علی در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در حال ویرایش
آنچه در پیش رو دارید، منتخبی از
آیات قرآن کریم است که جهت زدودن برخی ابهامات موجود پیرامون
ولایت حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و
فضائل سایر
اهل بیت(علیهم السلام) جمع‌آوری شده است.
در این نوشتار سعی کرده‌ایم با توضیحی کوتاه و
ضروری و نیز ذکر برخی
منابع شیعه و
اهل سنت، به دیدگاه برخی از آنان در زمینه آیات ذکر شده اشاره‌ای نیز داشته باشیم.
مسئله «
امامت» در
مکتب تشیع، یکی از
اصول دین به شمار می‌رود و وجود آن را جهت حفظ و نظارت بر اجرای
قانون الهی لازم می‌شمارد.
علم وسیع و گسترده،
عصمت و
مصونیت از
گناه و
خطا، از
شرائط ویژه امام(علیه السلام) است و مسلماً شناسایی چنین فردی جز از راه
وحی ممکن نیست؛ لذا
شیعه معتقد است که «امامت» یک
منصب الهی است و
نصب آن بایستی از طرف
خداوند متعال صورت پذیرد و لذا برای
شیعیان مسئله امامت به عنوان یک
اصل بنیادین دینی (و نه فرعی) به شمار می‌رود.
از نقاط مهم
اختلاف بین شیعه و اهل سنت نیز همین مسئله است؛ چرا که شیعه معتقد است
منصب امامت، از طرف خداوند به افراد ذی‌صلاح داده می‌شود به طوری که
امیرمؤمنان(علیه السلام) و یازده فرزندش یکی پس از دیگری،
جانشین پیامبر(ص) هستند. ولی به
اعتقاد اهل سنت، تعیین
امام به
مردم واگذار شده و از طریق «
همه‌پرسی» صورت می‌گیرد.
امامت معصومان(علیهم السلام) به طور مکرر و متعدد از سوی حضرت
رسول اکرم(ص) بیان شده است.
در خصوص امامت
حضرت امیر(علیه السلام) می‌توان به جریان مشهور
غدیر خم اشاره نمود که از طرف خداوند و با
نزول آیه شریفه (یا أَیّهَا الرّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ)
صورت گرفت.
تفاسیر متعددی از
شیعه و
سنی در ذیل همین آیه، به حدیث غدیر خم و جمله
رسول الله(ص) که فرمودند: «من کنت مولا فهذا ولیه» اشاره می‌کند.
در همین جریان
غدیر است که شخص
عمر بن خطاب ضمن
بیعت با امیرمؤمنان(علیه السلام) برای
تهنیت گفت: «بخٍّ بخٍّ لک یا علی، اصبحتَ مولای و مولی کل مؤمن و مؤمنة»
و نیز روایتی که بعد از نزول آیه شریفه (یا أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرّسُولَ وَ أُولِی اْلأَمْرِ مِنْکُمْ)
وارد شده که
جابر بن عبدالله انصاری از
رسول خدا(ص) در خصوص
تفسیر «
اولی الأمر» سؤال می‌کند و پیامبر(ص) با نام بردن
علی(علیه السلام)و یازده فرزندش، به امامت سایر
ائمه نیز اشاره می‌کنند.
و یا خطابی که بارها به علی(علیه السلام) فرموده بودند که «انت ولیّ کل مؤمن بعدی»
و یا روایتی که فرمودند: «من کنت مولاه فان مولاه علی(علیه السلام)».
در خصوص امر ولایت، شخص
ابوبکر و
عمر از حضرت
رسول اکرم(ص) سؤال کردند که حضرت به
امیرمؤمنان(علیه السلام) و پسران ایشان و نه فرزند
امام حسین(علیه السلام) اشاره کرده و می‌فرمایند: «هذا علی مع القرآن و القرآن مع علی، لایفترقان حتی یردا علی الحوض».
