• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نسبت بجلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بَجَلی ، نسبت شمار بسیاری از محدّثان شیعه از راه نَسب یا به ولا به قبیله بجیله است.

فهرست مندرجات

۱ - قبیله بجیله طرفدار تشیع در طول تاریخ
۲ - جریربن عبدالله بجلی احمسی یمنی
۳ - رفاعه بن شدّاد بجلی
۴ - ابوقدامه حَبّه بن جُوَین عُرَنی بجلی
۵ - ابومعاویه عمّاربن خَبّاب دُهنی بجلی
۶ - ابوالحسن یا ابوالقاسم معاویه بن وهْب بجلی
۷ - موسی بن قاسم بن معاویه بن وهب بجلی
۸ - احمدبن اسماعیل بن عبدالله بجلی
۹ - ابومحمّد جعفربن بشیربجلی
۱۰ - ابومحمّد عبداللّه بن مغیره بجلی
۱۱ - عبدالرحمان بن حجّاج بجلی کوفی
۱۲ - ابوالقاسم عیص بن قاسم بن ثابت بن عبید بجلی کوفی
۱۳ - سایر
۱۴ - فهرست منابع
۱۵ - پانویس
۱۶ - منبع


اغلب افراد این قبیله در زمان خلافت حضرت علی علیه‌السلام جانب ایشان را گرفتند و در جنگ صفّین نیز، جز اندکی، در سپاه آن حضرت بودند.
[۱] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۶۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
[۲] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰۵، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
[۳] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۲۸ ـ ۲۲۹، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

بعدها نیز همین گرایش در آنان ادامه یافت و با اشاعه تشیّع و افزایش شیعیان در زمان امام پنجم و ششم ، بسیاری از آنان در شمار شاگردان و یاران آن دو امام وامامهای بعدی درآمدند، به طوری که برخی از آن‌ها از نامبردارترین محدّثان شیعه اند.
نجاشی که کتاب رجال خود را فقط به انگیزه معرفی رجال شیعه صاحب تألیف تا زمان خودش (نیمه اول قرن چهارم) نگاشته است، بیش از پنجاه نفر را نام می‌برد، که نسبت بجلی دارند؛ از جمله معاویه بن عمّار ، مؤمن الطّاق ، ابان بن عثمان ، صفوان بن یحیی ، محمّدبن قیس بجلی و حسن بن محبوب زرّاد .
در این مقاله چند تن از محدّثان این قبیله که شیعه یا مشهور به تشیّع بوده اند، معرفی می‌شوند:


صحابی مشهور (متوفی ۵۱ یا ۵۴).
وی در رمضان سال دهم به حضور پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم رسید و اسلام اختیار کرد.
[۴] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۰۴، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
[۵] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۱ـ۵۳۵، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
[۶] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۱۸۵ـ۱۸۷، چاپ عمر عبدالسّلام تدمری، ج۳، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

سپس به فرمان پیامبر، «ذوالخَلَصه»، بتکده معروف برخی از قبایل عرب ، را در تباله ویران ساخت.
[۷] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۰۴، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    

در دوران خلافت ابوبکر مأمور شد تا به کمک مسلمانان قبیله خود، به جنگ برخی از مرتدان عرب برود و با موفقیت این عمل را به انجام رساند.
[۸] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۷۵، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    

در دوران خلافت عمر به سرپرستی قبیله بجیله برگزیده شد و در جنگ قادسیّه از فرماندهان سپاه بود.
[۹] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۴۱، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
[۱۰] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۵، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.

در زمان خلافت عثمان ، والی همدان شد،
[۱۱] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۶، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
اما پس از جنگ جمل در پی دریافتِ نامه ای از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام خلافت ایشان را پذیرفت و راهی کوفه شد.
[۱۲] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

سپس به عنوان سفیر آن حضرت نزد معاویه رفت تا او را به بیعت با علی علیه‌السلام وادارد
[۱۳] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۷، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
[۱۴] علی بن ابی طالب علیه السّلام، امام اول، نهج البلاغه، ص۸۴، چاپ صبحی صالح، قم.
[۱۵] علی بن ابی طالب علیه السّلام، امام اول، نهج البلاغه، ص۳۶۸، چاپ صبحی صالح، قم.
[۱۶] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۰۹۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷.    

