زناشویی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نظر به جایگاه والای
انسان در صحنه
آفرینش،
شریعت مقدّس
اسلام، برای تکوین و مراحل
رشد آدمی، اهتمام ویژه ورزیده تا این
موجود برگزیده، به شکلی نیکو و سالم به
حیات خویش ادامه دهد. بدین منظور برای زناشویی، آداب خاصّی را پیشنهاد کرده که جملگی حکمت‌آمیز، سودمند و هماهنگ با
عقل و
فطرت است. آوردن همه دستورهای اسلام
در این مورد، فراتر از گنجایش یک
درس است؛ پس مهم‌ترین آن‌ها را بیان می‌کنیم.
بر
زن واجب است
در برابر هرگونه
کامجویی شوهر،
تسلیم باشد، مگر این که
عذر شرعی یا
عقلی داشته باشد.
بلکه «زن می‌تواند که خود را
تمکین و تسلیم نکند تا آنکه مهریه‌اش که
حالّ شده است را بگیرد؛ چه
زوج دستش باز و دارای
ثروت باشد یا دستش بسته و خالی از مال باشد. البته زن
در جایی که همه
مهر یا بعضی از آن مدت‌دار است و قسمت
حالّ آن را گرفته است، حق خودداری از تمکین را ندارد.»
عذر شرعی مانند
عادت ماهیانه،
نفاس،
اعتکاف واجب،
احرام برای
حج یا
عمره و
روزه واجب.
عذر عقلی مانند
بیماری. همچنین بر زن لازم است آنچه را مورد تنفّر شوهر و مانع لذّت‌جویی اوست، از خود دور کند و طبق خواست شوهر، خود را نظیف و
آرایش نماید.
بر مرد واجب است دست‌کم، هر چهار
ماه یک‌بار با همسر خود،
آمیزش کند.
بلکه همانگونه که
سید در عروه می‌نویسد و نظر
امام خمینی هم مطابق متن آن است، که: اذا کانت الزوجة من جهة کثرة میلها وشبقها لا تقدر علی الصبر الی اربعة اشهر؛ بحیث تقع فی المعصیة اذا لم یواقعها، فالاحوط المبادرة الی مواقعتها قبل تمام الاربعة او طلاقها وتخلیة سبیلها.»
اگر زن به جهت
کثرت میل و
شهوت نتواند تا چهار ماه صبر کند به‌گونه‌ای که اگر شوهر با او
مقاربت نکند
در گناه می‌افتد بنابر
احتیاط (واجب) شوهر باید به زناشویی و مقاربت با او مبادرت نماید و یا اینکه با
طلاق دادن زن، راه (تامین نیاز به طریق شرعی) را برای او هموار سازد.
با اوّلین عمل زناشویی، پرداخت همه
مهریه بر مرد واجب می‌شود.
و به بیان دیگر «زن به‌مجرد عقد،
صداق را
مالک می‌شود و
ملکیّت تمام آن با دخول
استقرار پیدا می‌کند، پس اگر قبل از دخول او را طلاق دهد
نصف آن به شوهر برمی‌گردد و برای زن نصف آن باقی می‌ماند. و زن حق دارد بعد از عقد، هر نوع تصرفی
در آن بکند و بعد از اینکه او را قبل از دخول طلاق داد نصف آنچه که عقد بر آن واقع شده است مال
زوج می‌گردد و شوهر چیزی را از
نمای منفصل آن که قبلاً بوده است، استحقاق پیدا نمی‌کند.»
عمل زناشویی، با
دخول به اندازه
ختنه‌گاه، تحقّق می‌یابد و
غسل جنابت بر مرد و زن واجب می‌شود.
انسان به دو چیز، جُنُب می‌شود؛ اول:
جماع. دوم: بیرون آمدن
منی؛ چه
در خواب باشد یا
بیداری، کم باشد یا زیاد، با
شهوت باشد یا بی‌شهوت، با
اختیار باشد یا بی‌اختیار.
غسل جنابت به خودی خود
مستحب است و برای خواندن
نماز واجب و مانند آن واجب می‌شود، ولی برای
نماز میت و
سجده شکر و سجده‌های واجب
قرآن لازم نیست.»
در استحقاق نفقه،
فقر و احتیاج
زن شرط نمی‌باشد؛ پس زن بر شوهر
حق نفقه دارد اگرچه از بی‌نیازترین مردم باشد.»
