پیدایش باغ (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند در آیاتی از قرآن اشاره به عوامل و منشأ پیدایش باغ‌ها کرده است.

---

۱.۱ - استغفار

استغفار ، از عوامل پیدایش باغ می‌باشد:
فقلت استغفروا ربکم... • ... ویجعل لکم جنت... به آنها گفتم: «از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است... و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک کند و باغ‌های سرسبز و نهره‌ای جاری در اختیارتان قرار دهد!
نوح علیه‌السّلام در ادامه بیانات مؤثر خود برای هدایت آن قوم لجوج و سرکش این بار روی بشارت و تشویق تکیه می‌کند، و به آنها وعده مؤکد می‌دهد که اگر از شرک و گناه توبه کنند خدا درهای رحمت خویش را از هر سو به روی آنها می‌گشاید، عرض می‌کند: خداوندا من به آنها گفتم: از پروردگار خویش تقاضای آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است (فقلت استغفروا ربکم انه کان غفارا).
نه تنها شما را از گناهان پاک می‌سازد، بلکه اگر چنین کنید باران‌های پر برکت آسمان را پی در پی بر شما فرو می‌فرستد، خلاصه هم باران رحمت معنوی و هم باران پر برکت مادی او شما را فرا می‌گیرد. قابل توجه اینکه می‌گوید: آسمان را بر شما می‌فرستد یعنی آن قدر باران می‌بارد که گویی آسمان دارد نازل می‌شود! اما چون باران رحمت است نه ویرانی می‌آورد، و نه آسیبی می‌رساند، بلکه در همه جا مایه خرمی و سر سبزی و طراوت است.
سپس می‌افزاید: و اموال و فرزندان شما را افزون می‌کند. و برای شما باغ‌های خرم و سرسبز و نهرهای آب جاری قرار می‌دهد. به این ترتیب یک نعمت بزرگ معنوی، و پنج نعمت بزرگ مادی به آنها وعده داده، نعمت بزرگ معنوی بخشودگی گناهان و پاک شدن از آلودگی کفر و عصیان است، اما نعمت‌های مادی: ریزش باران‌های مفید و به موقع و پر برکت، فزونی اموال، فزونی فرزندان (سرمایه‌های انسانی)، باغ‌های پر برکت، و نهرهای آب جاری آری ایمان و تقوی طبق گواهی قرآن مجید هم موجب آبادی دنیا و هم آخرت است.
این آیات به طوری که ملاحظه می‌فرمایید نعمت‌های دنیایی را می‌شمارد، و از نوح علیه‌السّلام حکایت می‌کند که به قوم خود وعده فراوانی نعمت‌ها و تواتر آن را می‌دهد، به شرطی که از پروردگار خود طلب مغفرت گناهان کنند. پس معلوم می‌شود استغفار از گناهان اثر فوری در رفع مصائب و گرفتاری‌ها و گشوده شدن درب نعمت‌های آسمانی و زمینی دارد، می‌فهماند بین صلاح جامعه انسانی و فساد آن، و بین اوضاع عمومی جهان ارتباطی برقرار است، و اگر جوامع بشری خود را اصلاح کنند، به زندگی پاکیزه و گوارایی می‌رسند، و اگر به عکس عمل کنند عکس آن را خواهند داشت.
علاوه بر آیات در روایات اسلامی نیز روی این معنی زیاد تکیه شده است که استغفار و ترک گناه سبب فزونی روزی و بهبودی زندگی می‌شود، از جمله:
در حدیثی از امام علی علیه‌السلام آمده که فرمود: اکثر الاستغفار تجلب الرزق: زیاد استغفار کن تا روزی را به سوی خود جلب کنی.
در حدیث دیگری از پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله چنین نقل شده که فرمود: من انعم الله علیه نعمة فلیحمد الله تعالی، و من استبطا الرزق فلیستغفر الله، و من حزنه امر فلیقل: لا حول و لا قوة الا بالله: کسی که خداوند نعمتی به او بخشیده شکر خدا را بجا آورد، و کسی که روزیش تاخیر کرده از خدا طلب آمرزش کند، و کسی که بر اثر حادثه‌ای غمگین گردد بگوید: لا حول و لا قوة الا بالله.

