رجس (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

به هر چیز پلیدی رجس اطلاق می شود که در ابوابی از فقه از انواع آن بحث شده است.
رِجس پلید.

---

به هرچیز پلید و تنفرآور رجس اطلاق مى‌گردد؛ خواه پلیدى آن ظاهری باشد، همچون سگ و خوک، کردار زشت و گناه جوارحی و یا باطنى که از آن به پلیدی معنوی تعبیر مى‌شود، مانند شرک، کفر و پیامدهاى کردار ناشایست، همچون غضب، لعنت و عذاب.

---

در قرآن کریم، رجس در هر دو نوع پلیدى به کار رفته است.

---

۳.۱ - رجس مرادف نجس

فقها در باب طهارت در استدلال بر نجاست خمر (شراب مست کننده) به واژه رجس در آیه شریفه «یا أیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إنَّمَا الخَمْرُ وَ المَیْسِرُ وَ الأنْصَابُ وَ الأزْلمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَیْطنِ فاجْتَنِبُوُه؛اى مؤمنان، شراب و قمار و انصاب و ازلام، پلید و عمل شیطانی است، از آن پرهیز کنید»، استدلال کرده و گفته‌ اند رجس مرادف نجس است. در نتیجه، آیه با صراحت بر نجاست خمر دلالت دارد.

۳.۲ - رجس اعم از نجس

در مقابل، گروهى استدلال یاد شده - رجس مرادف نجس است- را نپذیرفته و گفته ‌اند: در لغت مفهوم رجس اعم از مفهوم نجس است و وجود اصطلاح عرف خاص (فقها) یا عام (مردم) نیز نسبت به آن ثابت نیست؛ بلکه ذکر انصاب (بتها) و ازلام (نوعى قمار و کهانت) در کنار خمر قرینه‌ اى است بر اینکه مراد از رجس، استعمال آنها است؛ بدین معنا که مراد از رجس بودن شراب، نوشیدن آن است نه عین آن. ذکر جمله «مِنْ عَمَلِ الشَیْطنِ» پس از کلمه «رِجْسٌ» در آیه قرینه‌ اى دیگر بر اراده همین معنا از رجس است.

۳.۳ - نظر گروه سوم فقها در باره رجس

برخى گفته ‌اند: رجس در لغت به معناى گناه است و بر فرض که بر نجس هم اطلاق شود، دلالتى بر نجاست خمر ندارد؛ زیرا در لغت، نجس به معناى هر شى‌ء پلید آمده است؛ هرچند از نظر شرع نجس نباشد.برخى به واژه رجس در آیه ۱۴۵ سوره انعام بر نجاست موی خوک نیز استدلال کرده‌ اند.

---