• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قلب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَلْب (به فتح قاف و سکون لام)، از واژگان قرآن کریم به معنای بر گرداندن و وارونه کردن است.
مشتقات قَلْب که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
تَقْلیب (به فتح تاء و سکون قاف) برای کثرت و مبالغه به معنای بر گرداندن،
اِنْقِلاب (به کسر الف و سکون نون) به معنای انصراف و برگشتن،
تَقَلُّب (به فتح تاء و قاف) به معنای تحوّل و تصرّف در امور است.

فهرست مندرجات

۱ - معنای قَلْب
۲ - کاربردها
       ۲.۱ - تُقْلَبُونَ‌ (آیه ۲۱ سوره عنکبوت)
       ۲.۲ - قَلَّبُوا (آیه ۴۸ سوره توبه)
       ۲.۳ - نُقَلِّبُهُمْ‌ (آیه ۱۸ سوره کهف)
       ۲.۴ - نُقَلِّبُهُمْ‌ (آیه ۳۱ سوره مطففین)
       ۲.۵ - تَقَلُّبَکَ‌ (آیه ۲۱۸ سوره شعراء)
              ۲.۵.۱ - تفسیر ((آیه ۲۱۸ سوره شعراء)
       ۲.۶ - تَقَلُّبُهُمْ‌ (آیه ۴ سوره غافر)
       ۲.۷ - مُتَقَلَّبَکُمْ‌ (آیه ۱۹ سوره محمد)
       ۲.۸ - مُتَقَلَّبَکُمْ‌ (آیه ۲۲۷ سوره شعراء)
       ۲.۹ - تُقَلَّبُ‌ (آیه ۶۶ سوره احزاب)
       ۲.۱۰ - تَتَقَلَّبُ‌ (آیه ۳۷ سوره نور)
۳ - ویژگی‌های قلب
       ۳.۱ - قلب غلیظ و سخت‌تر از سنگ
              ۳.۱.۱ - الْقَلْبِ‌ (آیه ۱۵۹ سوره آل عمران)
              ۳.۱.۲ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۷۴ سوره بقره)
       ۳.۲ - قلب مریض
              ۳.۲.۱ - قَلْبِهِ‌ (آیه ۳۲ سوره احزاب)
              ۳.۲.۲ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۱۰ سوره بقره)
       ۳.۳ - قلب تیره در اثر اعمال بد
              ۳.۳.۱ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۱۴ سوره مطففین)
       ۳.۴ - قلب مهرزده
              ۳.۴.۱ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۷ سوره بقره)
              ۳.۴.۲ - قُلُوبِ (آیه ۱۰۱ سوره اعراف)
       ۳.۵ - قلب محل ترس و خوف
              ۳.۵.۱ - قُلُوبِ (آیه ۱۵۱ سوره آل عمران)
              ۳.۵.۲ - قُلُوبِ (آیه ۸ سوره نازعات)
       ۳.۶ - قلب گناهکار
              ۳.۶.۱ - قَلْبُهُ‌ (آیه ۲۸۳ سوره بقره)
              ۳.۶.۲ - قُلُوبُکُما (آیه ۴ سوره تحریم)
              ۳.۶.۳ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)
       ۳.۷ - قلب محل باور و عقیده
              ۳.۷.۱ - قُلُوب (آیه ۱۷۹ سوره اعراف)
              ۳.۷.۲ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۱۵۴ سوره آل عمران)
              ۳.۷.۳ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۷۰ سوره انفال)
              ۳.۷.۴ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۵ سوره احزاب)
              ۳.۷.۵ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۵۱ سوره احزاب)
              ۳.۷.۶ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۱۴ سوره حجرات)
              ۳.۷.۷ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۲۲ سوره مجادله)
       ۳.۸ - قلب مخزن رأفت
              ۳.۸.۱ - قُلُوبِ (آیه ۲۷ سوره حدید)
              ۳.۸.۲ - بِقَلْبٍ‌ (آیه ۸۹ سوره شعراء)
              ۳.۸.۳ - قَلْبِی‌ (آیه ۲۶۰ سوره بقره)
              ۳.۸.۴ - الْقُلُوبُ‌ (آیه ۲۸ سوره رعد)
              ۳.۸.۵ - قُلُوبِ‌ (آیه ۴ سوره فتح)
       ۳.۹ - آیات در صدر
              ۳.۹.۱ - صَدْرَکَ‌ (آیه ۱ سوره شرح)
              ۳.۹.۲ - صَدْرَهُ (آیه ۱۲۵ سوره انعام)
       ۳.۱۰ - قلب تکیه‌گاه
              ۳.۱۰.۱ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲۲ سوره مجادله)
              ۳.۱۰.۲ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲ سوره انفال)
۴ - مراد از قلب در قرآن
       ۴.۱ - قُلُوبٌ‌ (آیه ۴۶ سوره حج)
       ۴.۲ - صَدْراً (آیه ۱۰۶ سوره نحل)
       ۴.۳ - صَدْرِکَ (آیه ۲ سوره اعراف)
       ۴.۴ - الصُّدُورِ (آیه ۱۱۹ سوره آل عمران)
       ۴.۵ - صُدُورَ (آیه ۱۴ سوره توبه)
       ۴.۶ - الصُّدُورِ (آیه ۵۷ سوره یونس)
       ۴.۷ - صُدُورِ (آیه ۴۹ سوره عنکبوت)
       ۴.۸ - صُدُورُهُمْ‌ (آیه ۶۹ سوره قصص)
       ۴.۹ - صُدُورِهِمْ‌ (آیه ۱۳ سوره حشر)
۵ - مقایسه قلب، نفس، صدر و فؤاد
       ۵.۱ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۵۱ سوره احزاب)
       ۵.۲ - نُفُوسِکُمْ‌ (آیه ۲۵ سوره اسراء)
       ۵.۳ - صُدُورِ (آیه ۱۰ سوره عنکبوت)
       ۵.۴ - اَنْفُسُهُمْ‌ (آیه ۱۱۸ سوره توبه)
       ۵.۵ - صَدْرُکَ (آیه ۹۷ سوره حجر)
       ۵.۶ - صُدُورِهِمْ‌ (آیه ۱۳ سوره حشر)
       ۵.۷ - نَفْسِهِ (آیه ۴۶ سوره طه)
       ۵.۸ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲۶ سوره احزاب)
       ۵.۹ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)
       ۵.۱۰ - اَنْفُسِکُمْ (آیه ۲۸۴ سوره بقره)
۶ - قلب معمولی
۷ - باطن و درون انسان
۸ - نفس مدرکه و روح
       ۸.۱ - الصُّدُورِ (آیه ۴۶ سوره حج)
       ۸.۲ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)
       ۸.۳ - الْقُلُوبُ‌ (آیه ۴۶ سوره حج)
۹ - پانویس
۱۰ - منبع