اما این مأموریت بی نتیجه ماند
[۱۷] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۴۶، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
و به مشاجره لفظی مالک اشتر با وی انجامید، ازینرو جریر از امیرالمؤمنین علیه‌السلام کناره گرفت و از کوفه خارج شد و به شهر قَرقیسیا، از شهرهای مرزی شام بر ساحل فرات ، پناه برد.
[۱۸] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۵۹ ـ۶۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

هر چند جریر در جنگ صفّین از هیچ‌یک از طرفین حمایت نکرد، احتمالاً گرایش او به حضرت علی علیه‌السلام در روی آوردن بجلیان به تشیّع بی تأثیر نبوده است.
در سند جریر تقریباً صد حدیث نقل شده است، و مسلم و بخاری در صحیح خود چند حدیث از او روایت کرده اند.
[۱۹] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۷، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.

ابویعقوب اسحاق بن جریربن یزیدبن جریر، که نجاشی او را توثیق کرده است
[۲۰] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۷۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
و خالدبن جریربن یزیدبن جریر
[۲۱] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۴۹ـ۱۵۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
دو تن از نوادگان او هستند که از محدثان شیعی و از اصحاب امام صادق علیه‌السلام به شمار آمده اند.


از یاران وفادار و برجسته حضرت علی علیه‌السلام.
از معدود افرادی بود که همراه مالک اشتر درمراسم تجهیز ابوذر و دفن او در رَبَذِه شرکت داشت.
[۲۲] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.

رفاعه در جنگ صفین به فرمان علی علیه‌السلام پرچمدار قبیله بجیله شد
[۲۳] نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰۵، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
و در زمان معاویه همراه عمروبن حمق به موصل گریخت و با شهامت کم نظیری خود را از دست مأموران حکومت رهانید.
[۲۴] محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۸۱، بیروت ۱۴۰۷.

پس از مرگ معاویه، وی از اولین کسانی بود که برای امام حسین علیه‌السلام نامه نوشتند و آن حضرت را به کوفه دعوت کردند.
[۲۵] محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۲۷۲، بیروت ۱۴۰۷.
[۲۶] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۰، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    

همچنین یکی از سران پنجگانه توابین بود که به خونخواهی امام حسین علیه‌السلام خروج کردند و در عین الورده به جنگ با لشکر شام پرداختند.
[۲۷] محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۴۸۸، بیروت ۱۴۰۷.
[۲۸] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۱۵۸ ۱۵۹، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    

رفاعه در قیام مختار در ۶۶ شهید شد.
[۲۹] محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۶۱۶، بیروت ۱۴۰۷.
[۳۰] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۵، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    



از بزرگان تابعین و از اصحاب حضرت علی علیه‌السلام.
ابن عقده او را از صحابه و راویان حدیث غدیر شمرده است،
[۳۱] ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ج۱، ص۴۳۹ـ۴۴۰، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
لیکن ابن اثیر و بیش‌تر تراجم نویسان از جمله: ابن حجر عسقلانی
[۳۲] ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۸۰).
او را از تاب [[]] عین و اصحاب امیرالمؤمنین دانسته اند.
به گفته خطیب بغدادی
[۳۳] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۷۴، مدینه.
حبّه در پی راهنمایی حُذیفه بن یمان در زمره یاران حضرت علی درآمد و در جنگ نهروان حضور داشت.
براساس برخی روایات، وی از یاران صمیمی و اصحاب سرّ آن حضرت بوده است.
[۳۴] محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۴۱، ص۲۲۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۵] محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۴۱، ص۲۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    

برخی رجال شناسان اهل سنّت
[۳۶] محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۲/۱۹۶۳).
او را به دلیل شیعه بودن، که از آن به غلوّ در تشیّع تعبیر می‌کنند، توثیق نکرده اند.


