث و بررسى قرار دهند كه از جمله به
کتاب (قضية المسنين الكبار المعاصرة) مى‌توان اشاره نمود.
اين
پژوهش ، پس از
مقدمه ، در دو
باب سامان يافته است.
در مقدمه اثر به ضرورت و اهميت و علل و اسباب انتخاب چنين موضوعى اختصاص يافته و ضمن اشاره به سابقه پژوهش در اين زمينه، روش و چهارچوب بحث تشريح شده است.
در باب اول (مسئله سالمندان در دنياى معاصر) مورد نظر قرار گرفته است كه در آن، پس از
تعریف اصطلاحات لازم در اين موضوع، قلمرو مفهومى (
سالمند) در اين پژوهش معين شده است، سپس موضوع سالمندان از ديدگاه
فرهنگ اسلامی و
فرهنگ غربی مورد بررسى و مقايسه قرار گرفته و نخست ريشه‌هاى معضل پديده
سالمندى در غرب كاويده شده است.
سپس مؤلف لوازم و پيامدهاى آن را برشمرده است; از جمله: (جمعيت رو به رشد سالمندان)، (افزايش احتياجات سالمندان كه لازمه آن اختصاص اعتبارات بيشتر به آنان، كه بالطبع صرفه جويى در ديگر بخش‌هاى خدمات عمومى را موجب مى‌گردد)، (محدوديت درآمد سالمندان)، (بحران روابط عاطفى سالمندان با خانواده‌هاى خويش) و به دنبال آن ديدگاه‌هاى چاره جويانه غرب در حل معضل سالمندان مورد بررسى قرار مى‌گيرد كه در ذيل دو عنوان ديدگاه خوشبينانه يا مثبت و ديدگاه بدبينانه يا منفى است، ديدگاه اول با نگاهى مثبت و انسانى به مشكلات سالمندان مى‌نگرد و در سال ۱۹۹۹ كه از سوى سازمان ملل به عنوان سال سالمندان اعلام گرديد، در بيانيه‌اى از سوى اين سازمان اين ديدگاه منعكس شد و بر اصولِ استقلال، مشاركت، حمايت،
کرامت و استفاده برابر از فرصت‌ها براى سالمندان تأكيد گرديد.
در ديدگاه بدبينانه يا منفى كه هم اكنون در سطوح مختلف مورد بحث و تحليل در جوامع غربى است، موارد ذيل جهت حل مشكلات آنان پيشنهاد مى‌شود:
۱. تشويق و ترغيب
سالمند به خودكشى. از آن جا كه (
حیات ) ملك شخصى مى‌باشد، وى حق دارد حد و مرزى براى پايان آن لحاظ نمايد.
۲.
مرگ رحيمانه كه
سالمند بيمار با اعطاى حق قتل خود به طبيب به زندگى خود خاتمه مى‌دهد، اين مورد هم اكنون به صورت قانون درآمده و در كشور
هلند اجرا مى‌شود.
۳. كاهش خدمات رفاهى و پزشكى به سالمندان كه خود به خود و به تدريج مرگ آنان را در پى دارد.
البته در مورد هر يك از اين صور توضيحات لازم ارائه شده است.
سپس ديدگاه‌هاى اسلامى در باب سالمندان را به تفصيل بر مى‌رسد و نخست فقدان معضلى به نام سالمندان را در جوامع اسلامى تحليل مى‌كند و آن را ناشى از مشاركت فعال سالمندان در امور جامعه و خانواده مى‌داند، در مورد
قتل سالمندان نيز
ادله شرعی نهى قتل عمدى و همچنين جلوگيرى از
خودکشی آنان را به تفصيل مطرح مى‌نمايد، حق درمان و عدم اكراه آنان بر غذا و نوشيدنى معين نيز از ديدگاه اسلامى مورد بحث قرار گرفته است.