در این رابطه می‌توان به روایاتی که در خصوص
اهل بیت(علیهم السلام) از سوی حضرت رسول اکرم(ص) وارد شده است و حضرت علی(علیه السلام) را نیز شامل می‌شود، اشاره کرد. حضرت در مواردی فرمودند: «ألا ان مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح من رکبها نجا و من تخلف عنها غرق».
و یا روایت معروف «
باب حطّه» که اهل بیت را به باب حطّه در
بنی اسرائیل تشبیه کرده و فرمودند: «هر کس داخل آن شد، آمرزیده شد».
پیامبر(ص) در موارد فراوانی جانشینی حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام) را اشاره فرموده بودند. در روز
غدیر، زمانی در
روز عرفه در
حجة الوداع، بار دیگر در
منبر خود در
مدینه و روایات بسیار دیگری که مجال اشاره به آنها در این مقال نیست.
آنچه در این نوشتار عرضه می‌شود، پاسخ به این سؤال است که: اگر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به عنوان
امام معصوم و
جانشین بلافصل حضرت رسول اکرم(ص) مطرح است، چرا در
آیات قرآن به آن اشاره‌ای نشده است؟!
البته کسانی که آشنایی سطحی با
اصول و
عقاید دینی اسلام داشته باشند، متوجه
سستی این
شبهه خواهند شد و لکن برای پاسخ به این سؤال، به آیاتی اشاره می‌کنیم که از سوی
علمای اهل سنت نیز مورد تأیید واقع شده و در منابع معتبر آنها آورده شده است و در تفاسیر خود با استناد به روایاتی از رسول اکرم(ص) در مورد
امامت و
ولایت امیرمؤمنان علی(علیه السلام)، در واقع به امامت بلافصل علی(علیه السلام) اشاره می‌کند.
از مجموع آیات قرآن، آیات مختص به حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام) را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ آیات
امامت خاصه و آیات فضائل.
از جمله آیات قرآن در زمینه امامت خاصه می‌توان به این پنج مورد اشاره کرد: آیه تبلیغ
آیه ولایتآیه اولی الامرآیه صادقینو
آیه قربیبخش دیگر از آیات به فضائل حضرت اشاره می‌کند و در نتیجه او را برترین امت محمد(ص) و والاترین شخصیت بعد از پیامبر اسلام(ص) معرفی می‌کند و بنابراین کسی شایسته‌تر از او برای رهبری امت بعد از پیامبر(ص) نیست. از آیات فضائل می‌توان به آیات ذیل اشاره نمود:
آیه مباهله
آیه خیر البریهآیه لیلة المبیتآیه حکمتآیات
سوره هل اتی...
آیات آغاز
سوره برائتآیه سقایة الحاجآیه صالح المؤمنینآیه وزارتآیات
سوره احزابآیه بینه و شاهدآیه صدیقونآیه نورآیه انذارآیه مرج البحرینآیه نجویآیه سابقونآیه اذن واعیهآیه مودتآیه منافقونآیه ایذاءآیه انفاقآیه محبتو
آیه مسئولون و...
حضرت
امام خمینی(ره) در کتاب شریف «
کشف الاسرار» به نقل از «
غایة المرام» می‌آورند که تا ۱۴۰ آیه در خصوص حضرت علی(علیه السلام) و امامت ایشان نازل شده است. ایشان آیاتی را که مورد اتفاق
علمای شیعه و
اهل سنت است، به طور تفصیل ذکر کرده و بیش از ده مورد آن را مورد بررسی قرار می‌دهند.
در
کتاب پیام قرآن (ج۹) نیز حدود ۳۰ آیه در همین خصوص مورد بررسی قرار گرفته است. علامه امینی(ره) نیز در کتاب شریف
الغدیر به برخی از آیات اشاره می‌کند. به هر حال، ما در اینجا از میان مجموع آیات ذکر شده، به پنج آیه امامت خاصه و نیز چند آیه در خصوص فضائل امیرمؤمنان(علیه السلام) اشاره می‌کنیم.
