سوره زمر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره زمر، سى و نهمین سوره
قرآن کریم می باشد.
«زمر» به معنای گروه‌ها و دسته‌ها است. انسان‌ها در روز
قیامت به دو دسته «
بهشتیان» و «
دوزخیان» تقسیم می‌شوند و احوال آنان به صورت زیبا و هنرمندانه در این
سوره ترسیم شده است؛ لذا «سوره زمر» نام گرفته است. این سوره به «
سوره غرف» نیز شناخته می‌شود.
از
آیات این سوره برمی آید که
مشرکان زمان
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از آن جناب درخواست کرده‌اند که از دعوتش به سوی
توحید و از تعرض به خدایان ایشان صرف نظر کند، و گر نه نفرین خدایان گریبانش را خواهد گرفت. در پاسخ آنان این سوره که به وجهی قرین
سوره ص است، نازل شده و به آن جناب تاکید کرده که
دین خود را برای خدای سبحان خالص کند، و اعتنایی به خدایان مشرکان نکند، و به مشرکان اعلام نماید که مامور به توحید و
اخلاص دین است، توحید و اخلاصی که آیات و
ادله وحی و
عقل بر آن دلالت دارند. خدای سبحان در خلال سوره چند نوبت
کلام را متوجه این مساله می‌سازد.
برای مثال، در آغاز سوره می‌فرماید: فاعبدالله مخلصا له الدین و باز در آیه بعدی می‌فرماید: الا لله الدین الخالص سپس در وسط سوره دوباره به این مساله بر می‌گردد و می‌فرماید: قل انی امرت ان اعبدالله مخلصا له الدین و باز در آیه ۱۴
می‌فرماید: قل الله اعبد مخلصا له دینی و در آیه ۱۵
می فرماید: فاعبدوا ما شئتم من دونه. آن گاه در آیه ۳۰
اعلام می‌دارد که: " انک میت و انهم میتون...
و در آیه ۳۶
می‌پرسد: ا لیس الله بکاف عبده و یخوفونک بالذین من دونه و در آیه ۳۹
تهدید می‌کند به اینکه: قل یا قوم اعملوا علی مکانتکم انی عامل و در آیه ۶۴ می‌فرماید: قل ا فغیر الله تامرونی اعبد ایها الجاهلون" و همچنین اشارات دیگری که همه دلالت بر این دارد که مشرکان از آن جناب خواسته بودند دست از دعوت به توحید بردارد.
آن گاه به استدلال بر یکتایی
خدا در
ربوبیت و
الوهیت پرداخته، هم از طریق
وحی و هم از طریق
برهان عقلی ، و هم از راه مقایسه بین
مؤمنان و مشرکان، آن را اثبات می‌کند. و مقایسه مزبور مقایسه‌ای لطیف است. چند نوبت مؤمنان را به بهترین اوصاف ستوده، و به پاداش‌هایی اخروی
بشارت می‌دهد. و هر جا سخن از مشرکان به میان آورده- علاوه بر وبال اعمالشان، که در
دنیا گریبانشان را می‌گیرد، وبالی نظیر وبال‌هایی که به سایر امت‌های گذشته به
کیفر تکذیب آیات خدا رسید، و آن عبارت بود از خواری در دنیا که البته
عذاب آخرت قابل مقایسه با آن نیست- ایشان را به
خسران و عذاب آخرت نیز انذار می‌دهد.
و به همین منظور در این سوره، روز قیامت را به روشن‌ترین اوصافش وصف کرده، و با تکیه بر این توصیف سوره را خاتمه داده است.
گفته شده: این سوره به
شهادت سیاق آیاتش در مکه نازل شده، و چنین به نظر می‌رسد که یک دفعه نازل شده باشد، چون آیات آن بسیار به هم مربوط و متصل است.
۱. دارای ۷۵
آیه به عدد کوفی، ۷۲ آیه به عدد حجازی و بصری، ۷۳ آیه به عدد شامی، ۱۱۹۲ یا ۱۱۸۰ کلمه و ۴۷۰۸ یا ۴۸۷۱ حرف است.
۲. در ترتیب نزول، پنجاه و نهمین، و در قرآن کریم سی و نهمین
سوره است.
۳. گفته شده: پس از
سوره سبا و پیش از
سوره مؤمن در
مکه نازل شد؛ جز
آیات ۵۲ تا ۵۴
که مدنی است.
۴. از
سور مثانی و حدود نیم جزء
قرآن کریم است.
۵. گفته‌اند پنج یا هفت آیه
منسوخ دارد.
۱. بیان حقانیت و اهمیت قرآن؛
۲. بیان اقسام چهارگانه
توحید و آثار آن؛
۳. بیان رستاخیز و مسائل مربوط به آن؛ مانند:
حشر و
نشر و
حساب و
عقاب و
ثواب ؛
۴.
اخلاص در دین و
عبادت؛
۵. اشاره به سرنوشت امت‌های گذشته.
از آن در باب
صلات سخن گفته‌اند.
بر پایه
روایت نقل شده از
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر کس سوره زمر را
تلاوت کند، خداوند امید او را در روز
قیامت قطع نمى‌کند و به او
پاداش بیمناکان از خود را عطا مى‌نماید، و در حدیثى دیگر از
امام صادق علیه السّلام آمده است: هر کس سوره زمر را- در روز یا شب-
تلاوت نماید، خداوند
شرف دنیا و
آخرت را به وى عطا مى‌کند و او را بدون مال و فامیل عزیز مى‌گرداند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۶۷. فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره زمر».
