نهایة الوصول الی علم الأصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب « نهایة الوصول الی علم الاصول»، به زبان عربی، اثر
علامه حلی است.
کتاب، دارای ۱۳ مقصد به ترتیب ۷
و ۸
و ۲
و ۸ فصلی
و ۴
و ۳ بابی
و ۷ مبحثی
و ۴
و ۷
و ۷
و ۷
و ۷
و ۴ فصلی است
و در پنج جزء تنظیم شده است.
علامه حلّی، در هر مقصدی از این کتاب، به بیان
ماهیّت و تعریف موضوع بحث میپردازد تا محلّ بحث منقّح شود
و احکام
و مسائل آن را مورد بررسی قرار میدهد
و اقوالِ گوناگون در مورد آن را با ذکر ادلّه هر کدام، بیان کرده
و در صورت لزوم به ردّ آنها میپردازد
و در آخر قول مختار را با ذکر براهین قاطع، بیان میکند.
کتاب، با
خطبه و بیان نیاز انسان به
تکالیف و ا
حکام الهی و جایگاه
اصول فقه در آن
و بیان سبب تألیف کتاب
و معرفی آن شروع میشود.
در مقصد اوّل، بیان مقدماتی، همچون تعریف
و موضوع علم اصول را ضروری میداند
و به تفصیل از آنها یاد میکند. وی، در باره حد علم
و ظن
و دلیل، حکم
و تقسیم حکم،
حسن و قبح افعال
و اجزاء سخن میگوید.
مقصد دوّم: در باره لغات است
و در آن، از مباحث
وضع ،
دلالت الفاظ، اسماء مشتق، الفاظ
مترادف و مشترک،
حقیقت و مجاز، تعارض احوال
و تفسیر حروف، به تفصیل یاد شده است.
مقصد سوّم: در کیفیّت استدلال به خطاب الله تعالی است که دارای دو فصل است:فصل اوّل، در مباحث قرآنی
و فصل دوّم، در احکام خطاب الهی است.
مقصد چهارم: در امر
و نهی
و شامل هشت فصل است
و در آن، مباحث
صیغه امر و مادّه آن، مقتضیات صیغه،
اقسام امر، احکام وجوب، احکام
مامورٌبه ، احکام مأمور
و مسائل نهی، به تفصیل مورد بررسی
و تطبیق قرار گرفته است.
مقصد پنجم: در
عموم و خصوص است که شامل چهار باب
و یک خاتمه است. این مقصد، بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده است
و در آن، مباحث عموم
و خصوص،
الفاظ عموم،
تخصیص و انواع
مخصّص،
مطلق و مقیّد و بنای عام بر خاص بحث
و بررسی شده است.
مقصد ششم: در دیگر صفات دلالت است که خود شامل سه باب
و هر باب چند فصل
و مبحث میشود
و در آن مباحث
مجمل و مبیّن،
ظاهر و مأول و منطوق و مفهوم مورد بررسی قرار گرفته است.
مقصد هفتم: در افعال است که خود شامل چند مبحث از قبیل
عصمت انبیاء، موافقت یا مخالفت با پیامبر، احکام فعل پیامبر( ص)، راهِ شناخت افعالِ حضرت
و احکام
تعارض اقوال
و افعال میباشد.
مقصد هشتم: در
نسخ است
و خود شامل چهار فصل
و هر فصل شامل چند بحث است
و در آن، مباحث حقیقت نسخ، جواز نسخ، احکام
منسوخ و ناسخ بررسی شده است.
مقصد نهم: در
اجماع است که خود شامل هفت فصل
و هر فصل شامل چند بحث است
و در آن، مباحث ماهیّت
و حجیّت اجماع، مواردی که خارج از اجماع شده، ولی در واقع داخل است
و بالعکس، مدرک اجماع، احکام مجمعین، حکم ثابت شده توسّط اجماع
و احکام اجماع به تفصیل مورد مباحثه
و مناظره قرار میگیرد.
مقصد دهم: در مورد
خبر (
سنّت ) است که شامل هفت فصل
و هر فصل شامل چند بحث از قبیل ماهیّت خبر، احکام
متواتر ، اخبار
معلوم الصدق، اخبار
مقطوع الکذب، خبر واحد
و شرایط راوی میباشد.
مقصد یازدهم: در باره
قیاس است که شامل هفت فصل
و هر فصل شامل چند بحث
و هر بحث شامل چند مطلب از قبیل ماهیت
و ارکان
و تقسیم قیاس، راههای
تعلیل ، مبطلات علّت، مصحّحات تعلیل، احکام
و ارکان قیاس
و اعتراضات میباشد.
مقصد دوازدهم: در مورد
استدلال است که خود شامل هفت فصل
و هر فصل شامل چند بحث از قبیل
تلازم،
استصحاب،
استحسان،
مصالح مرسله،
شرایع سابقه، مذهب صحابی
و استقراء و امثال آن میباشد.
مقصد سیزدهم: در باره
اجتهاد و تقلید و تعادل و تراجیح است
و خود شامل چهار فصل
و هر فصل حاوی چند بحث از قبیل
اجتهاد و احکام آن،
تقلید و شرایط آن،
تراجیح و مرجّحات معتبر
و غیر معتبر میباشد.
علاّمه، در مقام بیان اقوال
و نظریات دیگر اصولیان شیعه
و سنّی
و ارباب مذاهب فقهی
و کلامی، منصفانه تلاش میکند که بدون هیچ کمی یا افزونی آنها را نقل نماید. بیان رسا
و رعایت ایجاز، در عین توجّه به بیان همه نظریات
و ادلّه، تقسیمبندیهای راهگشا
و توضیحات لازم در برخی موارد از امتیازات تدوین
و تألیف این کتاب است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.