• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طعام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: طعم (مفردات‌قرآن)، طعام (لغات‌قرآن)، طعم (مفردات‌نهج‌البلاغه)، طعام (مقالات مرتبط).


خوردنی (طعام‌)، در مقابل نوشیدنی، به معنی آنچه که شایسته خوردن است، می‌باشد.
جایگاه اصلی بحث خوردنی‌ها باب اطعمه و اشربه است که از انواع و احکام‌ آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌اند؛ هرچند برخی از احکام آن در باب‌هایی نظیر طهارت، صلات، تجارت و نکاح نیز مطرح شده است.


اصل اوّلی در خوردنی ها اباحه و حلیت است؛ بدین معنا که خوردنی هایی که حرمت آنها در شرع مقدس معلوم نیست و از ناحیه شارع دلیلی که بیانگر حرمت آنها باشد به ما نرسیده، حلال است. در مقابل، خوردنی های نجس یا خبیث و یا زیان آور برای بدن، حرام است.

خوردنی‌ها به لحاظ جنس به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند: حیوانات، گیاهان و جمادات که به مهم‌ترین احکام آنها اشاره می‌کنیم.

حیوانات یا دریایی‌ اند یا غیردریایی. غیر دریایی نیز به پرندگان، چارپایان و حشرات تقسیم می‌شوند.
هرچند اصل اوّلی در حیوانات- همچون سایر خوردنی ها- اباحه و حلّیت است؛ لیکن در خصوص آنها اصل عدم تذکیه نیز وجود دارد و همین امر، منشأ اختلاف شده که در موارد شک در حلّیت و حرمت حیوانی، به جهت شک در قابلیت آن برای تذکیه آیا به اصل اباحه رجوع و در نتیجه به حلال گوشت بودن حیوان مشکوک حکم می‌شود، یا به اصل عدم تذکیه رجوع و حکم به حرام گوشت بودن آن می‌گردد.
[۱] عوائد الايّام، ص۶۰۸-۶۱۱.
[۲] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۵.    
[۳] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۸.    


۳.۱ - حیوانات دریایی

به قول مشهور، انواع حیوان دریایی جز ماهی و میگو حرام گوشت است؛ بلکه بر آن ادعای اجماع شده است.
[۴] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۱.    
[۵] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۵۰.    
[۶] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۵۹.    
[۷] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۴.    
ماهی نیز اگر فلس (پولک) داشته باشد، حلال وگرنه بنابر مشهور حرام است.
[۸] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۳.    


۳.۲ - حیوانات غیر دریایی



۳.۲.۱ - پرندگان

از پرندگان، چنگال داران، مانند عقاب
[۹] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۸.    
و مسخ شدگان، همچون طاووس،
[۱۰] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۷۴.    
غیر خوردنی‌ اند. در موارد شک در خوردنی یا غیر خوردنی بودن پرنده‌ ای به نشانه ‌های تعیین شده، یعنی مقدار بال زدن و داشتن چینه دان یا سنگ دان یا خارِ پشت پا رجوع می‌شود.

۳.۲.۲ - چارپایان

از این نوع، درندگان‌ مانند شیر،
[۱۱] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۲-۲۹۴.    
و مسخ شدگان همچون فیل،
[۱۲] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۹.    
غیر خوردنی‌ اند.

۳.۲.۳ - حشرات

همه انواع حشرات، مانند موش و عقرب غیر خوردنی ‌اند.
[۱۳] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۶.    


۳.۳ - اسباب حرام شدن گوشت حیوان حلال گوشت‌

نجاستخواری، خوردن شیرخوک و موطوء انسان واقع شدن، اسباب حرام شدن حیوان حلال گوشت‌ اند.

۳.۴ - حکم تخم جانوران

خوردنی و غیر خوردنی بودن تخم جانوران، تابع خوردنی و غیر خوردنی بودن گوشت آنها است.
[۱۴] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۳-۳۳۴.    