سپس منزلت و مكانت اجتماعى سالمندان در
اسلام و جوامع اسلامى بررسى شده است كه به مواردى همچون: ترجيح و تفضيل آنان در
امامت نمازهاى جماعت، صدر نشاندن آنان در مجالس و محافل، رعايت حرمت آنان، خواندن آنان با القاب و عناوين محترمانه، محدوديت محجور نمودن آنان، سبقت جستن در
سلام به آنان، شدت تحريم سبّ آنان، نهى از قتل آنان در جنگ‌هاى مشروع، و مانند آن اشاره و موارد و احكام فقهى هر يك تشريح شده است. سپس به برخى جلوه‌هاى عملى بهبود وضعيت سالمندان از ديدگاه فقهى پرداخته است كه در اين بحث ابعاد معيشتى و اقتصادى سالمندان، احكام مربوط به
دیه ، وجوب
انفاق آنان،
ولایت آنان در تزويج،
وجوب رعايت و مراعات آنان در برخى امور اجتماعى، مورد بحث و تحليل قرار گرفته است و در پايان نيز در گريزى به
تاریخ ، سالمندان را تاريخ مجسم
امت اسلامی و گنجينه تجارب اجتماع دانسته و همچنين برخى مصاديق تكريم و توقير آنان را در جوامع اسلامى برشمرده است.
باب دوم اين اثر كه بخش عمده كتاب را تشكيل مى‌دهد (از ص۲۲۳ تا آخر كتاب)، احكام فقهى ويژه سالمندان به تفصيل مورد بررسى قرار گرفته است كه در نه
فصل ، به اين ترتيب است: احكام
طهارت ، احكام
نماز ، احكام
روزه ، احكام
زکات ، احكام
حج و
عمره ، احكام
خانواده (
نکاح ،
ارث )، احكام
جهاد و متعلقات آن، احكام معاملات مالى و
وصیّت ، احكام جرايم و جنايات در مورد سالمندان.
در اين باب احكام فقهى و حقوقى موضوعات نه گانه فوق و با ذكر شقوق و فروع مختلف از ديدگاه
مذاهب اسلامی ، به تفصيل مورد بحث و تحليل قرار گرفته است، فرجام كتاب خاتمه‌اى است كه چكيده نتايج احكام نه گانه موضوعات مذكور آمده است.
العلامة جمال الدين بن المطهر الحلّى بين علم الاصول و علم الكلام
صابر عبده أبازيد، الاسكندرية، دارالوفاء، ۲۰۰۳، ۹۶ص وزيرى.
اثرى است در تبيين و تحليل آراى كلامى، اصولى
علامه حلّی در كتاب معروف وى (
نهایة الوصول الی علم الاصول )، مؤلف جهت تشريح آراى علامه حلى، به نسخه مخطوط اين كتاب كه تفاوت‌هايى با نسخ مطبوع آن دارد و در دارالكتب المصرية نگهدارى مى‌شود، استناد نموده و از ديگر آثار علامه در توضيح مقاصد و مرادات وى سود جسته است.
اين پژوهش در سه فصل فراهم آمده كه ابتدا درنگى است بر احوال و آثار علامه حلى و شرح چگونگى تأثير انديشه‌هاى علامه در امتزاج بين نگرش كلامى
شیعه و
معتزله .
در دومين فصل، مهم ترين آراى كلامى، فلسفى، فقهى و منطقى علامه بررسى و تحليل و ديدگاه علامه در خصوص مسئله (
توحید ) تشريح شده و چگونگى تأثير كاربرد اصطلاحات و مفاهيم كلامى فلسفى در
علم اصول و
فقه در آثار علامه بررسى گرديده است، فرجامين فصل كتاب تحليل و مقايسه‌اى است بين آراى كلامى و اصولى علامه و مقايسه آن با ديدگاه‌هاى رايج در عصر وى.
المتهم معاملته و حقوقه فى الفقه الاسلامى
بندر بن فهد بن عبدالله السويلِم، القاهرة، دارالفكر العربى، ۱۴۲۵/۲۰۰۵، ۴۵۶ص وزيرى.
از جمله مباحث مهم در دانش
حقوق و علم فقه، به ويژه در دنياى امروز، مسائل و موضوعات مربوط به (متهم) است. معمولاً در نظام‌هايى كه دستگاه قضايى واجد استقلال و شخصيت مستقلى نيست و همواره تابع تصميمات سياسى محسوب مى‌شود و عمدتاً مجرى فرمان سياستمداران است، فاصله بين (
متهم ) و (
مجرم ) بسيار اندك و در زمان كوتاهى شخص متهم تبديل به مجرم مى‌گردد; ولى در نظام‌هاى حقوقى كه دستگاه قضايى استقلال خود را در مقابل خودسرى‌هاى حوزه سياست حفظ كرده و
سیاست نيز به جهت مخاطرات بى اعتنايى به (حقوق مردم) حريم خود را پاس مى‌دارد، فاصله بين (متهم) و (مجرم) بسيار طولانى، پيچيده و دشوار است.