محدث نامی (متوفی ۱۳۳).
دلیل قطعی بر تشیّع او در دست نیست، لیکن‌ به‌طور قطع از دوستداران اهل بیت علیهم‌السلام بوده است.
احمدبن حنبل و برخی از رجال نویسان
[۳۷] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۶، ص۳۹۰، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/۱۹۵۲ـ۱۹۵۳.
[۳۸] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۱۳۸، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
[۳۹] ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۰۶، بیروت.
و نیز نجاشی
[۴۰] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
او را توثیق کرده اند.
عمّار دهنی از امام محمدباقر علیه‌السلام و ابوالطفیل (آخرین صحابی پیامبر )، و سعیدبن جُبَیر (تابعی معروف)، روایت کرده است.
فرزند او معاویه بن عمار و برخی از محدثان و فقیهان از او روایت می‌کنند.
[۴۱] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۶، ص۱۳۸، چاپ عمر عبدالسّلام تدمری، ج۳، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۴۲] ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۰۶، بیروت.

دختر او مُنیّه نیز از اصحاب امام صادق علیه‌السلام بوده است.
[۴۳] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۶، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۴۴] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۷، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.



محدث امامی و از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام که تألیفاتی نیز داشته است.
[۴۵] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.

نجاشی او را توثیق کرده
[۴۶] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
و شیخ مفید
[۴۷] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
نیز او را از فقیهان سرشناس می‌داند.
معاویه بن وهب از راویانی بزرگ روایت کرده و محدثانی جلیل القدر نیز از او روایت کرده اند.
[۴۸] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۱۹ـ۲۲۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



محدث کثیرالتألیف و از اصحاب امام رضا و امام جواد علیهماالسلام.
[۴۹] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۴۰۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.

نجاشی او را کاملاً توثیق کرده و به جلالت قدر و روشنی حدیث ستوده است.
[۵۰] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۰۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.

وی از راویان بسیاری حدیث شنیده و بیش از نهصد حدیث از او در دست است.
[۵۱] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۶۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



ملقب به «سمکه»، ادیب و مورخ شیعی.
در قم می‌زیسته و گفته‌اند که ابن عمید ، وزیر ادیب و امامی رکن الدّوله دیلمی، شاگرد او بوده است.
او خود از شاگردان ابوجعفر احمدبن ابی عبدالله برقی بوده و تألیفاتی ارزشمند داشته است.
از جمله تألیفات او کتاب العبّاسی در تاریخ خلفای بنی عباس در حدود ده هزار ورق است.
نجاشی تنها بخشی از آن کتاب را که درباره امین بوده مشاهده کرده و آن را ستوده است
[۵۲] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۹۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۵۳] محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۱، قم.
اما در وثاقت او میان رجال شناسان اختلاف نظر وجود دارد.
[۵۴] عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۵۱، نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.



از محدّثان و فقیهان شیعه و از یاران امام رضا علیه‌السلام.
[۵۵] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۰، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.

ظاهراً در کوفه زندگی می‌کرد و نجاشی
[۵۶] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
مسجد او را در کوفه دیده بود.
از القاب او «فَقحه العلم» (شکوفه دانش) است.
[۵۷] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۵۸] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۷۶، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.

بعلاوه، نجاشی
[۵۹] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
او را «وَشّاء» لقب داده که به نظر برخی محقّقان
[۶۰] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۷۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
اشتباه است.
رجال نویسان جعفربن بشیر را به وثاقت، زهد و عبادت ستوده‌اند و از چند اثر او از جمله، المشیخه، الصّلوه، المکاسب، النوادر یاد کرده اند.
[۶۱] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۶۲] محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۴۳، قم.

