لَیْلاً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لَیْلاً:(أَتاها أَمْرُنا لَيْلًا أَوْ نَهارًا) «لَیْلاً» به معنای
شب است.
به معنى «شب» (در مقابل نهار - روز) است و آن از اول غروب
آفتاب تا
طلوع فجر (
اذان صبح) است، اگرچه بعضى از فقها معتقدند كه از اول غروب آفتاب تا طلوع آفتاب است.
شب همان سايه نيم‌كره
زمین است كه بر، نيم‌كره ديگر مى‌افتد و مى‌دانيم اين سايه همراه گردش زمين در
حرکت است و يک دوره كامل آن در بيست‌وچهار ساعت انجام مى‌شود.
به موردی از کاربرد «لَیْلاً» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماء أَنزَلْناهُ مِنَ السَّماء فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الأَرْضِ مِمّا يَأْكُلُ النّاسُ وَ الأَنْعامُ حَتَّىَ إِذا أَخَذَتِ الأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرونَ عَلَيْهآ أَتاها أَمْرُنا لَيْلًا أَوْ نَهارًا فَجَعَلْناها حَصيدًا كَأَن لَّمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآياتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرونَ) «مَثَل زندگىِ دنيا، همانند آبى است كه‌از
آسمان نازل كرده‌ايم؛ كه در پى آن، گياهانِ گوناگونِ زمين- كه مردم و چهارپايان از آن مى‌خورند- مى‌رويد و در هم فرو مى‌رود؛ تا زمانى كه زمين، زيبايى خود را يافته و آراسته گرديد، و اهلِ آن مطمئن شدند كه مى‌توانند بى هيچ مانعى از آن بهره‌مند گردند، ناگهان فرمان ما،
شب هنگام يا در روز، فرا مى‌رسد؛ و سرما يا صاعقه‌اى را بر آن مسلّط مى‌سازيم؛ و آن‌چنان آن را درو مى‌كنيم كه گويى ديروز هرگز چنين كشتزارى نبوده است! اين گونه، آيات خود را براى گروهى كه مى‌انديشند،
شرح مى‌دهيم.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
هم چنان كه
برائت و بيزارى از
ربوبیت چيزى كه
بقاء ندارد، نيز از فطريات اوليه
بشر است. و اگر
طغیان غريزه
حرص و يا
شهوت نظر او را متوجه لذت‌هاى فانى نموده و او را از تامل و دقت در اين‌كه اين
لذت بقايى ندارد، باز بدارد، در
حقیقت انحراف از
فطرت بوده مانند طغيان
حرارت غريزى تب كه بيمارى محسوب مى‌شود.
لذا
قرآن کریم هم در
مذمت دنيا و بر
حذر داشتن مردم از اين‌كه فريفته آن شوند،
تمسک به همين فانى بودن آن كرده.
و از آن جمله فرموده است: إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماء أَنزَلْناهُ مِنَ السَّماء فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الأَرْضِ مِمّا يَأْكُلُ النّاسُ وَ الأَنْعامُ حَتَّىَ إِذا أَخَذَتِ الأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّيَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرونَ عَلَيْهآ أَتاها أَمْرُنا لَيْلًا أَوْ نَهارًا فَجَعَلْناها حَصيدًا كَأَن لَّمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ و نيز فرموده:
(ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ) و همچنين فرموده است:
(وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى) منظور
ابراهیم (علیه‌السلام) هم از اين‌كه فرمود:
(لا أُحِبُّ الْآفِلينَ) همين بوده كه به
قوم خود بفهماند، چيزى كه براى آدمى باقى نمى‌ماند و از
انسان غايب مى‌شود، لياقت اين را ندارد كه آدمى به آن
دل ببندد و آن را دوست بدارد، و آن پروردگارى كه آدمى پرستش مى‌كند بايد كسى باشد كه انسان به حكم فطرت ناگزير باشد، دوستش بدارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «لومة لائم»، ج۴، ص ۲۲۵.
