نجم (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَجْم (به فتح نون و سکون جیم) از
واژگان قرآن کریم به معنای طلوع و بروز است.
نَجْم اصل نجم به معنی طلوع و بروز است گویند: «نَجَمَ القرن و النّبات» یعنی شاخ و علف روئید و ظاهر شد،
ستاره را از آن جهت نجم گویند که طلوع میکند.
راغب اصل آن را کوکب طالع گفته و «نَجَمَ نجوما و نجما» را طلوع و بروز گوید.
در
نهج البلاغه خطبه ۶۰ در باره
خوارج فرموده: «
«کُلَّمَا نَجَمَ مِنْهُمْ قَرْنٌ قُطِعَ»». هر گاه رئیسی از آنها ظاهر و طالع گردید کشته میشود.
نَجْم هم
مصدر آمده و هم اسم، ولی در قرآن مصدر بکار رفته است ایضا نُجُوم هم مصدر آمده و هم جمع نجم ولی در قرآن مجید فقط جمع بکار رفته است.
(وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ) «و با علاماتی و هم با ستارگان هدایت میشوند و راه مییابند.»
(وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ) (و گياهان و درختان براى خدا سجده مىكنند)
مراد از نجم در آیه نبات و علف است مقابل شجر، علت این تسمیه بروز و طلوع آن از
زمین است پس نجم
نبات بیساقه و شجر نبات با ساقه میباشد که با آمدن
زمستان از بین نمیرود یعنی علفها و درختان
خدا را
سجده میکنند و از اوامرش پیروی مینمایند و بعضی آنرا در آیه ستاره دانستهاند ولی بعید است.
(وَ النَّجْمِ اِذا هَوی. ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی) (سوگند به ستاره هنگامى كه افول مىكند • كه هرگز دوست شما
[
رسول خدا]
گمراه نشده و منحرف نگرديده است)
هُوِیّ به معنی سقوط است «هَوَی الشّیء هُوِیّا: سقط من عُلُوّ الی اسفل»
مراد از هُویّ نجم ظاهرا سقوط آن از سمت راس به طرف غروب است و شاید «هَوَی: به معنی صعود باشد رجوع شود به «هوی».
یعنی: قسم به ستاره آنگاه که فرود میاید، رفیق شما گمراه نشده و به خطا نرفته است. چون اوائل
سوره درباره نزول
وحی و
معراج آن حضرت است بنظر میاید قسم به فرود آمدن یا بالا رفتن ستاره با آن مطلب تناسبی دارد. گفتهاند مراد از «
(النجْم)» در آیه قرآن است که نجوما و تدریجا نازل شده به قولی مراد از آن ثریّا و به قولی شعری و به قولی شهابها است ولی ظهور آیه با هیچ یک سازگار نیست.
(وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِاَمْرِهِ) «آفتاب و ماه و ستارگان همه به امر خدا رام و مسخّرند» لفظ نجوم ۹ بار در قرآن مجید بکار رفته و آیات:
(فَاِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ) (در آن هنگام كه ستارگان محو و تاريك شوند)
و
(وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ) (در آن هنگام كه
خورشید درهم پيچيده شود)
که در «طمس» و «کدر» گذشت
از تحوّل و تغییر آنها در
قیامت حکایت دارند.
ظاهرا مراد از نجم و نجوم در قرآن مجید فقط ثوابت است و کواکب (سیّارات) و مصابیح غیر از آنهاست و اللّه اعلم، رجوع کنید به «رجم- مصباح- شهاب».
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نجم»، ج۷، ص۲۵-۲۶.