مباحثی از اصول فقه (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

این کتاب (مباحثی از اصول فقه)، اثر دکتر سید مصطفی محقق داماد ، ارائه دهنده تقریری نو از اندیشه‌های عمیق پیشینیان دانش اصول فقه ، به زبان فارسی است.

---

کتاب، دارای سه جلد است. مباحث جلد اول و دوم، در ذیل دو عنوان کلی « مباحث الفاظ » و « منابع فقه » و مطالب جلد سوم، در ضمن یک مقدمه و هفت فصل تنظیم شده است.
مباحث، همگی، با بیانی بسیار روان و ساده، ولی محکم و زیبا ارائه گردیده است.

---

۲.۱ - محتوای جلد اول

در جلد اول، زیر عنوان «کلیات»، این مباحث مطرح شده است: تعریف اصول و فقه و اجتهاد، اجتهاد از نظر تاریخی، انفتاح باب اجتهاد و در ذیل عنوان « مباحث الفاظ »، از این مباحث سخن به میان آمده است: مبحث وضع ، اقسام وضع، حقیقت و مجاز و علائم آن دو، ترادف و اشتراک، استعمال مشترک لفظی در بیش از یک معنا، اصول لفظیه، حجیت اصول لفظیه، حقیقت شرعیه، امر، صیغه نهی ، اقسام واجب ، مفاهیم ، عام و خاص ، مطلق و مقید ، مجمل و مبین و بحث مشتق .

۲.۲ - محتوای جلد دوم

در جلد دوم، در ذیل عنوان «منابع فقه»، مباحثی در باره قرآن کریم (شامل عناوین و اسامی قرآن کریم، آیه، سوره، تعداد حروف و کلمات قرآن ، محتوا و مطالب قرآن، نگارش قرآن کریم، جمع و تدوین قرآن و حجیت ظواهر قرآن )، سنت (شامل سنت فعلی و تقریری و قولی مشتمل بر مباحث حافظان و ناقلان نخستین حدیث ، نخستین مجموعه‌های احادیث، تدوین حدیث در شیعه و...) ، اجماع (شامل سنت از دیدگاه عامه و خاصه، ادله حجیت اجماع در فقه اهل سنت، چگونگی کاشفیت اجماع از قول معصوم و اقسام اجماع)، عقل (شامل سیر تاریخی دلیل عقل، عقل از دیدگاه شیعه و اهل سنت، موضع معتدلانه مجتهدین امامیه در مورد عقل، دلیل عقلی و اقسام آن، مواضع نزاع در مبحث عقل و تلازم بین حکم عقل و شرع )، شهرت و سیره (شامل اقسام شهرت، ارزیابی انواع شهرت، حجیت سیره عقلائیه ، حجیت سیره اسلامی، کاربرد سیره، فرق سیره و عرف و عادت، عرف و عادت در فقه عامه و عرف و عادت در قانون مدنی ایران)، قیاس و استحسان (شامل تعریف قیاس، ارکان قیاس، دلایل حجیت قیاس از نظر عامه، قیاس منصوص العلة، قیاس اولویت، قیاس مستنبط العلة، تعریف استحسان، اقسام استحسان و ادله حجیت استحسان)، مصالح مرسله و سد ذرایع (شامل اقسام مصالح، حجیت مصالح مرسله از نظر مذاهب مختلف اسلامی، عناوین ثانویه در فقه امامیه و سد ذرایع).

۲.۳ - محتوای جلد سوم

در جلد سوم، این مباحث مطرح شده است:
تعریف اصول عملیه ، ضرورت استناد به اصول عملیه، مجاری اصول عملیه، اقسام اصول عملیه، تعارض اصول و امارات، واژه استصحاب ، تعریف استصحاب، ارکان استصحاب ، شرایط اجرای استصحاب، تقسیم‌های استصحاب، حجیت استصحاب از دیدگاه عالمان اصول، دلایل حجیت استصحاب، تنبیهات استصحاب، معنای اصل برائت ، مستندات فقهی اصل برائت، تعارض استصحاب و برائت ، نمونه‌هایی از اجرای اصل برائت، نظریات در اصل تخییر و مستندات آنها، نظریه مختار مصنف (اجرای قاعده تخییر عقلی بدون آنکه شرعا حکمی وجود داشته باشد، نه حکم ظاهری و نه حکم واقعی )، اصل اشتغال، تعارض ادله، واژه تعارض، تعریف تعارض ، تعارض مستقر و غیر مستقر، مرجحات باب تزاحم ، تعارض بینات ، تعارض اصول و امارات ، تعارض استصحاب با سایر ادله، خیار تاخیر ثمن (کاربرد استصحاب کلی)، فوریت و تراخی خیار غبن، استصحاب حکم شرعی مستکشف از حکم عقل و تعارض وصف و اشاره .

---