در چنين جوامعى، مسئله مهمى كه بلافاصله پس از طرح (اتهام) عليه شخصى به ذهن خطور مى‌كند، (
وکیل و
وکالت ) است و اغلب متهمان قبل از آن كه حتى حاضر شوند مشخصات فردى خود را اعلام نمايند، خواستار ملاقات با وكيل مى‌شوند تا در مقابل دستگاه ديوانسالار عظيم
قضا كه قدرت و تجهيزات بسيار نيز دارد، بتوانند به نحو مطلوبى از خود دفاع نمايند.
كتاب (المتهم معاملته و حقوقه فى الفقه الاسلامى) از جمله تأليفات نادرى است كه به اين موضوع مهم از منظر فقه اسلامى پرداخته است و اين موضوع در سال‌هاى اخير نيز محل توجه برخى مؤسسات و مراكز حقوقى ـ قضايى در جهان اسلام قرار گرفته و كنفرانسى در سال ۱۴۰۲ق در شهر
ریاض عربستان تحت عنوان (حقوق متهم در شريعت اسلامى) برگزار شده است.
مؤلف پس از بيان اهميت موضوع و تشريح روش و چهارچوب
تحقیق ،
پژوهش خود را در چهار باب سامان مى‌بخشد:
باب اول به (التهمة والمتهم) اختصاص يافته كه تهمت و انواع آن، معناى متهم و فرق آن با مجرم، شروطى كه بايد در متهم كننده و متهم شونده لحاظ گردد و تعدد متهمان و صور مختلف آن مورد بحث و تحليل قرار مى‌گيرد.
در باب دوم با عنوان (معاملة المتهم)، به چگونگى رفتار با متهم مى‌پردازد و مباحثى مانند: چگونگى دستگيرى متهم، احضار وى،
حبس نمودن متهم،
شکنجه نمودن متهم، توقيف اموال متهم و محروم نمودن وى از برخى حقوق را بررسى مى‌كند.
باب سوم به (طرق اثبات التهمة) يا راه‌هاى اثبات نمودن تهمت اختصاص يافته و مباحثى مانند:
شهادت شاهدان،
اقرار متهم ، قراين و انواع و احكام آن، قسامه، به تفصيل تشريح شده است.
فرجامين باب اين پژوهش به (حقوق المتهم) اشاره دارد كه حقوق مشترك بين متهم و خصم وى، استيناف،
دادرسی مجدد، رد اتهام، حقوق مختص به متهم، رد شهود، رجوع از اقرار، اصل برائت در اتهام و متهم، مورد بحث و تحقيق قرار گرفته است.
در خاتمه چكيده مباحث مطرح شده، آمده و برترى شريعت اسلامى بر ديگر نظام‌هاى حقوقى در خصوص (
حقوق متهم ) تبيين گرديده است.
در پايان جهت مزيد اطلاع دانش پژوهان فهرستى از كتاب‌هايى كه به موضوع بحث مربوط مى‌باشد، تقديم مى‌گردد، اين كتاب‌ها را مى‌توان در
کتابخانه تخصصی فقه و حقوق ملاحظه نمود:
ـ (قرارهاى منتهى به بازداشت متهم)، كريم حبيب پروين، تهران، آريان، ۱۳۸۳.
ـ (ضمانات المتهم اثناء التحقيق)، محمد محدة، الجزائر، دارالهدى، ۱۹۹۱.
ـ (ضمانات المتهم فى الدعوى الجزائية)، حسن بشيت خوين، عمان (الاردن)، مكتبة دارالثقافة، ۱۹۹۸.
ـ (توقيف المتهم فى التشريع العراقى: دراسة مقارنة)، فؤاد على الراوى، بغداد، مطبعة عشتار، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ـ (اعتراف المتهم)، عبدالحكم سيد سلمان، القاهرة، المكتب الفتى للاصدارات القانونية، ۲۰۰۲.
ـ (حال المتهم فى مجلس القضاء)، صالح اللحيدان، الرياض، مسافى للنشر، ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
ـ (اعتراف المتهم)، سامى صادق الملا، القاهرة، المطبعة العالمية، ۱۹۷۵.