قَلْب به معنای بر گرداندن، وارونه کردن است.
راغب گوید: قلب شی‌ء گرداندن و گردیدن آن است از وجهی به وجهی مثل گرداندن لباس و گرداندن انسان از طریقه‌اش.
تَقْلیب به معنای بر گرداندن و آن برای کثرت و مبالغه است‌.
اِنْقِلاب به معنای انصراف و برگشتن است.
تَقَلُّب به معنای تحوّل و تصرّف در امور است.


به مواردی از قَلْب که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - تُقْلَبُونَ‌ (آیه ۲۱ سوره عنکبوت)

(وَ اِلَیْهِ‌ تُقْلَبُونَ‌)
«به سوی او برگردانده می‌شوید.»
مثل‌: (ثُمَّ اِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‌)
(سپس به سوى او بازگردانده مى‌شويد؟!)

۲.۲ - قَلَّبُوا (آیه ۴۸ سوره توبه)

(لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِنْ قَبْلُ وَ قَلَّبُوا لَکَ الْاُمُورَ)
«از پیش فتنه‌جویی کرده و کارها را بر تو آشفته نمودند.»

۲.۳ - نُقَلِّبُهُمْ‌ (آیه ۱۸ سوره کهف)

(وَ نُقَلِّبُهُمْ‌ ذاتَ الْیَمِینِ وَ ذاتَ الشِّمالِ‌)
«آن‌ها را به راست و چپ بر می‌گرداندیم.»

۲.۴ - نُقَلِّبُهُمْ‌ (آیه ۳۱ سوره مطففین)

(وَ اِذَا انْقَلَبُوا اِلی‌ اَهْلِهِمُ‌ انْقَلَبُوا فَکِهِینَ‌)
«و چون نزد اهل‌شان بر گشتند شادمان برگشتند.»

۲.۵ - تَقَلُّبَکَ‌ (آیه ۲۱۸ سوره شعراء)

(الَّذِی یَراکَ حِینَ تَقُومُ- وَ تَقَلُّبَکَ‌ فِی السَّاجِدِینَ‌)
(همان كسى كه تو را به هنگامى كه براى عبادت بر مى‌خيزى مى‌بيند؛ و نيز حركت تو را در ميان سجده‌كنندگان مشاهده مى‌كند.)

۲.۵.۱ - تفسیر ((آیه ۲۱۸ سوره شعراء)

به نظر المیزان یعنی خدایی که در حال قیام نماز تو را می‌بیند و نیز تحوّل تو را در میان ساجدان می‌بیند اشاره است به نماز جماعت آن حضرت شاید مراد آن باشد که خدا قیام و تلاش تو را در میان مردمان خاضع به دین می‌بیند.
طبرسی قیام را صلوة فرادی و تقلّب... را نماز جماعت دانسته یعنی خدا در هر دو حال تو را می‌بیند.
به قولی: خدا گردش تو را در اصلاب موحّدان از پیغمبری به پیغمبری می‌بیند تا تو را پیغمبر به وجود آورد از ابن عباس و در روایتی از عکرمه و عطاء و آن از ابی جعفر باقر و جعفر صادق (صلوات‌اللّه‌علیهما) نقل شده که فرمودند: «فِی اَصْلَابِ النَّبِیِّینَ نَبِیٍّ بَعْدَ نَبِیٍّ حَتَّی اَخْرَجَهُ مِنْ صُلْبِ اَبِیهِ مِنْ نِکَاحٍ غَیْرِ سِفَاحٍ مِنْ لَدُنْ آدَمَ عَلَیْهِ السَّلَامُ.»

۲.۶ - تَقَلُّبُهُمْ‌ (آیه ۴ سوره غافر)

(فَلا یَغْرُرْکَ‌ تَقَلُّبُهُمْ‌ فِی الْبِلادِ)
(پس مبادا رفت و آمد آنان در شهرها و قدرت‌نماييشان تو را فریب دهد!)
مراد از تقلّب تصرّف و تلاش در کارهای زندگی است.

۲.۷ - مُتَقَلَّبَکُمْ‌ (آیه ۱۹ سوره محمد)

(وَ اللَّهُ یَعْلَمُ‌ مُتَقَلَّبَکُمْ‌ وَ مَثْواکُمْ‌)
(و خداوند گذرگاه و قرارگاه شما را مى‌داند.)
ظاهرا هر دو مصدر میمی‌اند یعنی خدا گردش و اقامت شما را می‌داند.

۲.۸ - مُتَقَلَّبَکُمْ‌ (آیه ۲۲۷ سوره شعراء)

(وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا اَیَ‌ مُنْقَلَبٍ‌ یَنْقَلِبُونَ‌)
«به زودی ستمکاران می‌دانند بچه انقلابی منقلب می‌شوند.»

۲.۹ - تُقَلَّبُ‌ (آیه ۶۶ سوره احزاب)

(یَوْمَ‌ تُقَلَّبُ‌ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ)
(در آن روز كه صورت‌هاى آنان در آتش دوزخ دگرگون خواهد شد پشيمان مى‌شوند.)

