نجم (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَجْم (به فتح نون
و سکون جیم) از
واژگان قرآن کریم به معنای طلوع
و بروز است.
نَجْم اصل
نجم به معنی طلوع
و بروز است گویند: «
نَجَمَ القرن
و النّبات» یعنی شاخ
و علف روئید
و ظاهر شد،
ستاره را از آن جهت
نجم گویند که طلوع میکند.
راغب اصل آن را کوکب طالع گفته
و «
نَجَمَ نجوما
و نجما» را طلوع
و بروز گوید.
در
نهج البلاغه خطبه ۶۰ در باره
خوارج فرموده: «
«کُلَّمَا نَجَمَ مِنْهُمْ قَرْنٌ قُطِعَ»». هر گاه رئیسی از آنها ظاهر
و طالع گردید کشته میشود.
نَجْم هم
مصدر آمده
و هم اسم، ولی در قرآن مصدر بکار رفته است ایضا
نُجُوم هم مصدر آمده
و هم جمع
نجم ولی در قرآن مجید فقط جمع بکار رفته است.
(وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ) «
و با علاماتی
و هم با ستارگان هدایت میشوند
و راه مییابند.»
(وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ) (
و گياهان
و درختان براى خدا سجده مىكنند)
مراد از
نجم در
آیه نبات
و علف است مقابل شجر، علت این تسمیه بروز
و طلوع آن از
زمین است پس
نجم نبات بیساقه
و شجر نبات با ساقه میباشد که با آمدن
زمستان از بین نمیرود یعنی علفها
و درختان
خدا را
سجده میکنند
و از اوامرش پیروی مینمایند
و بعضی آنرا در
آیه ستاره دانستهاند ولی بعید است.
(وَ النَّجْمِ اِذا هَوی. ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی) (سوگند به ستاره هنگامى كه افول مىكند • كه هرگز دوست شما
[
رسول خدا]
گمراه نشده
و منحرف نگرديده است)
هُوِیّ به معنی سقوط است «
هَوَی الشّیء هُوِیّا: سقط من عُلُوّ الی اسفل»
مراد از
هُویّ نجم ظاهرا سقوط آن از سمت راس به طرف غروب است
و شاید «
هَوَی: به معنی صعود باشد رجوع شود به «
هوی».
یعنی: قسم به ستاره آنگاه که فرود میاید، رفیق شما گمراه نشده
و به خطا نرفته است. چون اوائل
سوره درباره نزول
وحی و معراج آن حضرت است بنظر میاید قسم به فرود آمدن یا بالا رفتن ستاره با آن مطلب تناسبی دارد. گفتهاند مراد از «
(النجْم)» در
آیه قرآن است که نجوما
و تدریجا نازل شده به قولی مراد از آن ثریّا
و به قولی شعری
و به قولی شهابها است ولی ظهور
آیه با هیچ یک سازگار نیست.
(وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِاَمْرِهِ) «آفتاب
و ماه
و ستارگان همه به امر خدا رام
و مسخّرند» لفظ
نجوم ۹ بار در قرآن مجید بکار رفته
و آیات:
(فَاِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ) (در آن هنگام كه ستارگان محو
و تاريك شوند)
و (وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ) (در آن هنگام كه
خورشید درهم پيچيده شود)
که در «طمس»
و «کدر» گذشت
از تحوّل
و تغییر آنها در
قیامت حکایت دارند.
ظاهرا مراد از
نجم و نجوم در قرآن مجید فقط ثوابت است
و کواکب (سیّارات)
و مصابیح غیر از آنهاست
و اللّه اعلم، رجوع کنید به «رجم- مصباح- شهاب».
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نجم»، ج۷، ص۲۵-۲۶.