۱.۲ - باران

پیدایش باغ‌های سبز و خرم، در پی ریزش باران است:
وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب والزیتون والرمان... او كسى است كه از آسمان، آبى نازل كرد، و به وسيله آن، ... باغ‌هايى از انواع انگور و زیتون و انار...
در آغاز به یکی از مهمترین و اساسی‌ترین نعمت‌های پروردگار که می‌توان آن را ریشه و مادر سایر نعمت‌ها دانست اشاره می‌کند و آن پیدایش و رشد و نمو گیاهان و درختان در پرتو آن است، و می‌گوید: او کسی است که از آسمان آبی (برای شما) فرستاد (و هو الذی انزل من السماء ماء) اینکه می‌گوید از طرف آسمان (یعنی طرف بالا، زیرا آسمان در لغت عرب به هر چیز گفته می‌شود که در طرف بالا قرار گرفته باشد) به خاطر آن است که تمام منابع آب روی زمین اعم از چشمه‌ها و نهرها و قنات‌ها و چاه‌های عمیق به آب باران منتهی می‌گردد لذا کمبود باران در همه آنها اثر می‌گذارد و اگر خشکسالی ادامه یابد همگی خشک می‌شوند. سپس به اثر بارز نزول باران اشاره کرده، می‌گوید: به واسطه آن روئیدنی‌ها را از همه نوع از زمین خارج ساختیم. همچنین باغ‌هایی از انگور و زیتون و انار پرورش دادیم.
وانزلنا من السماء ماء بقدر... • فانشانا لکم به جنت من نخیل واعنـب.... . و از آسمان، آبى به اندازه معيّن نازل كرديم ... سپس به وسيله آن باغ‌هايى از درختان نخل و انگور براى شما ايجاد كرديم....
.. انزل لکم من السماء ماء فانبتنا به حدائق ذات بهجة... ... براى شما از آسمان، آبى فرستاد كه با آن، باغ‌هايى زیبا و سرور انگيز رويانديم...‌
این آیه درباره نزول باران و برکات ناشی از آن پرداخته چنین می‌گوید: برای شما از آسمان آبی فرستاد که با آن باغ‌های زیبا و سرورانگیز رویاندیم (انزل لکم من السماء ماء فانبتنا به حدائق ذات بهجة).
حدائق جمع حدیقه به طوری که بسیاری از مفسران گفته‌اند به معنی باغی است که اطراف آن دیوار کشیده باشند و از هر نظر محفوظ باشد، همچون حدقه چشم که در میان پلک‌ها محصور شده است و راغب در مفردات می‌گوید: حدیقه در اصل به زمینی می‌گویند که آب در آن جمع شده است، همچون حدقه چشم که همیشه آب در آن قرار دارد. از مجموع این دو سخن می‌توان چنین نتیجه گرفت که حدیقه باغی است که هم دیوار دارد و هم آب کافی. بهجة (بر وزن لهجه) به معنی زیبایی رنگ و حسن ظاهر است که بینندگان را غرق سرور می‌کند.
ونزلنا من السماء ماء مبـرکا فانبتنا به جنت... و از آسمان، آبى پر بركت نازل كرديم، و به وسيله آن باغ‌ها و دانه‌هايى را كه درو مى‌كند رويانديم.
وانزلنا من المعصرت ماء ثجاجا• لنخرج به... • و جنت الفافا. و از ابرهاى باران ‌زا آبى فراوان نازل كرديم، تا به وسيله....، و باغ‌هايى پر درخت!
انا صببنا الماء صبا• فانبتنا فیها حبا• وحدائق غلبا. ما آب فراوان از آسمان فرو ريختيم، و در آن دانه‌هاى فراوانى رويانديم، و باغ‌هاى پر درخت.

---

خداوند، منشا پیدایش باغ‌ها می‌باشد:
وهو الذی انزل من السمآء مآء... وجنت من اعناب... او كسى است كه از آسمان، آبى نازل كرد، و به وسيله آن، گياهان گوناگون رويانديم و باغ‌هايى از انواع انگور ... .
وهو الذی انشا جنت... اوست كه باغها ... را آفريد.
در این آیه به چند موضوع اشاره شده است که هر کدام در حقیقت نتیجه دیگری است.
نخست می‌گوید: خداوند همان کسی است که انواع باغ‌ها و زراعت‌ها با درختان گوناگون آفریده است که بعضی روی داربست‌ها قرار گرفته، و با منظره بدیع و دل انگیز خود چشم‌ها را متوجه خویش می‌سازند، و با میوه‌های لذیذ و پر برکت کام انسان را شیرین می‌کنند، و بعضی بدون احتیاج به داربست بر سر پا ایستاده و سایه بر سر آدمیان گسترده، و با میوه‌های گوناگون به تغذیه انسان خدمت می‌کنند.
واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین... (اى پیامبر!) براى آنان مثالى بزن: آن دو مرد، كه براى يكى از آنها دو باغ از انواع انگورها قرار داديم‌.
فانشانا لکم به جنت.... . سپس به وسيله آن باغ‌هايى... ايجاد كرديم‌.
... فانبتنا به حدائق ذات بهجة... باغ‌هايى زیبا و سرور انگيز رويانديم.
وجعلنا فیها جنت.... . و در آن باغ‌هايى ... قرار داديم... .
.. فانبتنا به جنت وحب الحصید. . به وسيله آن باغ‌ها و دانه‌هايى را كه درو مى‌كند رويانديم.
.. ویجعل لکم جنت... و باغ‌هاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختيارتان قرار دهد!
لنخرج به حبا و نباتا... • و جنت الفافا. تا به وسيله آن دانه و گیاه بسيار برويانيم، و باغ‌هايى پر درخت!
فانبتنا فیها حبا• وعنبا وقضبا• وزیتونا ونخلا• وحدائق غلبا. و در آن دانه‌هاى فراوانى رويانديم، و انگور و سبزى بسيار، و زیتون و نخل فراوان، و باغ‌هاى پر درخت.

---