۲.۱۰ - تَتَقَلَّبُ‌ (آیه ۳۷ سوره نور)

(یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ‌ فِیهِ‌ الْقُلُوبُ‌ وَ الْاَبْصارُ)
(...آن‌ها از روزى مى‌ترسند كه در آن، دل‌ها و چشم‌ها دگرگون مى‌شود.)
(یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ‌) (مجرمان از چهره‌هايشان شناخته مى‌شوند...)
منقلب اگر مصدر میمی باشد، به نظر می‌آید مراد ظهور حقائق معاصی در وجود آدمی است.
از این آیات و آیات دیگر روشن می‌شود که ابدان بدکاران در آخرت متحوّل و منقلب به صورتی خواهد شد که نعوذ باللّه منها، بعضی آن را اسم مکان گرفته و گویند: ستمکاران زود می‌دانند به چه مکانی بر خواهند گشت و آن آتش است.

قَلْبْ همان عضو معروف در بدن و تنظیم‌ کننده و جریان دهنده خون است که در سینه قرار گرفته است. قرآن مجید به قلب بیشتر تکیه کرده و چیزهایی نسبت می‌دهد که بیشتر و یا همه آن‌ها را امروز به مغز نسبت می‌دهند اینک به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود:

۳.۱ - قلب غلیظ و سخت‌تر از سنگ

قلب غلیظ می‌شود و سخت‌تر از سنگ می‌گردد.

۳.۱.۱ - الْقَلْبِ‌ (آیه ۱۵۹ سوره آل عمران)

(وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ‌ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ‌)
(و اگرخشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى‌شدند...)

۳.۱.۲ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۷۴ سوره بقره)

(ثُمَّ قَسَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَةِ اَوْ اَشَدُّ قَسْوَةً)
(سپس دل‌هاى شما بعد از اين همه كفران سخت شد؛ همچون سنگ، يا سخت‌تر!...)

۳.۲ - قلب مریض

قلب مریض می‌شود (نه فقط از لحاظ طبیعی) بلکه از لحاظ عدم استقرار ایمان و بودن هواهای شیطانی در آن‌ مریض می‌شود.

۳.۲.۱ - قَلْبِهِ‌ (آیه ۳۲ سوره احزاب)

(فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی‌ قَلْبِهِ‌ مَرَضٌ‌)
(پس به گونه‌اى هوس‌انگيز سخن نگوييد كه بيماردلان در شما طمع كنند...)

۳.۲.۲ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۱۰ سوره بقره)

(فِی‌ قُلُوبِهِمْ‌ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً)
(در دل‌هاى آنان يک نوع بيمارى است؛ خداوند بر بيمارى آنان افزوده...)

۳.۳ - قلب تیره در اثر اعمال بد

قلب در اثر اعمال بد زنگ می‌زند و تیره می‌شود.

۳.۳.۱ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۱۴ سوره مطففین)

(کَلَّا بَلْ رانَ عَلی‌ قُلُوبِهِمْ‌ ما کانُوا یَکْسِبُونَ‌)
(بلكه اعمالشان چون زنگارى بر دل‌هايشان نشسته است...)
اعمال‌شان بر قلوب آن‌ها زنگ گذاشته است.

۳.۴ - قلب مهرزده

قلب مهر زده می‌شود و چیزی نمی‌فهمد.

۳.۴.۱ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۷ سوره بقره)

(خَتَمَ اللَّهُ عَلی‌ قُلُوبِهِمْ‌)
(...خدا بر دل‌ها و گوش‌هاى آنان مهر نهاده...)

۳.۴.۲ - قُلُوبِ (آیه ۱۰۱ سوره اعراف)

(کَذلِکَ یَطْبَعُ اللَّهُ عَلی‌ قُلُوبِ الْکافِرِینَ‌)
(اين‌گونه خداوند بر دل‌هاى کافران مهر مى‌نهد و بر اثر لجاجت و ادامه گناه، توان تشخيص را از آن‌ها سلب مى‌كند.)

۳.۵ - قلب محل ترس و خوف

قلب محل ترس و خوف است‌.

۳.۵.۱ - قُلُوبِ (آیه ۱۵۱ سوره آل عمران)

(سَنُلْقِی فِی‌ قُلُوبِ‌ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ‌)
(خداوند هيچ گونه دليلى درباره آن نازل نكرده بود، رعب و وحشت مى‌افكنيم...)

۳.۵.۲ - قُلُوبِ (آیه ۸ سوره نازعات)

(قُلُوبٌ‌ یَوْمَئِذٍ واجِفَةٌ)
(دل‌هايى در آن روز سخت مضطرب است...)

۳.۶ - قلب گناهکار

قلب گناهکار می‌شود.

۳.۶.۱ - قَلْبُهُ‌ (آیه ۲۸۳ سوره بقره)

(وَ مَنْ یَکْتُمْها فَاِنَّهُ آثِمٌ‌ قَلْبُهُ‌)
(....و شهادت را کتمان نكنيد. و هر كس آن را كتمان كند، قلبش گناهكار است...)

۳.۶.۲ - قُلُوبُکُما (آیه ۴ سوره تحریم)

(اِنْ تَتُوبا اِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ‌ قُلُوبُکُما)
(اگر شما دو همسر پيامبر از كار خود توبه كنيد به نفع شماست، زيرا دل‌هايتان از حق منحرف گشته...)

۳.۶.۳ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)

(وَ لکِنْ یُؤاخِذُکُمْ بِما کَسَبَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌)
(اما به آنچه دل‌هاى شما با قصد و اختیار پذيرفته و كسب كرده، مؤاخذه مى‌كند...)

۳.۷ - قلب محل باور و عقیده

قلب می‌فهمد و نمی‌فهمد، محل عقیده و انبار علوم است‌.

۳.۷.۱ - قُلُوب (آیه ۱۷۹ سوره اعراف)

(لَهُمْ‌ قُلُوبٌ‌ لا یَفْقَهُونَ بِها)
(به يقين، گروه بسيارى از جنّ و انس را براى دوزخ آفريديم؛ آن‌ها دل‌ها (عقل‌ها) يى دارند كه با آن انديشه نمى‌كنند و نمى‌فهمند و چشمانى كه‌با آن نمى‌بينند و گوش‌هايى كه با آن نمى‌شنوند؛ آن‌ها همچون چهارپايانند؛ بلكه گمراهتر! اينان همان غافلانند چون امكان هدايت دارند و بهره نمى‌گيرد.)

