وادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وادی ها
آب های پراکنده و اندک را به مسیرهای مشخصی سوق می دهند و جهت استفاده
مردم و
کشت به آنها می رسانند.
اگر دو موقعیت جغرافیایی را در
مدینه مهم ترین ویژگی طبیعی این
شهر بدانیم، یکی: وجود سه
حرّه در
جنوب،
غرب و
شرق این شهر است و دیگر: وجود چندین وادی که آب های پراکنده و اندک را به مسیرهای مشخصی سوق می دهد و جهت استفاده مردم و قبایلی که در هر نقطه به امید آب و کشت زندگی می کنند، می رساند.
آب و هوای مدینه در مقایسه با
مکه بسیار بهتر است; چرا که زمین های حاصلخیز وآب نسبتاًمکفی دارد، بااین حال بایدگفت مدینه هم سرزمینی کم آب به حساب می آید.
آب این شهر در چندین وادی معروف جاری است که البته نه دائمی بلکه موقتی است و با این حال، آن اندازه هست که بتوان به امید آن به کشت و
زرع پرداخت.
بهترین منطقه مدینه بخش جنوبی آن در امتداد میان شرق و غرب شهر است که به نام های
عوالی،
قبا و
عُصْبه شهرت دارد و از پرجمعیت ترین مناطق منطقه به شمار می رود. در این بخش آب به مقدار فراوان یافت شده و مزارع متعددی در آن تا به امروز وجود دارد. در این بخش، شبکه ای از بهترین وادی ها برای کنترل آب ها وجود دارد; مانند وادی
مَهْزور از شرق، وادی
مُذَینب از جنوب شرقی، وادی
رانوناء از جنوب و بخشی از وادی
بطحان که در مسیرش به
شمال غرب به این وادی ها می پیوندد. از این رو، تردیدی وجود ندارد که این وادی ها و
چاه ها در سمت عوالی، قبا و عصبه، از مهم ترین عوامل در تمرکز جمعیت در آن نواحی و پرداختن آنان به
کشاورزی در شکل گسترده بوده است.
اثر دیگر این وادی ها آن است که آب های زیرزمینی را در سطحی وسیع تقویت می کند و با کندن چاه می توان از آن آب به خوبی استفاده کرد. آب و وادی و چاه و
چشمه، از مهم ترین مفاهیم زندگی در میان
عرب مدینه و اصولا
جزیرة العرب بوده و مناطق مختلف را اغلب با همین عناوین، نامگذاری می کرده اند.
معروف ترین وادی مدینه، وادی
عقیق است که گاه آب آن در برخی از فصول، بسیار فراوان بوده و مزارع غرب مدینه به سمت جنوب را تأمین می کند. این وادی را
وادی مبارک نیز می نامند; چرا که
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نسبت به آن، عنایت ویژه داشته است. نقل شده است که حضرتش فرمود: شبی از
خداوند برای من پیام آمد که در این وادی مبارک
نماز بگزار و بگوی:
عمره ای در
حج است.
عربهای صدر اسلام و پس از آن، اشعار زیادی در ستایش از این وادی که مسیر آن غرب مدینه از شمال تا جنوب است، سروده اند
همان گونه که گذشت، در کنار این وادی،
قصرهای زیادی ساخته شده که بقایای برخی از آنها; از جمله قصر
سعید بن عاص و قلعه
عروة بن زبیر تا این اواخر وجود داشته است.
بدین ترتیب مهم ترین وادی ها عبارتند از: وادی
قنات در شمال مدینه و به عبارتی در جنوب
کوه احد، وادی رانوناء در جنوب غرب مدینه، وادی بطحان در بخش جنوبی، وادی مذینب در جنوب شرقی و وادی مهزور در شرق مدینه. وادی عقیق در غرب مدینه، از شمال تا به جنوب کشیده شده است.
رسول جعفریان،آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۷۹-۱۸۱، کتابخانه تخصصی حج.
