• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

غَفْلَت (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





غَفْلَت (به فتح غین، لام و سکون فاء) از قرآن کریم به معنای عدم توجّه و اشتباه‌ است.
مشتقات غَفْلَت که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
تَغْفُلُونَ‌ (به فتح تاء، سکون غین و ضم فاء) به معنای غفلت می‌كرديد،
بِغافِلٍ‌ (به کسر باء و فاء) به معنای غفلت و بی‌خبری،
غافِلُونَ‌ (به کسر فاء) به معنای غفلت می‌کنند،
الْغافِلِينَ‌ (به کسر فاء) به معنای غافل بودی،
غَفْلَةٍ (به فتح غین، سکون فاء) به معنای غفلت،
أَغْفَلْنا (به فتح الف، سکون غین و فتح فاء) به معنای غافل کرده‌ایم،
الْغافِلاتِ‌ (به کسر فاء) به معنای زنان بی‌خبر است.


غَفْلَت به معنای عدم توجّه و اشتباه‌ است.


به مواردی از غَفْلَت که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - تَغْفُلُونَ‌ (آیه ۱۰۲ سوره نساء)

(وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ‌ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ ...)
«کفّار دوست دارند كه ای كاش از اسلحه و متاع‌هاى خويش غفلت می‌كرديد.»
آیه روشن می‌كند: غفلت آن است كه چيزى حاضر باشد ولى انسان به آن توجه نكند و آن‌را فراموش كند.


۲.۲ - بِغافِلٍ‌ (آیه ۷۴ سوره بقره)

(وَ مَا اللَّهُ‌ بِغافِلٍ‌ عَمَّا تَعْمَلُونَ‌)
«خدا از آن‌چه می‌كنيد در غفلت و بى‌خبرى نيست.»
در مجمع ذيل این آیه فرموده: «الْغَفْلَةُ السَّهْوُ عَنِ الشَّيْ‌ءِ» و آن رفتن از ذهن است بعد از توجّه.
به قول راغب: آن سهوى است كه از كمى حفظ و كمى توجّه عارض شود.


۲.۳ - غافِلُونَ‌ (آیه ۱۳۱ سوره انعام)

(ذلِكَ أَنْ لَمْ يَكُنْ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‌ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها غافِلُونَ‌)
يعنى: «انذار و ارسال رسل براى آن بود كه خدا قريه‌ها را روى ظلمی‌كه در حال غفلت می‌كنند هلاک نمی‌كند.»
لذا در مجمع ذيل این آیه فرموده: غفلت ضدّ یقظه است يقظه يعنى بيدارى و توجّه.
ناگفته نماند: غفلت چنان‌كه گفته شد عدم توجّه به چيز موجود است. غفلت گاهى عذر مقبول است و آن در صورتى است كه علت غفلت عدم اتمام حجّت باشد، مثل‌ این آیه فوق که ذکر شد.
روشن است كه غفلت در اينجا عذر مقبول است، عبارت اخراى اين آيه‌: (وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا) است.(و ما هرگز قومى را مجازات نخواهيم كرد، مگر آن‌كه پيامبرى مبعوث كنيم)


۲.۴ - الْغافِلِينَ‌ (آیه ۳ سوره یوسف)

(نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ‌ الْغافِلِينَ‌)
(ما بهترين سرگذشت‌ها را به وسيله اين قرآن كه به تو وحی كرديم، براى تو شرح مى‌دهيم؛ و به یقین پيش از اين، از آن غافل بودى)
كه خطاب به حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) است و مراد از آن عدم توجّه است، نه ذمّ.


۲.۵ - الْغافِلُونَ‌ (آیه ۱۷۹ سوره اعراف)

(أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ‌ الْغافِلُونَ‌)
(آن‌ها همچون چهارپايانند؛ بلكه گمراه‌تر! اينان همان غافلانند چون امكان هدایت دارند و بهره نمى‌گيرد)
ولى غالبا غفلت، علّت آن عدم دقت خود شخص است و در آن صورت مذموم است و عذر نيست، مثل آیه فوق.


۲.۶ - غَفْلَةٍ (آیه ۹۷ سوره انبیاء)

(يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا فِي‌ غَفْلَةٍ مِنْ هذا)
(اى واى بر ما كه از اين امر در غفلت بوديم.)


۲.۷ - أَغْفَلْنا (آیه ۲۸ سوره کهف)

(وَ لا تُطِعْ مَنْ‌ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ‌)
يعنى: «اطاعت مكن از كسی كه قلب او را از ياد خدا غافل كرده‌ايم و تابع هواى خود شده است.»
اِغْفال يعنى وا داشتن به غفلت و تسليط غفلت بر شخص.
در بيشتر آیات كه غفلت درباره مردم به كار رفته مراد از آن غفلت غير معذور و در مقام ذمّ است.
اين‌گونه اشخاص در اثر اعمال بد خويش چنين مجازات شده‌اند و خود مقدّمه آنرا فراهم آورده‌اند، چنان‌كه فرموده:
(فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ‌)
يعنى: «چون منحرف شدند خدا قلوبشان را منحرف كرد.»
ايضا: (ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ ...)
(سپس منصرف مى‌شوند (و از حضور پیامبر بيرون مى‌روند)؛ خداوند دل‌هايشان را از حق منصرف ساخته)


۲.۸ - الْغافِلاتِ‌ (آیه ۲۳ سوره نور)

(إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ‌ الْغافِلاتِ‌ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ)
يعنى: «آنان‌كه به زنان عفيف و بى‌خبر و مؤمن، نسبت زنا می‌دهند، در دنیا و آخرت مورد لعنت خدايند.»
مراد از غافلات زنانى است كه از زنا بى‌خبر و نسبت به آن بى‌توجّه‌اند.



به موردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۳.۱ - غَفْلَتِكَ (خطبه ۱۵۱)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده: «وَ اسْتَيْقِظْ مِنْ غَفْلَتِكَ»
«از غفلتت بيدار شو.»



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۱۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۵، ص۴۳۵.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۱۰۲.    
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۱۰۰.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۶۲.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۱۹.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۵۷.    
۹. بقره/سوره۲، آیه۷۴.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۲۳.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۴.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۰.    
۱۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۹.    
۱۴. انعام/سوره۶، آیه۱۳۱.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۸۹.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۵۵.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۷۸.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۶۷.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۶۶.    
۲۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۵.    
۲۱. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۸۳.    
۲۲. یوسف/سوره۱۲، آیه۳.    
۲۳. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۳۵.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۱۰۲.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۷۵.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۵۸.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۱۷.    
۲۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۹.    
۲۹. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۱۷۴.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۴۳۹.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۳۷.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۲۱.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۷۳.    
۳۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۹۷.    
۳۵. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۳۳۰.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۶۱.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۲۷.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۶۵-۱۶۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۰۲.    
۴۰. کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۱۹.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۰۳.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۵۱-۵۲.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۱۸-۷۱۹.    
۴۵. صف/سوره۶۱، آیه۵.    
۴۶. توبه/سوره۹، ایه۱۲۷.    
۴۷. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۰۷.    
۴۸. نور/سوره۲۴، آیه۲۳.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۳۴.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۹۴.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۱۸.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۱.    
۵۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲۴، خطبه ۱۵۳.    
۵۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۵۶، خطبه ۱۴۹.    
۵۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۱۱، خطبه ۱۵۳    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۲۷، خطبه ۱۵۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «غفلت»، ج۵، ص۱۱۱-۱۱۳.    






جعبه ابزار