امید است علاقمندان جهت تحقیق و تفصیل بیشتر در رابطه با این موضوع به کتب معتبر عقاید و تفاسیر
شیعه و
سنی مراجعه کنند.
(یا أَیّهَا الرّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ)
«ای پیامبر! آنچه از خدا بر تو نازل شده، به خلق برسان که اگر نرسانی،
تبلیغ رسالت و اداء
وظیفه نکرده‌ای و
خدا تو را از
آزار مردم نگاه خواهد داشت».
این آیه از آیات صریحی است که به اتفاق مفسران در خصوص امر ولایت علی(علیه السلام) و در روز غدیر نازل شده است.
شأن نزول آیه را چنین می‌آورند که پیامبر(ص) از اینکه اسمی از امامت علی(علیه السلام) ببرند و شخص خاصی را برای منصب الهی امامت تعیین کنند،
بیم داشتند تا مبادا با اعلام این مطلب، اختلافات بین
مسلمانان تشدید یابد و کار
اسلام حتی ختم شود.
در ذیل همین
آیه، تفاسیر متعددی به نگرانی پیامبر(ص) در امر ولایت اشاره کرده و نزول این آیه را در شأن حضرت علی(علیه السلام) می‌دانند.
سلیمان قندوزی در
ینابیع المودة،
فخر رازی در تفسیر خود و
آلوسی در
روح المعانی به این مطب اشاره کرده‌اند.
با نزول این آیه، تبلیغ امامت به پیامبر اسلام(ص)
واجب شد و خداوند نیز
وعده داد تا ایشان را از
توطئه منافقان حفظ کند.
(الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ اْلإِسْلامَ دینًا).
«امروز دین شما را به حد
کمال رسانیدم و بر شما
نعمت را تمام کردم و بهترین
آیین را که اسلام است، برایتان برگزیدم».
در اکثر تفاسیر و برخی از منابع اهل سنت مانند ینابیع المودة و تفسیر فخر رازی اشاره شده که بعد از ادای رسالت و جریان غدیر، این آیه نازل شده است.
بعضی نیز معتقدند این آیه، آخرین آیه‌ای است که بر پیامبر نازل شده است.
(إِنّما وَلِیّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الّذینَ آمَنُوا الّذینَ یُقیمُونَ الصّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ)
همانا
سرپرست شما تنها
خدا و
رسول و آن مؤمنانی هستند که
نماز به پا داشته و به
فقیران در حال
رکوع زکات می‌دهند».
همه مفسران اتفاق نظر دارند که این آیه در مورد حضرت علی(علیه السلام) و در آن هنگامی نازل شده که آن حضرت در حال رکوع
صدقه دادند. از جمله کسانی که این آیه را در شأن حضرت علی(علیه السلام) دانسته‌اند، می‌توان به شیخ سلیمان قندوزی،
زمخشری،
طبری، فخر رازی،
ابن ابی‌الحدید، و... اشاره نمود.
حضرت امام خمینی(ره) می‌فرماید: «بیست و چهار حدیث از اهل سنت نقل شده است که در این آیه،
علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) منظور است».
در روایات متعددی در مورد این آیه، به روی مسئله «
ولی» تأکید شده است و امام علی(علیه السلام) به عنوان ولیّ مسلمانان بعد از پیامبر(ص) معرفی گردیده است.
(یا أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرّسُولَ وَ أُولِی اْلأَمْرِ مِنْکُمْ).
«ای اهل ایمان! فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) را اطاعت کنید».
حاکم حسکانی، مفسر معروف در کتاب خود ذیل این آیه، پنج
حدیث نقل کرده که در همه آنها منظور از
اولی‌الامر، حضرت علی(علیه السلام) دانسته شده است. به اتفاق مفسران منظور از اولی الامر،
اهل بیت پیامبر(ص) است.