۳.۷.۲ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۱۵۴ سوره آل عمران)

(وَ لِیُمَحِّصَ ما فِی‌ قُلُوبِکُمْ‌)
«تا آن‌چه در قلوبتان است امتحان کند.»

۳.۷.۳ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۷۰ سوره انفال)

(اِنْ یَعْلَمِ اللَّهُ فِی‌ قُلُوبِکُمْ‌ خَیْراً یُؤْتِکُمْ خَیْراً مِمَّا اُخِذَ مِنْکُمْ‌)
(...اگر خداوند، خيرى در دل‌هاى شما ببيند و نيّات پاكى داشته باشيد، بهتر از آنچه از شما گرفته شده به شما مى‌دهد...)

۳.۷.۴ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۵ سوره احزاب)

(وَ لکِنْ ما تَعَمَّدَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌)
(...ولى آن‌چه را از روى عمد مى‌گوييد مورد مؤاخذه قرار خواهد داد...)

۳.۷.۵ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۵۱ سوره احزاب)

(وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما فِی‌ قُلُوبِکُمْ‌)
(...و خدا آنچه را در دل‌هاى شماست مى‌داند...)

۳.۷.۶ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۱۴ سوره حجرات)

(وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْاِیمانُ فِی‌ قُلُوبِکُمْ‌)
(...هنوز ايمان وارد قلوب شما نشده است...)

۳.۷.۷ - قُلُوبِهِمْ‌ (آیه ۲۲ سوره مجادله)

(کَتَبَ فِی‌ قُلُوبِهِمُ‌ الْاِیمانَ‌)
(...خدا ايمان را بر صفحه دل‌هايشان نوشته...)

۳.۸ - قلب مخزن رأفت

قلب مخزن رأفت و رحمت و اطمینان و سکینه است‌.

۳.۸.۱ - قُلُوبِ (آیه ۲۷ سوره حدید)

(وَ جَعَلْنا فِی‌ قُلُوبِ‌ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَاْفَةً وَ رَحْمَةً)
(...و در دل‌هاى كسانى كه از او پيروى كردند رأفت و رحمت قرار داديم...)

۳.۸.۲ - بِقَلْبٍ‌ (آیه ۸۹ سوره شعراء)

(اِلَّا مَنْ اَتَی اللَّهَ‌ بِقَلْبٍ‌ سَلِیمٍ‌)
(مگر كسى كه با قلب سلیم به پيشگاه خدا آيد.)

۳.۸.۳ - قَلْبِی‌ (آیه ۲۶۰ سوره بقره)

(وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَ‌ قَلْبِی‌)
(...ولى مى‌خواهم قلبم آرامش يابد...)

۳.۸.۴ - الْقُلُوبُ‌ (آیه ۲۸ سوره رعد)

(اَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُ‌ الْقُلُوبُ‌)
(...آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دل‌ها آرام مى‌گيرد.)

۳.۸.۵ - قُلُوبِ‌ (آیه ۴ سوره فتح)

(هُوَ الَّذِی اَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی‌ قُلُوبِ‌ الْمُؤْمِنِینَ‌)
(او كسى است كه آرامش را در دل‌هاى مؤمنان نازل كرد...)

۳.۹ - آیات در صدر

آیاتی که در «صدر» گذشت.

۳.۹.۱ - صَدْرَکَ‌ (آیه ۱ سوره شرح)

(اَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ‌)
(آيا ما سينه تو را گشاده نساختيم.)

۳.۹.۲ - صَدْرَهُ (آیه ۱۲۵ سوره انعام)

(فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ اَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْاِسْلامِ وَ مَنْ یُرِدْ اَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً)
(آن كس را كه خدا بخواهد هدايت كند، سينه اش را براى پذيرش اسلام، گشاده مى‌سازد؛ و آن كس را كه بخاطر اعمال خلافش بخواهد گمراه سازد، سينه‌اش را آن‌چنان تنگ مى‌كند...)
گفتیم ظاهرا مراد قلب است و به اعتبار آن که قلب در سینه است صدر آمده است.

۳.۱۰ - قلب تکیه‌گاه

به‌طوری‌ که آیات نشان می‌دهد قرآن به قلب تکیه‌ای عجیب کرده و منشاء خیر و شرّ را قلب می‌داند درباره اهل ایمان گوید:

۳.۱۰.۱ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲۲ سوره مجادله)

(کَتَبَ فِی‌ قُلُوبِهِمُ‌ الْاِیمانَ‌)
(...خدا ايمان را بر صفحه دل‌هايشان نوشته...)

۳.۱۰.۲ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲ سوره انفال)

(اِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ‌ قُلُوبُهُمْ‌)
(...هرگاه نام خدا برده شود، دل‌هاشان ترسان مى‌گردد...)
در خصوص منافقان و نظیر آنها فرموده: مریض القلب‌اند، به کفّار فرماید مختوم القلب‌ می‌باشند و امثال آن...

در این صورت مراد از قلب چیست؟ آیا همان غدّه صنوبری شکل است که در سینه قرار دارد و دستگاه تلمبه خون است و در اثر انقباض و انبساطش از طرفی خون را به همه بدن می‌رساند و از طرف دیگر آنرا تحویل می‌گیرد؟ آیا ظرف این همه حقائق که گفته شد این قلب است؟
ممکن است بگوییم: نه، این قلب وظیفه‌اش فقط جریان دادن خون در بدن و تنظیم آن است و این کارها مال مغز است و مراد از قلب در قرآن عقل یا نفس و روح است که ظرف و حامل این همه چیزها است. ولی آیه زیر حاکی از همین قلب معروف است:

۴.۱ - قُلُوبٌ‌ (آیه ۴۶ سوره حج)

(اَ فَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْاَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ‌ قُلُوبٌ‌ یَعْقِلُونَ بِها اَوْ آذانٌ یَسْمَعُونَ بِها فَاِنَّها لا تَعْمَی الْاَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی‌ الْقُلُوبُ‌ الَّتِی فِی الصُّدُورِ)
(آيا آنان در زمین سير نكردند، تا دل‌هايى داشته باشند كه حقيقت را با آن درک كنند؛ يا گوش‌هايى كه با آن نداى حق را بشنوند؟! زيرا بسيار مى‌شود كه چشم‌هاى ظاهر نابينا نمى‌شود، بلكه دل‌هايى كه در سينه‌هاست كور مى‌شود.)