ـ ( الإتهام الفردى)، عبدالوهاب العشماوى، القاهرة، دار النشر للجامعات، ۱۹۵۳.
ـ (استعانة المتهم بمحام فى القانون المقارن)، حسن محمد علوب، القاهرة، دار النشر للجامعات، ۱۹۷۰.
ـ (ضمانات المتهم فى مرحلة التحقيق الإبتدائى)، عبدالحميد الشواربى، القاهرة، منشأة المعارف، ۱۹۸۸.
ـ (المركز القانونى للمتهم فى مرحلة التحقيق الابتدائى)، عبدالله احمد هلالى، القاهرة، دار النهضة العربية، ۱۹۸۹.
ـ (اعتراف المتهم فقهاً و قضاءاً)، عدلى خليل، القاهرة، دارالكتب القانونيه، ۱۹۹۶.
ـ (حماية حق المتهم فى محاكمة عادلة)، حاتم بكار، اسكندرية، منشأة المعارف، ۱۹۹۷.
ـ (حقوق المتهم و ضماناته)، مصطفى مجدى هرجه، القاهرة، دار محمود للنشر، ۱۹۹۶.
ـ (استجواب المتهم فقهاً و قضاءاً)، عدلى خليل، القاهرة، دار الكتب القانونية، ۱۹۹۶.
ـ (المتهم)، احمد بسيونى ابو الروس، اسكندرية، المكتب الجامعى للحديث.
ـ (حقوق و ضمانات المتهم فى الشريعة الإسلامية والقانون)، عبدالحميد اسماعيل الانصارى، القاهرة، دارالفكر العربى، ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
ـ (المتهم و حقوقه فى الشريعة الاسلامية)، محمد رأفت سعيد، الاردن، مكتب المنار، ۱۹۸۳.
المدخل إلى الشريعة والفقه الاسلامى مع أسئلة و تمارين للمناقشة
عمر سليمان الاشقر، الاردن، دار النفائس، ۱۴۲۵/۲۰۰۵، ط۱، ۴۰۰ص وزيرى.
مؤلف كتاب از اساتيد فقه در دانشگاه‌هاى
جهان عرب است كه تاكنون اين آثار از وى منتشر شده است: (تاريخ الفقه الاسلامى)، (خصائص الشريعة الإسلامية)، (المدارس والمذاهب الفقهيه)، (المدخل الى الشريعة والفقه الاسلامى).
انگيزه و
هدف عمده تأليفات وى، فقدان كتب درسى دانشگاهى مناسب جهت تدريس بوده است و اين اثر وى كه با استفاده از تجارب تأليف و تدريس دانشگاهى وى فراهم آمده، كتابى است درسى همراه با پرسش‌ها، تمرين‌ها و چكيده و اهداف هر مبحث كه مى‌تواند آگاهى‌هايى مقدماتى در خصوص
شریعت و فقه اسلامى ارائه نمايد.
اين پژوهش در دو باب سامان يافته است:
در باب اوّل كه عنوان (علوم المدخل الى الفقه والتشريع) را دارد، دانش‌هايى كه در فقه و تشريع مدخليت دارند، معرفى و سپس در چهار فصل اين علوم و مسائل كاويده شده اند.
مؤلف ابتدا به (علم الشريعة الاسلامية) پرداخته و آن را در
لغت ،
اصطلاح ، اقسام، احكام و
شرایع سابقه ، نياز به شريعت و
فسخ شرایع ، بررسى كرده است. فصل دوم به (علم الفقه الاسلامى) اشاره دارد كه تعريف، موضوعات و مباحث، اقسام فقه، تفاوت بين عبادات و معاملات و رابطه بين شريعت و فقه، بحث و بررسى شده است.
در فصل سوم (الشرائع والقوانين الوضعية) تعاريف منابع، نحوه تعامل و ارتباط شرايع و قوانين وضعى تشريح شده و ادعاى پاره اى مستشرقان در خصوص تأثيرپذيرى فقه اسلامى از قوانين رومى و يونانى نقد و تحليل شده و در پايان اقسام و فروع قوانين وضعى از منظر فقه اسلامى بررسى شده است. آخرين فصل اين باب به (خصائص الشريعة الاسلامية) اختصاص دارد كه ويژگى‌هاى عمومى شريعت اسلامى تشريح شده است; مانند: ربانى بودن،
معصومیّت ، استقلال، قدسيّت، منشأ، چهارچوب جهانى بودن، گستردگى، انسجام، سهولت،
عدالت ،
اعتدال و
فلسفه عقوبت .