در همین خصوص، روایتی را نیز اشاره کردیم.
(وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلاّ رِجالاً نُوحی إِلَیْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ).
«و ما پیش از تو ای
محمد (بر هیچ امت) غیر رجال مؤید به
وحی خود، کسی را به رسالت نفرستادیم (بروید) و از اهل ذکر اگر نمی‌دانید، سؤال کنید».
حضرت امام(ره) از
غایة المرام نقل می‌کنند که سه حدیث از اهل سنت آمده که منظور از اهل ذکر، حضرت علی(علیه السلام) است.
بعضی از منابع اهل سنت نیز مانند:
تفسیر قرطبی و
طبری، اهل ذکر را به اهل بیت(علیهم السلام) تفسیر کرده‌اند.
(أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا اتّقُوا اللّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصّادِقینَ)
«ای اهل ایمان! خدا ترس باشید و (از مردم دروغگوی
منافق دوری کنید و) به مردان راستگوی با
ایمان بپیوندید».
بنابر روایات فراوانی که در خصوص این آیه وارد شده است، شأن نزول این آیه را علی(علیه السلام) و یا همه اهل بیت می‌دانند که بعضی از اهل سنت نیز مانند: سلیمان قندوزی و
حاکم حسکانی حنفی به این مطلب اشاره کرده‌اند.
حضرت امام(ره) به نقل از
غایة المرام چنین می‌نویسند که هفت حدیث از اهل سنت آمده که مراد از «مع الصادقین»، پیامبر(ص) و
ائمه عترت(علیهم السلام) است که حضرت علی(علیه السلام) را نیز شامل می‌شود.
بعضی از مفسران اهل سنت نیز مانند: خوارزمی، عبدالله شافعی و حاکم حسکانی حنفی، «مع الصادقین» را به «مع علی بن ابی‌طالب» تفسیر کرده‌اند.
(وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ).
«بعضی مردانند که از جان خود در راه رضای خداوند درگذرند و خدا، دوستدار چنین بندگانی است».
این آیه در مورد
لیلة المبیت نازل شده است و در تفاسیر علمای شیعه و نیز کتب اهل سنت از جمله
تفسیر فخر رازی،
مستدرک الصحیحین، ینابیع الموده،
شواهد التنزیل و
شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید چنین آمده که منظور از «الناس» حضرت علی(علیه السلام) است که برای
رضای خدا، جان خود را در معرض
خطر قرار می‌دهد. مقصود همان قضیه
خوابیدن در
بستر پیامبر(ص) است.
که تفاسیر متعددی این جریان را به طور مفصل ذکر کرده‌اند.
حاکم نیشابوری در مستدرک الصحیحین می‌گوید: «این، حدیث معتبری است هر چند
مسلم و
بخاری در کتاب خود آن را نیاورده‌اند».
(یا أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا اتّقُوا اللّهَ حَقّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنّ إِلاّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعًا وَ لا تَفَرّقُوا).
«ای اهل ایمان!.... همگی به رشته دین خدا چنگ‌زده و به راه‌های متفرق نروید».
در
غایة المرام با ذکر چهار
حدیث از اهل سنت آمده است که منظور از «حبل الله» امیرمؤمنان(علیه السلام) است.
برخی منابع دیگر نیز مانند:
تفسیر روح المعانی و ینابیع الموده همین نکته را تأیید می‌کنند.
(فَمَنْ حَاجّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَی الْکاذِبینَ).
«پس هر کس با تو در مقام
مجادله برآید بعد از آگاهی، تو به او بگو بیایید ما و شما
فرزندان و زنانمان را بخوانیم و در
دعا و
التجا به درگاه
خدا اصرار کنیم تا
دروغگو و
کافران را به
لعن و
عذاب خدا گرفتار سازیم».