۴.۲ - صَدْراً (آیه ۱۰۶ سوره نحل)

(مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً)
(...آن‌ها كه سينه خود را براى پذيرش کفر گشوده‌اند...)
در این آیه موضع قلوب که سینه‌ها باشد معیّن شده یعنی: قلب‌هایی که در سینه‌ها جای دارند کور می‌شوند ایضا آیاتی که به جای قلب لفظ «صدر- صدور» آمده است.

۴.۳ - صَدْرِکَ (آیه ۲ سوره اعراف)

(فَلا یَکُنْ فِی صَدْرِکَ حَرَجٌ مِنْهُ‌)
(...پس نبايد از ناحيه ابلاغ آن، ناراحتى در سينه داشته باشى...)

۴.۴ - الصُّدُورِ (آیه ۱۱۹ سوره آل عمران)

(اِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ)
(خدا از اسرار درون سينه‌ها آگاه است.)

۴.۵ - صُدُورَ (آیه ۱۴ سوره توبه)

(وَ یَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ‌)
(...و سينه گروه مؤمنين را شفا مى‌بخشد...)

۴.۶ - الصُّدُورِ (آیه ۵۷ سوره یونس)

(وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ)
(...و درمانى براى آنچه در سينه‌هاست...)

۴.۷ - صُدُورِ (آیه ۴۹ سوره عنکبوت)

(بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ اُوتُوا الْعِلْمَ‌)
(ولى اين آيات روشنى است كه در سينه كسانى كه دانش به آن‌ها داده شده جاى دارد...)

۴.۸ - صُدُورُهُمْ‌ (آیه ۶۹ سوره قصص)

(وَ رَبُّکَ یَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ‌)
(و پروردگار تو مى‌داند آنچه را كه سينه‌هايشان پنهان مى‌دارد...)

۴.۹ - صُدُورِهِمْ‌ (آیه ۱۳ سوره حشر)

(لَاَنْتُمْ اَشَدُّ رَهْبَةً فِی صُدُورِهِمْ‌)
(وحشت از شما در دل‌هاى آن‌ها بيش از ترس از خداست...)
و سایر آیات که شکّی نمی‌ماند در اینکه مراد از صدر و صدور قلب‌هاست و به اعتبار حالّ و محلّ صدر و صدور آمده است و گرنه در سینه علم و خوف و غیره نیست.

ناگفته نماند: برای روشن شدن مطلب باید الفاظ قلب، نفس، صدر و فواد را که در قرآن آمده‌اند با هم مقایسه کنیم مثلا یک جا فرموده‌:

۵.۱ - قُلُوبِکُمْ‌ (آیه ۵۱ سوره احزاب)

(وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما فِی‌ قُلُوبِکُمْ‌)
(...و خدا آن‌چه را در دل‌هاى شماست مى‌داند...)

۵.۲ - نُفُوسِکُمْ‌ (آیه ۲۵ سوره اسراء)

(رَبُّکُمْ اَعْلَمُ بِما فِی نُفُوسِکُمْ‌)
(پروردگار شما از درون دل‌هايتان آگاهتر است...)

۵.۳ - صُدُورِ (آیه ۱۰ سوره عنکبوت)

(اَ وَ لَیْسَ اللَّهُ بِاَعْلَمَ بِما فِی صُدُورِ الْعالَمِینَ‌)
(آيا خداوند به آن‌چه در سينه‌هاى جهانيان است آگاه‌تر نيست؟!)
از این‌جا می‌فهمیم که قلوب، صدور، نفوس یک چیزاند.

۵.۴ - اَنْفُسُهُمْ‌ (آیه ۱۱۸ سوره توبه)

(وَ ضاقَتْ عَلَیْهِمْ اَنْفُسُهُمْ‌)
(...حتّى در وجود خويش، جايى براى خود نمى‌يافتند...)

۵.۵ - صَدْرُکَ (آیه ۹۷ سوره حجر)

(وَ لَقَدْ نَعْلَمُ اَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِما یَقُولُونَ‌)
(ما مى‌دانيم سينه‌ات از آنچه آن‌ها مى‌گويند تنگ مى‌شود و تو را سخت ناراحت مى‌كنند.)
می‌دانیم که صدر و نفس یکی هستند. در این آیه نسبت ضیق را به «صدر» داده‌ است.

۴.۹ - صُدُورِهِمْ‌ (آیه ۱۳ سوره حشر)

(لَاَنْتُمْ اَشَدُّ رَهْبَةً فِی صُدُورِهِمْ‌)
(وحشت از شما در دل‌هاى آن‌ها بيش از ترس از خداست...)

۵.۷ - نَفْسِهِ (آیه ۴۶ سوره طه)

(فَاَوْجَسَ فِی نَفْسِهِ خِیفَةً مُوسی‌)
(موسی ترس خفيفى در دل احساس كرد مبادا مردم گمراه شوند.)

۵.۸ - قُلُوبِهِمُ‌ (آیه ۲۶ سوره احزاب)

(وَ قَذَفَ فِی‌ قُلُوبِهِمُ‌ الرُّعْبَ‌)
(...و در دل‌هايشان وحشت افكند...)

۵.۹ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)

(وَ لکِنْ یُؤاخِذُکُمْ بِما کَسَبَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌)
(...اما به آنچه دل‌هاى شما با قصد و اختيار پذيرفته و كسب كرده، مؤاخذه مى‌كند...)