وی احادیث خود را، که بیش از دویست مورد آن‌ها در منابع شیعی آمده،
[۶۳] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۶ ـ ۵۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از محدثانی چون ابان بن عثمان ، عبداللّه بن بکیر ، معاویه بن عمّار ، منصوربن حازم و جز اینها نقل کرده و کسانی چون ابوعبداللّه برقی، ابراهیم بن هاشم، محمّدبن اسماعیل بن بزیع و محمّدبن خالد برقی از او روایت کرده اند.
[۶۴] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۷ ـ ۵۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

بنابر نقل کشّی
[۶۵] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۰۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
جعفربن بشیر در زمان مأمون دستگیر و مضروب شد ولی نجات یافت.
او در ۲۰۸ در ابواء ، در راه مدینه به مکه ، درگذشت.
[۶۶] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۶۷] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۰۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.



از محدثّان و فقیهان بزرگ شیعه .
برخی از رجال شناسان
[۶۸] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۵۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۶۹] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۹، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۷۰] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
گاه وی را از یاران امام کاظم و گاه از یاران امام رضا علیهماالسلام شمرده اند.
نجاشی
[۷۱] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
تنها به روایت او از امام کاظم علیه‌السلام اشاره کرده، اما عبدالله بن مغیره دست کم شانزده حدیث از امام رضا علیه‌السلام نقل کرده است.
[۷۲] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

ازینرو باید او را از یاران هر دو امام دانست.
نجاشی،
[۷۳] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
که مانند دیگر رجال شناسان
[۷۴] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۵۵۶، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
وثاقت و ورع او را تأکید کرده، با نام بردن شماری از کتابهای او مانند: الوضوء، الصّلوه، الزکاه، الفرائض، تعداد آن‌ها را سی عدد ذکر کرده و به برخی از طریق روایت آن‌ها نیز اشاره کرده است.
کشّی
[۷۵] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۵۵۶، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
او را از اصحاب اجماع شمرده است.
طبق برخی احادیث وی پس از وفات امام کاظم علیه‌السلام به واقفیه گرایش یافت و سپس توبه کرد.
[۷۶] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۸ـ۳۳۹، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

خوئی با بیان دلایلی به ردّ تضعیف آن احادیث پرداخته است.
به عقیده محقّقان متأخّر
[۷۷] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۹ـ۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۷۸] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۶، ص۱۵۲، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
هر چند در سند برخی احادیث نام « عبدالله بن مغیره » همراه با نسبت «بجلی کوفی» نیامده، به دلایلی در این موارد هم مراد همان عبدالله بن مغیره بجلی است نه فردی دیگر.
همچنین آنان، به تبعِ شیخ طوسی
[۷۹] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۵۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۸۰] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۹، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
و برقی
[۸۱] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و برخلاف نقل نجاشی،
[۸۲] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
وی را از موالیِ بنونوفل دانسته اند.
تعداد روایات او در کتب اربعه ، که از امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام و یاران آن‌ها نقل کرده، به بیش از ۵۲۰ مورد می‌رسد و محدّثانی مانند ابن ابی عمیر، ابن فضّال، ابراهیم بن هاشم و حسین بن سعید از او نقل حدیث کرده اند.
[۸۳] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۱ـ۳۴۲، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



از فقیهان و محدّثان امامی و از یاران امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیهم‌السلام.
ظاهراً تنها کشّی
[۸۴] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۴۴۱، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
کنیه او را ابوعلی آورده است.
[۸۵] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۸، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.