گیاهان خبیث و زیان‌ آور، مانند گیاهان سمی حرام است.
[۱۵] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۷۰.    


مردار؛
[۱۶] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۷.    
اجزای جدا شده از حیوان زنده؛
[۱۷] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۱.    
گل و نیز بنابر قول برخی خاک، جز تربت امام حسین علیه السّلام؛
[۱۸] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۵۵-۳۵۸.    
مواد سمی؛
[۱۹] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۷۰.    
مواد مست کننده؛
[۲۰] كلمة التقوى‌، ج۶، ص۳۶۶.
عین نجس، مانند مدفوع؛
[۲۱] جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۹۰-۳۹۱.    
چیز متنجس قبل از تطهیر و نیز متنجس تطهیرناپذیر،
[۲۲] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۹۰.    
و آنچه که خبیث
[۲۳] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹.    
یا دارای زیان قابل اعتنا باشد،
[۲۴] صراط النجاة، ج۱، ص۴۳۴.    
حرام است.
سپرز (طحال)؛ نری؛ دنبلان؛ خون؛ فضله و سرگین و بنابر مشهور، مثانه؛ زهره دان و بچه دان حیوان حلال گوشت، غیر خوردنی و حرام است. در حرمت فرج؛ غدد (دشول)؛ نخاع؛ چیزی در مغز به اندازه نصف نخود؛ مردمک چشم؛ پیه موجود در دو طرف گردن تا تیره پشت و آنچه به نام ذات الأشاجع در میان سُم حیوان قرار دارد، اختلاف است.
برخی قائل به کراهتند.
[۲۵] جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۲-۳۵۱.    
[۲۶] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۲-۱۳۷.    

در مثل ماهی و ملخ، همه اجزای آن، جز خون و فضله، خوردنی است. خون و فضله آن نیز اگر از خبائث شمرده شود حرام، وگرنه حلال است.
[۲۷] جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۵۰.    
[۲۸] مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۷-۱۳۸.    


استنجا با خوردنی هایی که در شرع محترمند، مانند نان حرام است.
[۲۹] جواهر الکلام، ج۲، ص۵۰.    

سجده بر خوردنی ها باطل است.
[۳۰] جواهر الکلام، ج۸، ص۴۱۷.    

خوراک از مصادیق نفقه واجب به شمار می‌رود.
[۳۱] جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۷۶.    


۱. ↑ عوائد الايّام، ص۶۰۸-۶۱۱.
۲. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۵.    
۳. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۰۸.    
۴. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۱.    
۵. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۵۰.    
۶. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۵۹.    
۷. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۴.    
۸. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۴۳.    
۹. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۸.    
۱۰. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۷۴.    
۱۱. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۲-۲۹۴.    
۱۲. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹۹.    
۱۳. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۲۹۶.    
۱۴. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۳-۳۳۴.    
۱۵. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۷۰.    
۱۶. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۳۷.    
۱۷. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۱.    
۱۸. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۵۵-۳۵۸.    
۱۹. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۷۰.    
۲۰. ↑ كلمة التقوى‌، ج۶، ص۳۶۶.
۲۱. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۹۰-۳۹۱.    
۲۲. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۹۰.    
۲۳. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۹.    
۲۴. ↑ صراط النجاة، ج۱، ص۴۳۴.    
۲۵. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ص۳۴۲-۳۵۱.    
۲۶. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۲-۱۳۷.    
۲۷. ↑ جواهر الکلام، ج۳۶، ۳۵۰.    
۲۸. ↑ مستند الشیعة، ج۱۵، ص۱۳۷-۱۳۸.    
۲۹. ↑ جواهر الکلام، ج۲، ص۵۰.    
۳۰. ↑ جواهر الکلام، ج۸، ص۴۱۷.    
۳۱. ↑ جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۷۶.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۲۴-۵۲۶.    


رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | فقه
جعبه ابزار