۵.۱۰ - اَنْفُسِکُمْ (آیه ۲۸۴ سوره بقره)

(وَ اِنْ تُبْدُوا ما فِی اَنْفُسِکُمْ اَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ‌)
(...و اگر آنچه را در دل‌هايتان داريد، آشكار سازيد يا پنهان، خداوند شما را مطابق آن، محاسبه مى‌كند...)
در این دو آیه قلب و نفس یکی‌اند.
بیشتر معلومات و دانسته‌های انسان از راه چشم و گوش است دیدن و شنیدن در واقع به وسیله مغز انجام می‌شود سپس قلب تحت تاثیر واقع می‌گردد مثلا اول مظلومی را می‌بینیم یا می‌شنویم آنگاه در قلب خود احساس ناراحتی می‌نمائیم به جرأت می‌توان گفت: مغز وسیله قلب و راه رساندن اشیاء به قلب است و سپس درک و حل و فصل با قلب می‌باشد، علی هذا مراد از قلب در قرآن چند چیز می‌تواند باشد:


قلب معمولی که بگوییم محل آن همه چیز که قرآن فرموده همین قلب است هر چیز به وسیله چشم و گوش و حواس دیگر به مغز وارد می‌شود و آن وقت قلب به آن اعتقاد پیدا می‌کند یا تکذیب می‌نماید یا می‌سوزد و غمگین می‌شود یا تنگ می‌گردد یا شرح پیدا می‌کند و هکذا، مراد از صدر و صدور نیز قلب است به اعتبار حالّ و محلّ و نفس نیز بدان معنی است به علت آن که نسبت بعضی از افعال چنان که دیدیم به هر دو یکی است و اگر در حال خویش دقت کنیم خواهیم دید خوف، اضطراب، شادی، غصّه، دلسوزی و اطمینان و غیره را ما در قلب احساس می‌کنیم.
ممکن است بگویید: مغز بعضی از طیور را بر می‌دارند نمی‌میرد ولی چیزی هم احساس نمی‌کند و دانه در جلوش می‌ماند ولی نمی‌خورد تا از بین می‌رود؟ می‌گویم این دلیل احساس مغز نمی‌شود و شاید در اثر نبودن مغز راه احساس قلب بسته شده و مغز محسوسات را به قلب تحویل نمی‌دهد تا حسّ بکند.
اگر گویند: امروز ثابت شده که این همه کارها مال مغز است؟ گوئیم: همین قدر می‌دانیم که این چیزها در درون آدمی است و درست محل آن‌ها را نمی‌دانیم، تشخیص و تمنّا به وسیله قلب است امروز در قرن بیستم با این همه گفتار درباره کارهای مغز باز می‌گوئیم: دلم می‌خواهد، قلبم مایل است، از ته قلب دوست می‌دارم در قلبم احساس شادی یا غصّه یا کینه می‌کنم و...
مانعی ندارد که بگوییم: این‌ها با دستگاه چشم و گوش وارد مغز شده به قلب تحویل می‌گردد سپس قلب روی آن‌ها قضاوت کرده به انبار مغز تحویل می‌دهد و مغز فقط انبار و بایگانی قلب است و چون همه چیز با قلب است لذا به قلب نسبت داده شده است.


مراد از قلب، باطن و درون انسان است ولی نه همه جای آن بلکه مرکز ثقل بدن که همان قلب و سینه و نفس است. ضیق، شرح، حاوی معلومات بودن، تفکر، کسب، قساوت، اطمینان دخول ایمان، انحراف، زیغ، ممهور بودن و غیره که به قلب و صدر و نفس نسبت داده شده به علت آنکه مرکز ثقل بدن این سه چیز است، این احتمال به احتمال اول بر می‌گردد.


مراد از قلب نفس مدرکه و روح است. المیزان ذیل آیه‌؛

۸.۱ - الصُّدُورِ (آیه ۴۶ سوره حج)

(وَ لکِنْ تَعْمَی‌ الْقُلُوبُ‌ الَّتِی فِی الصُّدُورِ)
(...بلكه دل‌هايى كه در سينه‌هاست كور مى‌شود...)

۵.۹ - قُلُوبُکُمْ‌ (آیه ۲۲۵ سوره بقره)

(وَ لکِنْ یُؤاخِذُکُمْ بِما کَسَبَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌)
(...اما به آنچه دل‌هاى شما با قصد و اختيار پذيرفته و كسب كرده، مؤاخذه مى‌كند...)
قلب را نفس مدرکه و روح دانسته و ظرف بودن صدر را برای قلب و ایضا نسبت تعقل را به قلب به ا آن که مال روح است‌ مجاز دانسته و در این آیه‌ گفته: این از جمله شواهدی است که مراد از قلب، انسان به معنی نفس و روح است، چون تفکّر، تعقّل، حبّ، بغض، خوف و امثال آن را گرچه ممکن است کسی بقلب نسبت دهد به اعتقاد آنکه عضو مدرک در بدن همان قلب است چنان که عوام عقیده دارند... ولی کسب و اکتساب جز به انسان نسبت داده نمی‌شود.

۸.۳ - الْقُلُوبُ‌ (آیه ۴۶ سوره حج)

(تَعْمَی‌ الْقُلُوبُ‌)
(...دل‌هايى ...کور مى‌شود...)
ولی بعید است این همه قلب و قلوب، صدر و صدور، نفس و نفوس فؤاد و افئدة و الباب را که در قرآن آمده حمل بر نفس مدرکه و روح بکنیم و نیز بعید است که بگوییم در این آیه‌، روح مجازا قلب خوانده شده و ظرف بودن صدور نیز مجاز است و نسبت تعقّل به قلب با آنکه مال نفس است باز مجاز می‌باشد. ایضا باید همه صدر، صدور، فؤاد، افئده و غیره را مجاز بدانیم.

۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۸۱.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۴۷.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۸۱.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۸۲.    
۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۸۱.    
۷. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۵۳۷.    
۸. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۸۲.    
۹. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۲۱.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۷۴.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۱۷.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۳۷.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۳۷.    
۱۴. بقره/سوره۲، آیه۲۸.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵.    
۱۶. توبه/سوره۹، آیه۴۸.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۳۸۹.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۹۰.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۱۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۵۵.    
۲۱. کهف/سوره۱۸، آیه۱۸.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۵۵.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۵۶.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۲۶.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۰۳.    
۲۶. مطففین/سوره۸۳، آیه۳۱.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۹۵.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۳۹.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۸۱.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۹۴.    
۳۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۱۸ و ۲۱۹.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۷۶.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۶۷.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۲۹.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،، ج۱۸، ص۶۸.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۳.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۲۹.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۶۷.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۳.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۴.    
۴۱. غافر/سوره۴۰، آیه۴.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۶۷.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴۶۳.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۰۵.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۲۲۹.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۸۰۰.    
۴۷. محمد/سوره۴۷، آیه۱۹.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۰۸.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۳۵۸.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۲۳۸.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۶۸.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۱۵۵.    
۵۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۲۷.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۷۱.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۳۲.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۷۴.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۶.    
۵۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۶.    
۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۷.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۵۲۱.    
۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۴۶.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۸۳.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۸۳.    
۶۴. نور/سوره۲۴، آیه۳۷.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵۵.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۷۵.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۲۸.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۴۴.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۲۸.    
۷۰. رحمن/سوره۵۵، آیه۴۱.    
۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۳.    
۷۲. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱، ص۶۸۶.    
۷۳. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۹.    
۷۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۷۱.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۸۶.    
۷۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۵۶.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۳۱۴.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۶۹.    
۷۹. بقره/سوره۲، آیه۷۴.    
۸۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱.    
۸۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۳۰۶.    
۸۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۲۰۲.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۲۲۰.    
۸۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۲۸۰.    
۸۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۲.    
۸۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۲.    
۸۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۶۰.    
۸۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۰۸.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۰۷.    
۹۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۵۸.    
۹۱. بقره/سوره۲، آیه۱۰.    
۹۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳.    
۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۷۳.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۱۳۶.    
۹۵. مطففین/سوره۸۳، آیه۱۴.    
۹۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۸.    
۹۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۸۵.    
۹۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۳۴.    
۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۶۷.    
۱۰۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۸۹.    
۱۰۱. بقره/سوره۲، آیه۷.    
۱۰۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳.    
۱۰۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۸۳.    
۱۰۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۵۲.    
۱۰۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۶۸.    
۱۰۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۱۳۱.    
۱۰۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۰۱.    
۱۰۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۶۳.    
۱۰۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۵۸.    
۱۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۰۴.    
۱۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۹۴.    
۱۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۰۰.    
۱۱۳. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۱.    
۱۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۹.    
۱۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۶۵.    
۱۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۴۳.    
۱۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۹۳.    
۱۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۵۷.    
۱۱۹. نازعات/سوره۷۹، آیه۸.    
۱۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۳.    
۱۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۰۰.    
۱۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۸۵.    
۱۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۷۰.    
۱۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۵۳.    
۱۲۵. بقره/سوره۲، آیه۲۸۳.    
۱۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۹.    
۱۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۱۰.    
۱۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۸۶.    
۱۲۹. تحریم/سوره۶۶، آیه۴.    
۱۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۶۰.    
۱۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۵۵.    
۱۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۳۱.    
۱۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۳۷.    
۱۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۷۴.    
۱۳۵. بقره/سوره۲، آیه۲۲۵.    
۱۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۶.    
۱۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۳۸.    
۱۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۲۵.    
۱۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۳۱۶.    
۱۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۶۹.    
۱۴۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۹.    
۱۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۷۴.    
۱۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۴۳۸.    
۱۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۳۵.    
۱۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۲۰.    
۱۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۷۲.    
۱۴۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۴.    
۱۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۷۵.    
۱۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۴۹.    
۱۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۳۰۵.    
۱۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۶۴.    
۱۵۲. انفال/سوره۸، آیه۷۰.    
۱۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۸۶.    
۱۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۱۸۱.    
۱۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۳۷.    
۱۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۲۶۶.    
۱۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۸۶۰.    
۱۵۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۵.    
۱۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۸.    
۱۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۱۲.    
۱۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۷۶.    
۱۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۵.    
۱۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۲۸.    
۱۶۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۱.    
۱۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۵.    
۱۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۵۰۴.    
۱۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۳۶.    
۱۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۵۸.    
۱۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۷۵.    
۱۷۰. حجرات/سوره۴۹، آیه۱۴.    
۱۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۷.    
۱۷۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۴۹۱.    
۱۷۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۲۸.    
۱۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۲۵.    
۱۷۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۰۷.    
۱۷۶. مجادله/سوره۵۸، آیه۲۲.    
۱۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۵.    
۱۷۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۴۰.    
۱۷۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۹۶.    
۱۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۰۲.    
۱۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۸۳.    
۱۸۲. حدید/سوره۵۷، آیه۲۷.    
۱۸۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۱.    
۱۸۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۰۴.    
۱۸۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۷۳.    
۱۸۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۲۴۸.    
۱۸۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۶۵.    
۱۸۸. شعراء/سوره۲۶، آیه۸۹.    
۱۸۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۷۱.    
۱۹۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۰۲.    
۱۹۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۸۸.    
۱۹۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۳۳.    
۱۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۰۵.    
۱۹۴. بقره/سوره۲، آیه۲۶۰.    