وی در منابع رجالی
[۸۶] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۸۷] محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۴۴۲، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
[۸۸] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
توثیق و تمجید شده و شیخ مفید
[۸۹] محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفه حجج اللّه علی العباد، ج۲، ص۲۱۶، قم ۱۴۱۳.
او را از خواص و بزرگان اصحاب امام صادق علیه‌السلام دانسته است.
عبدالرحمان در بغداد زندگی می‌کرد
[۹۰] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
و شیخ طوسی در الغیبه
[۹۱] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از نمایندگان آن حضرت بود.
بنابر احادیث متعدّد
[۹۲] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶ـ ۳۱۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۹۳] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
وی بارها مورد مدح خاصّ امام صادق و امام کاظم علیهماالسّلام قرار گرفت.
در منابع اصلی حدیثی شیعه بیش از پانصد حدیث از طریق او از سه امام مذکور و یارانشان آمده و کسانی چون صفوان ، زراره ، زید شمّام ، ابان بن تغلب و منصور بن حازم از او نقل کرده اند.
[۹۴] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۸ـ۳۱۹، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

درباره کیسانی و واقفی بودن و سپس اعتماد او به امام رضا علیه السّلام نیز در کتابهای رجال بحث و مناقشه شده است.
[۹۵] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
[۹۶] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۹۷] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



از محدّثان موثّق امامی و از یاران امام صادق و امام کاظم، علیهماالسّلام.
بیشتر رجال نویسان
[۹۸] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۲۶۴، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۹۹] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
او را در شمار یارانِ امام صادق علیه السّلام آورده‌اند و تنها نجاشی
[۱۰۰] احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۰۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
روایت او از امام کاظم علیه‌السلام را یادآور شده است.
همچنین از ۱۵۰ مورد احادیث وی که در کتب اربعه آمده،
[۱۰۱] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
جزیک مورد همگی از امام صادق علیه السّلام نقل شده است.
صفوان بن یحیی ، حسین بن هاشم، علی بن رباط، عبداللّه بن مغیره و محمدبن ابی حمزه بزرگترین شاگردان و راویان احادیثِ او به شمار می‌آیند.
[۱۰۲] محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۲۱، قم.
[۱۰۳] ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۶ـ۲۱۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۰۴] محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۷، ص۲۸۴، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.



منسوبان به قبیله بجیله در میان محدّثان اهل سنّت نیز بسیارند و در منابعی چون تاریخ بغداد و سیراعلام النبلاء معرفی شده اند.
همچنین باید این نکته را در نظر داشت که برخی از افرادی که « بجلی » نام دارند، منسوب به بَجْله، شاخه ای از قبیله سُلیم بن منصورند که غیر از بجیله است؛ از جمله: عَمروبن عَبْسه صحابی پیامبر و از مسلمانان دوران مکّه
[۱۰۵] ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ج۴، ص۲۵۱، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
[۱۰۶] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
و عیسی بن عبدالرحمان سُلَمی از محدّثان تابعین.
[۱۰۷] ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۲، ص۹۹، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۸۰).



(۱) ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷.
(۲) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/۱۹۵۲ـ۱۹۵۳.
(۳) ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
(۴) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ ۱۹۸۲.
(۵) ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۸۰).
(۶) ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت.
(۷) محمدتقی تستری، قاموس الرجال، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
(۸) احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، مدینه.
(۹) ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۰) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، چاپ عمر عبدالسّلام تدمری، ج۳، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
(۱۱) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
(۱۲) محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۲/۱۹۶۳).
(۱۳) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبداللّه عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۴) محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، بیروت ۱۴۰۷.
(۱۵) محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
(۱۶) محمدبن حسن طوسی، الفهرست، قم.
(۱۷) علی بن ابی طالب علیه السّلام، امام اول، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، قم.
(۱۸) محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
(۱۹) عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
(۲۰) محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲۱) محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفه حجج اللّه علی العباد، قم ۱۴۱۳.
(۲۲) احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
(۲۳) نصربن مزاحم، وقعه صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴؛

 
۱. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۶۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۲. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰۵، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۳. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۲۸ ـ ۲۲۹، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۴. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۰۴، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۵. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۱ـ۵۳۵، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۱۸۵ـ۱۸۷، چاپ عمر عبدالسّلام تدمری، ج۳، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۷. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۰۴، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۸. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۷۵، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۹. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۴۱، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۱۰. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۵، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
۱۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۶، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
۱۲. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۳. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۷، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۴. ↑ علی بن ابی طالب علیه السّلام، امام اول، نهج البلاغه، ص۸۴، چاپ صبحی صالح، قم.
۱۵. ↑ علی بن ابی طالب علیه السّلام، امام اول، نهج البلاغه، ص۳۶۸، چاپ صبحی صالح، قم.
۱۶. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۰۹۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۵۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷.    
۱۷. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۴۶، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۸. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۵۹ ـ۶۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۱۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۷، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
۲۰. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۷۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۲۱. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۴۹ـ۱۵۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۲۲. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۲۳. ↑ نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ج۱، ص۲۰۵، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۲۴. ↑ محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۸۱، بیروت ۱۴۰۷.
۲۵. ↑ محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۲۷۲، بیروت ۱۴۰۷.
۲۶. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۰، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۲۷. ↑ محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۴۸۸، بیروت ۱۴۰۷.
۲۸. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۱۵۸ ۱۵۹، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۲۹. ↑ محمدبن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۶، ص۶۱۶، بیروت ۱۴۰۷.
۳۰. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۵، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ ۱۹۸۲.    
۳۱. ↑ ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ج۱، ص۴۳۹ـ۴۴۰، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
۳۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۸، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۸۰).
۳۳. ↑ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۷۴، مدینه.
۳۴. ↑ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۴۱، ص۲۲۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۵. ↑ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۴۱، ص۲۲۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۲/۱۹۶۳).
۳۷. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۶، ص۳۹۰، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/۱۹۵۲ـ۱۹۵۳.
۳۸. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۶، ص۱۳۸، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۸.
۳۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۰۶، بیروت.
۴۰. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۴۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۶، ص۱۳۸، چاپ عمر عبدالسّلام تدمری، ج۳، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۴۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۰۶، بیروت.
۴۳. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۶، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۴۴. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۷، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۴۵. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۴۶. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۴۷. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۸. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۱۹ـ۲۲۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۹. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۴۰۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۵۰. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۰۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۵۱. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۶۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵۲. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۹۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۵۳. ↑ محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۱، قم.
۵۴. ↑ عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۵۱، نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
۵۵. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۰، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۵۶. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۵۷. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۵۸. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۷۶، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۵۹. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۶۰. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۷۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۶۱. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۶۲. ↑ محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۴۳، قم.
۶۳. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۶ ـ ۵۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۶۴. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۷ ـ ۵۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۶۵. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۰۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۶۶. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۶۷. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۶۰۵، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۶۸. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۵۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۶۹. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۹، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۷۰. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷۱. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۷۲. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷۳. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۷۴. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۵۵۶، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۷۵. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۵۵۶، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۷۶. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۸ـ۳۳۹، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷۷. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۳۹ـ۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷۸. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۶، ص۱۵۲، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۷۹. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۵۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۸۰. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۳۷۹، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۸۱. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۸۲. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۸۳. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۱ـ۳۴۲، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۸۴. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۴۴۱، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۸۵. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۸، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۸۶. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۸۷. ↑ محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۴۴۲، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ ش.
۸۸. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۸۹. ↑ محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفه حجج اللّه علی العباد، ج۲، ص۲۱۶، قم ۱۴۱۳.
۹۰. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۹۱. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹۲. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶ـ ۳۱۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹۳. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۹۴. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۸ـ۳۱۹، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹۵. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۵، ص۲۸۷، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۹۶. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۹۷. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹۸. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ج۱، ص۲۶۴، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۹۹. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۰۰. ↑ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۰۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۱۰۱. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۰۲. ↑ محمدبن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۲۱، قم.
۱۰۳. ↑ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۱۶ـ۲۱۷، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۰۴. ↑ محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۷، ص۲۸۴، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
۱۰۵. ↑ ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ج۴، ص۲۵۱، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
۱۰۶. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۰۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۲، ص۹۹، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۸۰).



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «نسبت بجلی»، شماره۵۰۷.    




جعبه ابزار