• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نجم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: نجم (ابهام‌زدایی).


نَجْم‌ (به فتح نون و سکون جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای طلوع و بروز است.
مشتقات نَجْم‌ که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
نَجْم‌ (به فتح نون و سکون جیم) به معنای ستاره، نبات بی‌ساقه؛
النُّجُوم (به ضم نون و جیم) به معنای ستارگان است.


نَجْم‌ اصل‌ نجم‌ به معنی طلوع و بروز است.
گویند: «نَجَمَ‌ القرن و النّبات» یعنی شاخ و علف روئید و ظاهر شد، ستاره را از آن جهت نجم گویند که طلوع می‌کند.
راغب اصل آن را کوکب طالع گفته و «نَجَمَ‌ نجوما و نجما» را طلوع و بروز گوید.


به مواردی از نَجْم‌ که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - بِالنَّجْمِ‌ (آیه ۱۶ سوره نحل)

(وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ‌ هُمْ یَهْتَدُونَ‌)
«و با علاماتی و هم با ستارگان هدایت می‌شوند و راه می‌یابند.»
نَجْم‌ هم مصدر آمده و هم اسم، ولی در قرآن مصدر به کار رفته است ایضا نُجُوم‌ هم مصدر آمده و هم جمع نجم ولی در قرآن مجید فقط جمع به کار رفته است.


۲.۲ - النَّجْمُ‌ (آیه ۶ سوره الرحمن)

(وَ النَّجْمُ‌ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ‌)
(و گياهان و درختان براى خدا سجده مى‌كنند)
مراد از نجم در آیه نبات و علف است مقابل شجر، علت این تسمیه بروز و طلوع آن از زمین است پس نجم نبات بی‌ساقه و شجر نبات با ساقه می‌باشد که با آمدن زمستان از بین نمی‌رود یعنی علف‌ها و درختان خدا را سجده می‌کنند و از اوامرش پیروی می‌نمایند و بعضی آن‌را در آیه ستاره دانسته‌اند ولی بعید است.


۲.۳ - النَّجْمِ‌ (آیه ۱ سوره نجم)

(وَ النَّجْمِ‌ اِذا هَوی‌- ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی‌)
یعنی: «قسم به ستاره آنگاه که فرود می‌اید، رفیق شما گمراه نشده و به خطا نرفته است.»
هُوِیّ‌ به معنی سقوط است «هَوَی الشّی‌ء هُوِیّا: سقط من عُلُوّ الی اسفل» مراد از هُویّ‌ نجم ظاهرا سقوط آن از سمت راس به طرف غروب است و شاید «هَوَی‌: به معنی صعود باشد رجوع شود به «هوی».
چون اوائل سوره درباره نزول وحی و معراج آن حضرت است به نظر می‌اید قسم به فرود آمدن یا بالا رفتن ستاره با آن مطلب تناسبی دارد. گفته‌اند مراد از «(النجْم‌)» در آیه قرآن است که نجوما و تدریجا نازل شده به قولی مراد از آن ثریّا و به قولی شعری و به قولی شهاب‌ها است ولی ظهور آیه با هیچ یک سازگار نیست.


۲.۴ - النُّجُومَ‌ (آیه ۵۴ سوره اعراف)

(وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ‌ مُسَخَّراتٍ بِاَمْرِهِ‌)
«آفتاب و ماه و ستارگان همه به امر خدا رام و مسخّرند»


۲.۵ - النُّجُومَ‌ (آیه ۸ سوره مرسلات)

(فَاِذَا النُّجُومُ‌ طُمِسَتْ‌)
(در آن هنگام كه ستارگان محو و تاريک شوند)


۲.۶ - النُّجُومَ‌ (آیه ۲ سوره تکویر)

(وَ اِذَا النُّجُومُ‌ انْکَدَرَتْ‌)
(در آن هنگام كه خورشید درهم پيچيده شود)
لفظ نجوم ۹ بار در قرآن مجید به کار رفته و آیات فوق که در «طمس» و «کدر» گذشت از تحوّل و تغییر آنها در قیامت حکایت دارند.
ظاهرا مراد از نجم و نجوم در قرآن مجید فقط ثوابت است و کواکب (سیّارات) و مصابیح غیر از آن‌هاست. رجوع کنید به «رجم- مصباح- شهاب».



به موردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می شود:

۳.۱ - خطبه ۶

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره خوارج فرموده‌: ««کُلَّمَا نَجَمَ‌مِنْهُمْ قَرْنٌ قُطِعَ»»
«هرگاه رئیسی از آنها ظاهر و طالع گردید کشته می‌شود.»


لفظ نجوم ۹ بار در قرآن مجید به کار رفته است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۹۱.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۱۷۳.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۹.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۹۱.    
۶. نحل/سوره۱۶، آیه۱۶.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۳۲۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۱۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۳۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۴۵.    
۱۱. الرحمن/سوره۵۵، آیه۶.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۱.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۰.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۹۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۶۲.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۰۰.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۹.    
۱۸. نجم/سوره۵۳، آیه۱-۲.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۱.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۶.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۷۶.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۶۰.    
۲۳. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۵، ص۳۷۱.    
۲۴. اعراف/سوره۷، آیه۵۴.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۸۷.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۵۰.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۳۱.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۶۰.    
۲۹. مرسلات/سوره۷۷، آیه۸.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۰.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۲۳۸.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۴۸.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۱۹۹.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۲۹.    
۳۵. تکویر/سوره۸۱، آیه۲.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۶.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۴۸.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۱۳.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۲۶.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۷۳.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۱۹، خطبه ۵۹.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۰۳، خطبه ۵۹.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۴، خطبه ۶۰.    
۴۴. تکویر/سوره۸۱، آیه۲.    
۴۵. مرسلات/سوره۷۷، آیه۸.    
۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۵۴.    
۴۷. نجم/سوره۵۳، آیه۱-۲.    
۴۸. الرحمن/سوره۵۵، آیه۶.    
۴۹. نحل/سوره۱۶، آیه۱۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نجم»، ج۷، ص۲۵-۲۶.    






جعبه ابزار