۱۹۵. شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴.    
۱۹۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۳۲.    
۱۹۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۴۴.    
۱۹۸. رعد/سوره۱۳، آیه۲۸.    
۱۹۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۲.    
۲۰۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۴۸۳.    
۲۰۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۵۳.    
۲۰۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۶۰.    
۲۰۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۴۷.    
۲۰۴. فتح/سوره۴۸، آیه۴.    
۲۰۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۱.    
۲۰۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۳۸۶.    
۲۰۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۲۵۸.    
۲۰۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۱۱۰.    
۲۰۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۱۶۹.    
۲۱۰. شرح/سوره۹۴، آیه۱.    
۲۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۶.    
۲۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۳۰.    
۲۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۴.    
۲۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۱۵۴.    
۲۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۰.    
۲۱۶. انعام/سوره۶، آیه۱۲۵.    
۲۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۴۴.    
۲۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۷۰.    
۲۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۴۱.    
۲۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۶۴.    
۲۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۶۰.    
۲۲۲. مجادله/سوره۵۸، آیه۲۲.    
۲۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۵.    
۲۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۴۰.    
۲۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۹۶.    
۲۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۰۲.    
۲۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۸۳.    
۲۲۸. انفال/سوره۸، آیه۲.    
۲۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۷۷.    
۲۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۱۰.    
۲۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۱.    
۲۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۶۱.    
۲۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۹۸.    
۲۳۴. حج/سوره۲۲، آیه۴۶.    
۲۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۲۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۹.    
۲۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۸.    
۲۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۲۶.    
۲۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۴۲.    
۲۴۰. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۶.    
۲۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷۹.    
۲۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۵۱۰.    
۲۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۵۴.    
۲۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۵۸.    
۲۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۹۸.    
۲۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۲.    
۲۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۵۱.    
۲۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۶.    
۲۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۷.    
۲۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۴۴.    
۲۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۱۰.    
۲۵۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۹.    
۲۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۵.    
۲۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۶۰۰.    
۲۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۸۷.    
۲۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۲۲.    
۲۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۲۲.    
۲۵۸. توبه/سوره۹، آیه۱۴.    
۲۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۸۹.    
۲۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۱۳.    
۲۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۶۰.    
۲۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۳۴.    
۲۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۹.    
۲۶۴. یونس/سوره۱۰، آیه۵۷.    
۲۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۱۵.    
۲۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۱۱۶.    
۲۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۸۰.    
۲۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۳۱۵.    
۲۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۷۷.    
۲۷۰. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۹.    
۲۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۰۲.    
۲۷۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۲۰۸.    
۲۷۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۳۹.    
۲۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۷۳.    
۲۷۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۵۰.    
۲۷۶. قصص/سوره۲۸، آیه۶۹.    
۲۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹۳.    
۲۷۸. علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۹۹.    
۲۷۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۶۹.    
۲۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۲۲۶.    
۲۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۱۰.    
۲۸۲. حشر/سوره۵۹، آیه۱۳.    
۲۸۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۷.    
۲۸۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۶۷.    
۲۸۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۱۲.    
۲۸۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۳۶.    
۲۸۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۹۵.    
۲۸۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۱.    
۲۸۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۵.    
۲۹۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۵۰۴.    
۲۹۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۳۶.    
۲۹۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۵۸.    
۲۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۷۵.    
۲۹۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۵.    
۲۹۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۴.    
۲۹۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۱۱.    
۲۹۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۸۱.    
۲۹۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۲۲.    
۲۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۳۲.    
۳۰۰. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۱۰.    
۳۰۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹۷.    
۳۰۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۵۷.    
۳۰۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۰۶.    
۳۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۸.    
۳۰۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۳۱.    
۳۰۶. توبه/سوره۹، آیه۱۱۸.    
۳۰۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۶.    
۳۰۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۳۰.    
۳۰۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۱.    
۳۱۰. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۳۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۷.    
۳۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۸۷.    
۳۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۹۵.    
۳۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۲۰.    
۳۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۳۴.    
۳۱۶. حشر/سوره۵۹، آیه۱۳.    
۳۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۷.    
۳۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۶۷.    
۳۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۱۲.    
۳۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۳۶.    
۳۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۹۵.    
۳۲۲. طه/سوره۲۰، آیه۶۷.    
۳۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۶.    
۳۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۴۶.    
۳۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۷۷.    
۳۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،، ج۱۶، ص۴۶.    
۳۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۳.    
۳۲۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۶.    
۳۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۱.    
۳۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۳۶.    
۳۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۹۱.    
۳۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۸۲.    
۳۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۵۱.    
۳۳۴. بقره/سوره۲، آیه۲۲۵.    
۳۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۵.    
۳۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۳۸.    
۳۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۲۵.    
۳۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۳۱۶.    
۳۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۶۹.    
۳۴۰. بقره/سوره۲، آیه۲۸۴.    
۳۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۹.    
۳۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۷۱.    
۳۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۳۵.    
۳۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۱۱.    
۳۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۸۷.    
۳۴۶. حج/سوره۲۲، آیه۴۶.    
۳۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۳۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۹.    
۳۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۸.    
۳۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۲۶.    
۳۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۴۲.    
۳۵۲. بقره/سوره۲، آیه۲۲۵.    
۳۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۵.    
۳۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۳۸.    
۳۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۲۵.    
۳۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۳۱۶.    
۳۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۶۹.    
۳۵۸. حج/سوره۲۲، آیه۴۶.    
۳۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۳۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۹.    
۳۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۸.    
۳۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۲۶.    
۳۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۴۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قلب»، ج۶، ص۲۳.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره آل عمران | واژه شناسی واژگان سوره احزاب | واژه شناسی واژگان سوره اسراء | واژه شناسی واژگان سوره اعراف | واژه شناسی واژگان سوره الرحمن | واژه شناسی واژگان سوره انعام | واژه شناسی واژگان سوره انفال | واژه شناسی واژگان سوره بقره | واژه شناسی واژگان سوره تحریم | واژه شناسی واژگان سوره توبه | واژه شناسی واژگان سوره حج | واژه شناسی واژگان سوره حجر | واژه شناسی واژگان سوره حجرات | واژه شناسی واژگان سوره حدید | واژه شناسی واژگان سوره حشر | واژه شناسی واژگان سوره رعد | واژه شناسی واژگان سوره شرح | واژه شناسی واژگان سوره شعراء | واژه شناسی واژگان سوره طه | واژه شناسی واژگان سوره عنکبوت | واژه شناسی واژگان سوره غافر | واژه شناسی واژگان سوره فتح | واژه شناسی واژگان سوره قصص | واژه شناسی واژگان سوره کهف | واژه شناسی واژگان سوره مجادله | واژه شناسی واژگان سوره مطففین | واژه شناسی واژگان سوره نازعات | واژه شناسی واژگان سوره نحل | واژه شناسی واژگان سوره نور | واژه شناسی واژگان سوره یونس




جعبه ابزار