این آیه، مشهور به آیه «
مباهله» و مضمون آن در بین
مفسران و
محدثان متواتر است. به اتفاق برخی از مفسران مانند:
احمد بن حنبل،
سیوطی، طبری و حاکم نیشابوری؛ مراد از «أبنائنا»
حسن و
حسین، مراد از «نسائنا»
فاطمه زهرا(س) و مراد از «انفسنا»
امیرمؤمنان(علیه السلام) است به جهت نهایت
محبت و
مودت رسول خدا(ص) نسبت به آن حضرت. و نمی‌توان گفت که مراد به «انفسنا» نفس پیامبر(ص) باشد؛ زیرا معقول نیست انسان داعی نفس خود باشد بلکه حق آن است که دعوت، متعلق به غیر باشد که در اینجا نیز امیرمؤمنان(علیه السلام) مراد است.
(إِنّ الّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیّةِ).
«کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات‌اند».
خداوند در این آیه، مؤمنانی که در پرتو
ایمان راه
حق را یافته‌اند و منبع
اعمال صالح هستند را به عنوان «
خیر البریه» معرفی می‌نماید.
مفهوم خیرالبریه گر چه ظاهراً منحصر به شخص یا اشخاص معینی نیست اما در منابع اهل سنت مانند:
شواهد التنزیل،
الدر المنثور،
نور الابصار و احقاق الحق با بیان روایات متعددی از پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(علیه السلام) و شیعیان ایشان را دارای صفت خیرالبریه می‌دانند و این صفت را از بهترین دلائل برای
افضلیت علی(علیه السلام) برای امامت، نسبت به همه مسلمین ذکر می‌کنند.
می‌توان نتیجه گرفت که مقدم داشتن غیر افضل بر افضل، کاری ناپسند است و بنابراین باید نخستین جانشین پیامبر(ص)، حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام) باشد.
(وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ فَإِنّ اللّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْریلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمَلائِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهیرٌ).
«ای دو
زن پیامبر! اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید (کاری از پیش نخواهید برد)؛ زیرا خداوند و
جبرئیل و صالح المؤمنین،
مولا و یاور او هستند و
فرشتگان هم بعد از آنها
پشتیبان اویند».
«صالح المؤمنین» مطلق آمده است و همه افراد با ایمان شایسته و
صالح و
درستکار را شامل می‌شود و بلکه همه اعصار بعد از ظهور اسلام را نیز در بر می‌گیرد. ولی با این حال در روایات متعددی، «صالح المؤمنین» به حضرت علی(علیه السلام) تفسیر شده است. از پیامبر(ص) بارها به این مضمون نقل شده که: «صالح المؤمنین، علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) است». در منابع شیعه (مانند:
الغدیر،
تفسیر المیزان،
تفسیر نمونه و تفاسیر دیگر) و نیز منابع اهل سنت (مانند: شواهد التنزیل و
روح البیان) به این گونه روایات مکرراً اشاره شده است.
(إِنّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرًا).
«خدا چنین می‌خواهد که
رجس و هر
آلایش را از شما
خانواده (پیامبر) ببرد و شما را از هر
عیب،
پاک و
منزه گرداند».
در اینجا منظور
اراده تکوینی است که تخلف ناپذیر می‌باشد. همچنین بیش از هفتاد روایت از اهل سنت، مصداق اهل بیت را
خمسه طیبه می‌دانند، که می‌توان به روایات احمد بن حنبل، حاکم نیشابوری و
ترمذی اشاره نمود.
علمای شیعه، یکی از
دلائل عصمت امامان(علیهم السلام) را همین آیه ذکر می‌کنند. برای تفسیر و توضیح بیشتر، می‌توان به کتب معتبر عقائد مراجعه نمود و دریافت که این نوع تفسیر برای آیه فوق، مورد توافق همه مفسران شیعه و اهل سنت است.
(قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلاّ الْمَوَدّةَ فِی الْقُرْبی).
«بگو من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که مودت و محبت مرا در حق
خویشاوندان منظور دارید».
این آیه در خصوص فضیلتی است که خداوند به اهل بیت(علیهم السلام) داده است و عقیده اکثر مفسران اهل سنت (مانند: حاکم حسکانی حنفی، حاکم نیشابوری،
خوارزمی،
زمخشری، فخر رازی، سیوطی و طبری) این است که مقصود از «
مودة فی القربی» نزدیکان پیامبر اکرم(ص)، از جمله حضرت علی(علیه السلام) است.
(وَ أَنّ هذا صِراطی مُسْتَقیمًا فَاتّبِعُوهُ وَ لا تَتّبِعُوا السّبُلَ فَتَفَرّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلّکُمْ تَتّقُونَ).
«و این است راه راست من، پیروی آن کنید و از راه‌های دیگر که موجب تفرقه (و پریشانی) شماست،
متابعت نکنید. این است سفارش خدا به شما، باشد که
پرهیزکار شوید».
در این آیه، مراد از
صراط الله و
سبیل خدا، اهل بیت(علیهم السلام)هستند که در تفاسیر متعدد شیعه و سنی به این مطلب تصریح شده است.
(إِنّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلّ قَوْمٍ هادٍ).
« ای پیامبر! تنها
وظیفه تو،
اندرز و
ترسانیدن است و هر
قومی را از طرف خدا راهنما و هدایتگری است».
در تفاسیر اهل سنت «هادیان به سوی خدا»، به اهل بیت(علیهم السلام) تفسیر شده‌اند.
(ثُمّ لَتُسْئَلُنّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النّعیمِ).
«آنگاه از نعمت‌ها، شما را در آنجا بازمی‌پرسند».
بنابر روایت
امام صادق(علیه السلام)، منظور روز قیامت است که خداوند از انسان‌ها در مورد «نعیم» ـ که در تفاسیر به ولایت اهل بیت(علیهم السلام) تعبیر شده است ـ بازخواست می‌کند و بنابر نقل شواهد التنزیل و ینابیع الموده، این تفسیر مورد اتفاق اکثر علمای سنی نیز می‌باشد.
(...وَ یُطْعِمُونَ الطّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکینًا وَ یَتیمًا وَ أَسیرًا...).
«... و آنها بر دوستی خداوند، به فقیر، یتیم و اسیر غذا می‌دهند...».
بعضی از مفسران اهل سنت همچون: شیخ سلیمان قندوزی در ینابیع الموده، خوارزمی در مناقب، قرطبی در تفسیر خود، فخررازی در تفسیر خود، زمخشری در کشاف،
ابن ابی‌الحدید در شرح نهج‌البلاغه و... معتقدند شأن نزول این آیات و بلکه تمامی سوره هل اتی (الانسان) در مورد اهل بیت(علیهم السلام) و دشمنان آنها بوده است.
در اکثر تفاسیر به جریان انفاق حضرت علی(علیه السلام) و
حضرت فاطمه(س) اشاره می‌کنند که سه روز متوالی به
مسکین،
یتیم و
اسیری در حال
روزه کمک نموده و خود با
آب افطار می‌کنند؛ روز چهارم، جبرئیل از طرف خداوند می‌گوید: «ای
محمد! بگیر این سوره را، خداوند با داشتن چنین اهل بیتی به تو
تبریک می‌گوید» و سپس سوره «هل اتی» را بر پیامبر(ص) خواند. این بیان، از
ابن عباس نقل شده که اکثر تفاسیر آن را ذکر کرده‌اند.
همان طور که در آغاز این نوشتار آمد، آیات دیگری نیز در خصوص امر
ولایت و فضائل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) نازل شده است که در تفاسیر مختلف شیعه و اهل سنت به آنها تصریح شده است.
دانشنامه موضوعی قرآن.