و «اگر مالی که به نفقه خود و زن و نزدیکان واجب‌النفقه‌اش وفا نماید نداشته باشد، پس خود او مقدم بر زنش می‌باشد و زن بر نزدیکان او
مقدم است. بنابراین آنچه که از روزی‌اش زیاد می‌آید برای زن
مصرف می‌شود و به نزدیکان داده نمی‌شود مگر آنچه که از نفقه زن اضافه آمده باشد.»
پس از آن که، زن، خود را
در اختیار شوهر قرار داد (و
تمکین کرد)،
نفقه او بر مرد واجب می‌شود.
البته چنان‌که گذشت «زن می‌تواند که خود را تمکین و تسلیم نکند تا آنکه مهریه‌اش که
حالّ شده است را بگیرد»
همچنین زن «اگر به جهت عذر
شرعی یا
عقلی از قبیل حیض یا
احرام یا اعتکاف واجب یا
مرض یا غیر این‌ها نتواند خود را تمکین شوهر نماید نفقه‌اش ساقط نمی‌شود. و همچنین است اگر با
اذن شوهر مسافرت نماید؛ چه
در سفر
واجب باشد یا مستحب یا
مباح. و همچنین اگر
در واجب مضیّق مانند حج واجب، بدون اذن او بلکه با منع و
نهی او هم سفر کند نفقه‌اش ساقط نمی‌شود، به خلاف آنکه بدون اذن او
در مستحب یا مباح سفر نماید، که نفقه‌اش ساقط می‌شود. بلکه امر چنین است اگر از خانه‌اش بدون اذن او ولو برای غیر مسافرت بیرون رود؛ تا چه رسد به اینکه برای سفر باشد؛ زیرا
نشوز که ساقط کننده نفقه است تحقق پیدا کرده است.»
مشهور آن است که
همسر دائمی
در هر چهار
شب، حقّ یک شب
بیتوته دارد و اگر بیش از یک همسر باشد و مرد نزد یکی از آنان بیتوته کند، چنین حقّی
در چهار شبانه‌روز برای دیگری نیز واجب می‌شود.
اگر بر زن
غسل استحاضه واجب باشد
نزدیکی شوهر با او، بنابر
احتیاط واجب در صورتی
حلال می‌شود که
غسل کند.
در ایّام عادت ماهانه
جماع کردن
در فرج، هم برای مرد
حرام است و هم برای زن، اگرچه به‌مقدار
ختنه‌گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، بلکه احتیاط واجب آن است که مقدار کمتر از ختنه‌گاه را هم داخل نکند.
اگر
در حال حیض، آمیزش صورت گیرد، مرد باید کفّاره بدهد.
اگر زن بگوید حائضم یا از
حیض پاک شده‌ام، باید
حرف او را قبول کرد.
بعد از آن که زن از
خون حیض
پاک شد، اگرچه غسل نکرده باشد،
طلاق او
صحیح است و شوهرش نیز می‌تواند با او جماع کند، ولی
احتیاط مستحب آن است که پیش از غسل، از جماع با او خودداری کند.
طلاق دادن زنی که
در حال نفاس می‌باشد،
باطل و نزدیکی کردن با او
حرام است و اگر شوهرش با او نزدیکی کند احتیاط واجب آن است به دستوری که
در احکام حیض گفته شد،
کفّاره بدهد.
افطار عمدی
روزه ماه رمضان،
حرام است و یکی از کارهایی که روزه را باطل می‌کند،
آمیزش است.
اگر زن و شوهر،
در ماه رمضان،
در حالی که روزه هستند، آمیزش کنند؛
-
در صورتی که زن با
اختیار خود از شوهر
اطاعت کند، هریک از آن‌ها باید کفاره روزه را بپردازند و با ۲۵ ضربه
شلاق تعزیر شوند.
- اگر مرد، زن را
مجبور به آمیزش کرده باشد، کفّاره و تعزیر زن را نیز باید تحمّل کند.
- اگر زن، مرد را مجبور به آمیزش کند، کفّاره و تعزیر مرد بر عهده زن نیست.
•
در احکام یادشده، تفاوتی میان
همسر دائمی و موقّت نیست.
اگر مرد با عذر شرعی مثل
مسافرت یا
بیماری روزه نباشد،
حق ندارد همسر روزه‌دارش را به آمیزش مجبور کند و اگر چنین کند باید کفّاره او را بپردازد.
