سوره ضحی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره ضحی، نود و سومین سوره
قرآن کریم بوده و در
مکه نازل شده است.
«ضحی» به آغاز
روز و نورافشانی هنگام برآمدن
خورشید گفته می‌شود. ((والضحی))
آیه نخست سوره ضحی و نام سوره قرار گرفته است.
بعضی گفته‌اند: چند روزی به
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
وحی نشد، به طوری که مردم گفتند خدا با او وداع کرده، در پاسخ شان این سوره نازل شد و خدای تعالی به این وسیله آن حضرت را شاد کرد.
۱. یازده
آیه، چهل کلمه و ۱۶۵، ۱۷۲ یا ۱۹۲ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول، یازدهمین سوره (دومین، سومین و چهارمین سوره نیز گفته‌اند) و در قرآن کریم نود و سومین
سوره است.
۳. پس از
سوره فجر و پیش از
سوره انشراح پیش از
هجرت در
مکه نازل شد و آیه مدنی ندارد.
۴. از
سور مفصل و از نوع اوساط و بیستمین سوره‌ای است که با
سوگند آغاز شد.
۵. گفته‌اند نسخی در آن رخ نداده است.
۱. ذکر دو
سوگند و
بشارت به حمایت از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و بیان مواهب الهی به آن حضرت؛
۲. شکرگزاری از نعمت‌های
الهی؛
۳. بیان سه دستور اخلاقی و اجتماعی: رافت و مهربانی به یتیمان، کمک به نیازمندان و یادکردن از نعمت‌های
خدا.
از آن در باب
صلات سخن گفته‌اند.
در
روایات بر زیاد خواندن سوره ضحی با
سوره‌های شمس ،
لیل و
انشراح در
شب و روز تأکید شده است.
در حدیثی از
امام صادق علیه‌السلام آمده است:کسی که این چهار سوره را در شب و روز بسیار
تلاوت کند، هیچ چیزی که نزد او است، حتی
مو ، پوست، گوشت، خون و رگ‌هایش باقی نمی‌ماند مگر آن‌که در روز
قیامت به نفع او گواهی می‌دهد و
خداوند گواهی آن‌ها را می‌پذیرد و به فرشتگان فرمان می‌دهد که بنده‌ام را به بهشت‌هایم ببرید تا هر جا را که دوست دارد برگزیند.
بنابر قول مشهور، سوره ضحی و انشراح یک سوره به شمار می‌روند.
بر اتحاد این دو سوره ادعای
اجماع نیز شده است؛
لیکن برخی در اتحاد آن دو اشکال کرده و آن را نپذیرفته‌اند.
در هر صورت، در نماز بنابر قول به وجوب قرائت سوره کامل، باید هر دو سوره به ترتیبی که در
قرآن آمده خوانده شوند و قرائت یکی از آن دو کفایت نمی‌کند.
آیا قرائت
بسمله میان دو سوره، آن گونه که در قرآن آمده، واجب است یا قرائت یک بسمله برای هر دو سوره کفایت می‌کند؟ مسئله اختلافی است.
امام خمینی که در
تحریرالوسیله در خصوص با هم یک سوره بودن بعض سوره‌ها می‌نویسد: «سورة الفیل و الایلاف سورة واحدة، و کذلک و الضحی و اَلَم نشرَح، فلا تُجزی واحدة منها، بل لا بدّ من الجمع مرتّباً مع البسملة الواقعة فی البین.»
سوره فیل و
ایلاف (با هم) یک سوره است و همچنین است
سوره و الضّحی و
اَلَمْ نَشْرَحْ (که با هم یک سوره می‌باشند) بنابراین خواندن یکی از آن‌ها کفایت نمی‌کند، بلکه باید هر دو به ترتیب و با بسم اللَّه الرحمن الرحیم که بین آن‌ها است، خوانده شود؛ زیرا به عقیده ایشان «بسم اللَّه الرحمن الرحیم جزء هر سوره است، بنابراین باید با آن‌ها خوانده شود مگر
سوره برائت (که بسم اللَّه ندارد). »
و به همین جهت است که «هنگام شروع به بسم اللَّه الرحمن الرحیم باید بنابر اقوی سوره را تعیین نماید و اگر سوره‌ای را تعیین کرد سپس از آن سوره به سوره دیگر
عدول نمود، باید بسم اللَّه الرحمن الرحیم را برای سوره‌ای که به آن عدول نموده،
اعاده نماید. و اگر در حین شروع بسم اللَّه الرحمن الرحیم سوره‌ای را تعیین کند و یادش برود و نداند که کدام سوره را معیّن کرده است، باید با تعیین سوره مشخصی بسم اللَّه الرحمن الرحیم را اعاده نماید. و اگر از اول نماز بنا داشته که سوره معیّنی را بخواند، ولی آن را فراموش کند و سوره دیگری بخواند، یا بر حسب عادت سوره معیّنی را می‌خوانده، و لیکن غیر آن را بخواند، کفایت می‌کند و اعاده سوره واجب نیست.»
•
فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره ضحی». •
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۳۷، برگرفته از مقاله«ضحی». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