باب دوم به (ادوار الفقه الاسلامى) اختصاص يافته است كه در شش فصل، مراحل تطور فقه اسلامى تبيين شده است. در آغاز باب، تشريع و چگونگى اين موضوع در دوران
نبوت بررسى، و سپس تطورات آن در عصر
صحابه دنبال شده و در ادامه عصر تابعان آمده و نحوه استمرار تشريع در آن دوره تشريح شده است. عصر تدوين و عصر
تقلید و جمود، عناوين فصول چهارم و پنجم است كه ويژگى‌ها، آثار، فقها و امتيازات هر عصر به تفصيل بررسى شده است، در انتها، ششمين فصل به (الفقه فى العصر الحاضر) اختصاص يافته كه گزارشى است از موضوعات، مسائل، تحولات، چالش‌ها، مؤسسات و مراكزى كه در عصر كنونى به مسائل فقهى اهتمام مى‌ورزند.
قضايا فقهية معاصرة: تأجير الارحام، انحلع شرعاً و قانوناً، زواج المتعه، الزواج بنية الطلاق
يوسف عبدالرحمن الفرت، القاهرة، دار الفكر العربى، ۱۴۲۴/۲۰۰۴، ط۱، ۲۰۰ص.
اثرى است مشتمل بر چهار موضوع كه هر يك در فصلى مورد بررسى قرار گرفته است.
فصل اول به شتل الجنين يا اجاره رحم اختصاص يافته است و نظر به مستحدث و مبتلا به بودن اين موضوع مهم و گاه حياتى، مؤلف پس از تبيين علمى مسئله و ذكر صور و شقوق مختلف آن، آراى فقهى ـ حقوقى ابراز شده در اين باره را بحث و تحليل مى‌كند و در پايان نظر فقهى (مجمع بحوث الاسلاميه) را در مصر كه عالى ترين مرجع فقهى است و حكم به تحريم نموده است، صواب دانسته و آن را تشريح كرده است.
در فصل دوم به طلاق خلع پرداخته و پس از تعريف و بيان ادله آن، آثار مترتب بر آن را بررسيده و ابعاد قانونى فقهى آن را در قوانين مصوّب تحليل كرده است.
فصل سوم به ازدواج متعه اختصاص يافته است و پس از بيان اقوال و آراى مختلف از منابع عامه و خاصه، نظر معروف عامه را كه همان تحريم است، تأييد مى‌نمايد.
آخرين فصل كتاب، به مسئله (الزواج بنية الطلاق) اختصاص دارد كه از حيث تطبيق عملى، مى‌توان گفت همان آثار مترتب بر نكاح متعه را دارا است و مبناى آن فتوايى است كه
عبدالعزیز بن باز، مفتى سابق عربستان، در تحليل آن صادر نموده است، اين
فتوا در پاسخ به پرسش كسانى بوده است كه به قصد تحصيل يا تجارت مجبورند مدتى را در خارج از محل زندگى خود بگذرانند; پرسيده‌اند كه‌ايا مى‌توانند به قصد تمتع موقت، با زنى
ازدواج كنند و پس از
تمتع او را
طلاق دهند، مؤلف پس از تشريح مفصل ادله و اقوال مختلف در مسئله، حكم به
تحریم مى‌نمايد.
سندات المقارضه و أحكامها فى الفقه الاسلامى دراسة مقارنه تطبيقية
عمر مصطفى جبر اسماعيل، الاردن، دارالنفائس، ۱۴۲۶/۲۰۰۶، ط۱، ۲۵۲ص وزيرى.
اين اثر، بسط يافته رساله كارشناسى ارشد بوده كه بر دانشكده فقه و اصول دانشگاه اردن ارائه و از آن دفاع شده است. موضوع اين پژوهش مبحث اوراق بهادار و احكام آن در فقه اسلامى است، امروزه بخش عمده‌اى از معاملات بازارهاى مالى و تجارى، توسط اوراق و اسناد بهادار، به ويژه بازار بورس و اوراق سهام، انجام مى‌پذيرد.