اگر به چیز
حرامی روزه خود را
باطل کند، چه آن چیز اصلًا
حرام باشد مثل
شراب و
زنا، یا به دلیلی
حرام شده باشد، مثل نزدیکی کردن با
عیال خود
در حال حیض، بنابر
احتیاط کفاره جمع بر او (
مرد) واجب می‌شود؛ یعنی باید یک
بنده آزاد کند و دو
ماه روزه بگیرد و شصت
فقیر را سیر کند، یا به هرکدام آن‌ها یک مُد- که تقریباً ده سیر است-
گندم یا
جو یا
نان و مانند این‌ها بدهد و چنانچه هرسه برایش ممکن نباشد، هرکدام آن‌ها را که ممکن است باید انجام دهد.
کسی که
اعتکاف کرده، خواه زن باشد یا مرد، آمیزش،
بوسیدن همسر و
لمس کردن
بدن او از روی
شهوت برایش
حرام است.
بر کسی که برای
عمره یا
حج،
مُحرِم شده است، هرگونه لذّت بردن از همسر،
حرام است حتّی لمس کردن و
نگاه شهوت‌آلود به او.
اجرای
صیغه عقد،
شاهد ازدواج شدن و
شهادت دادن به آن نیز
در حال احرام،
حرام است.
در روایات و کتاب‌های فقهی، مستحبّات فراوانی را پیرامون
خلوت زن و شوهر یاد کرده‌اند از جمله:
۱- زن و شوهر، نام
خدا را بر زبان آورند، چنین کاری از شرکت
شیطان ممانعت می‌کند. از
امام صادق علیه‌السّلام چنین نقل شده: «هرگاه یکی از شما با همسر خود خلوت می‌کند، حتماً نام خدا را ببرد، وگرنه شیطان
در فرزندی که پدید می‌آید،
شریک می‌شود.»
در این‌باره روایات فراوانی وارد شده است.
۲-
دعا کند و از خدا بخواهد فرزندِ سالم، مبارک، باتقوا، پاک و سالم به او عنایت فرماید.
۳-
وضو داشته باشد؛ به‌خصوص اگر همسرش
حامله است.
۴-
در مکان مستور و پوشیده انجام گیرد.
۵-
ملاعبه با همسر، قبل از آمیزش و عجله نکردن و درنگ داشتن.
امیر مؤمنان علیه‌السّلام
در این‌باره می‌فرماید:
«اذا ارادَ احَدُکُمْ انْ یَأْتِیَ
زَوْجَتَهُ فَلا یُعَجِّلْها فَانَّ لِلنِّساءِ حَوائِجَ»
هرگاه یکی از شما تصمیم به آمیزش با همسرش می‌گیرد،
عجله نکند؛ زیرا زنان نیازهایی دارند (که با عجله شوهر، آن نیازها برآورده نمی‌شود.)
۶- مرد پیش از آمیزش و پس از بیرون آمدن منی،
ادرار کند.
۷- آمیزش
در شب دوشنبه، سه‌شنبه، پنج‌شنبه و
جمعه (بعد از
نماز عشا) و
ظهر پنج‌شنبه و
عصر جمعه و شب اوّل
ماه رمضان مستحب است.
مکروهات زناشویی نیز فراوان است، از جمله:
۱- از نظر زمانی؛
در شبی که
ماه می‌گیرد، روزی که
خورشید می‌گیرد، روزهایی که بادهای سیاه و زرد می‌وزد یا
زلزله می‌شود، هنگام
غروب خورشید تا محو شدن
شفق، بین
اذان صبح تا
طلوع خورشید، آخر ماه و شب اوّل هر ماه، جز ماه رمضان، شب نیمه هر ماه، شب چهارشنبه، شب
عید قربان و
عید فطر.
۲- از نظر
حالات؛
در سفر، اگر
آب برای
غسل کردن موجود نیست،
در حال برهنگی،
در انظار دیگران حتّی
کودک، رو به
قبله، پشت به قبله،
در کشتی، سخن گفتن جز یاد خدا، با
شکم پر از
[۳۴] ، ایستاده، زیر
آسمان، زیر
درخت میوه، استفاده زن و مرد از یک دستمال،
در روایت آمده چنین کاری سبب دشمنی میان زن و شوهر می‌شود.
مستحبّات و مکروهات، بیش از موارد یادشده است، که برای مراعات اختصار، آن‌ها را نیاوردیم. همچنین
در روایات، آثار سودمندی برای مستحبّات یادشده، آمده؛ همان‌طور که پیامدهای زیان‌بار مکروهات نیز بیان شده است.
• فقه خانواده، ص۵۱-۵۷.
•
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