اين مبحث از جمله موضوعات مستحدثى است كه ابتدا مانند بسيارى از مسائل و موضوعات ديگر، وارد عرصه زندگى اجتماعى اقتصادى مسلمانان شده و ضوابط، قوانين و مناسبات ويژه خود را تحميل كرده و سپس فقيهان و حقوقدانان آن را از منظر فقه و شريعت اسلامى بررسى و پس از شناخت موضوع احكام و موازين فقهى حقوقى آن را بيان كرده‌اند.
اين اثر پس از مقدمه‌اى مفصل، در سه فصل فراهم آمده است:
مقدمه به تعريف و احكام بازارهاى
اوراق بهادار و همچنين تعريف
عقد مضاربه و احكام آن اختصاص يافته است.
در فصل اول، مؤلف به يكى از مصاديق عقد مضاربه جديد كه همان اوراق بهادار است، پرداخته و پس از (سندات المقارضه) و بيان تاريخچه تكوين و تحولات و ورود آن به جهان اسلام، آراى مختلف فقهى ـ حقوقى اين باب را تحليل و بررسى كرده است.
فصل دوم، همين موضوعِ (سندات مقارضه) يعنى اوراق بهادار را در
اردن مورد بررسى قرار داده و چگونگى استفاده و تعامل آن با بازار اقتصادى تجارى را تشريح نموده، نحوه بهره بردارى اوقاف از اين وسيله را توضيح داده و به ديدگاه‌هاى فقهاى مجمع الفقه الاسلامى در اين خصوص اشاره كرده است.
در فصل سوم، حجم معاملات و نقش اقتصادى و توسعه انسانى اوراق بهادار مورد بررسى قرار گرفته است.
قضاء القاضى لعلمه فى الفقه الاسلامى.
صبرى السعداوى مبارك، القاهرة، مكتبة الثقافة الدينية، ۱۴۲۵/۲۰۰۴، ۱۱۸ص وزيرى.
علم قاضى در قضاوت بايستى مبتنى بر بيّناتى باشد كه وى احراز نموده است، دسته‌اى از اين بيّنات متفق عليه است; مانند:
اقرار ،
شهادت ،
قسم ،
قسامه و
کتابت ، دسته‌اى ديگر چنين نيست; بلكه بر حسب ديدگاه‌هاى فقهى مذاهب اسلامى و اجتهاد قاضى مختلف فيه است; مانند: قرائن، نكول از شهادت،
قیافه ،
قرعه و
عرف و
عادت .
علاوه بر اين كه در جهان معاصر روش‌هاى علمى ديگرى نيز ابداع شده است كه مى‌تواند چگونگى، روش و ميزان
علم و اطمينان
قاضی را افزايش و گسترش دهد; مانند: آزمايش‌هاى D.N.A، انگشت نگارى، آزمايش
ژن و
خون و مانند آن.
اين اثر درباره چگونگى حصول
علم قاضی نگارش يافته و پس از مقدمه‌اى در تعريف، اهميت، شروط و مبانى اثبات علم قاضى، در شش بخش فراهم آمده است، نخست طرق و روش‌هاى اثبات علم قاضى و اساساً مفهوم (علم قاضى) كاويده شده و موارد نزاع فقها در اين خصوص تشريح شده است.
در دومين بخش، مواردى كه جايز نيست قاضى به علم خود عمل نمايد، با استناد به كتاب عمل اصحاب و ادله عقلى برشمرده شده است، در سومين بخش ادله‌اى كه دال بر جواز عمل قاضى به علم خود است، بررسى شده كه علاوه بر
کتاب و
سنت و عمل
اصحاب و
ادله عقلی،
قیاس نيز مورد نظر قرار گرفته است، بخش چهارم در موضوع جواز قضا به علم قاضى در غير از
حدود و
دیات است كه ادله مثبتان و نافيان به تفصيل بررسى شده است.
در پنجمين مبحث، مسئله
جواز قاضى به علم خود از منظر قوانين وضعى مورد تحليل قرار گرفته و در فرجامين بحث كه نظر اجتهادى مؤلف است، وى استدلال نموده كه قاضى نمى‌تواند به علم خود در باب حدود عمل نمايد و آراى مختلف در اين مورد تحليل و نقد شده است.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله « تازه‌های نشر در جهان عرب».
