سوره شمس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره شمس نود و یکمین سوره قرآن و از سوره‌های مکی که در جزء سی‌ام قرآن جای گرفته است. این سوره را بدین سبب شمس (خورشید) نامیده‌اند که در آغاز آن به خورشید سوگند یاد شده است. این سوره بر موضوع اخلاقی تزکیه و تهذیب نفس تأکید دارد و به داستان صالح(ع) و
ناقه صالح و
پِی شدن آن به دست
قوم ثمود و سرنوشت این قوم اشاره می‌کند.
نخستین آیه این سوره
، مشتمل بر سوگند به
خورشید و فروغ آن است. کلمه «
شمس » ۳۴ بار در قرآن آمده است؛ از جمله در آغاز این سوره که
خداوند به آن سوگند یاد کرده و سبب نامیدن سوره به «شمس» شده است.
پیام سوره این است که «
فلاح » در سایه «تزکیه نفس»، و زیان و تباهی بر اثر پوشاندن و گمراه کردن نفس تحقق می‌یابد. از این روی،
انسان - که با الهام خدایی
تقوا را از فجور و کار نیک را از کار زشت تمیز می‌دهد- اگر بخواهد رستگار شود باید
باطن خود را تزکیه کند، و آن را با پرورشی صالح بپروراند و رشد دهد، با تقوا بیاراید، و از زشتی‌ها پاک کند، و گر نه از
سعادت و رستگاری محروم می‌ماند، هر قدر بیش تر آلوده اش کند، و کمتر بیاراید محرومیتش بیش تر می‌شود، و آن گاه به عنوان
شاهد داستان
ثمود را ذکر می‌کند که به جرم این که پیامبرشان
حضرت صالح را تکذیب کرده، ناقه‌ای را که مامور به حمایت از آن بودند بکشتند، به
عذاب استیصال و
انقراض مبتلا شدند، و با نقل این داستان به اهل مکه تعریض و توبیخ می‌کند. سوره مورد بحث به
شهادت زمینه‌ای که دارد در مکه نازل شده است.
۱. پانزده
آیه به
عدد کوفی و بصری و شامی و مدنی، ۱۶ آیه به عدد مکی، ۵۴ کلمه و ۲۴۰، ۲۴۷ یا ۲۵۳ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول بیست و ششمین و در قرآن کریم نود و یکمین
سوره است.
۳. پس از
سوره قدر و پیش از
سوره بروج در
مکه نازل شد و هیچ آیه
مدنی ندارد.
۴. از
سور مفصل و از نوع اوساط آن به شمار می‌آید.
۵. هیجدهمین سوره‌ای است که با سوگند آغاز می‌شود.
۶. گفته‌اند نسخی در
آیات آن رخ نداده است.
۱. یازده
سوگند به منظور بیان عظمت اشیای مورد سوگند و اثبات نیاز به تهذیب برای رستگاری؛
۲. اشاره به
نفس انسان و آمادگی آن برای کمال؛
۳. خودسازی و
تزکیه؛
۴. اشاره به
قوم ثمود و
ناقه صالح و مجازات آنان به دلیل ترک
تهذیب نفس و فرورفتن در
شقاوت.
از آن به مناسبت در باب
صلات سخن گفته‌اند.
قرائت سوره شمس در
رکعت دوم، و به قول برخى، در رکعت اول
نماز عید فطر و
عید قربان مستحب است.
چنان که مستحب است روز۲۵
ذیقعده، هنگام بالا آمدن خورشید دو رکعت
نماز گزارده و در هر رکعت پس از
حمد پنج بار سوره شمس بخواند.
اسامی سوره شمس.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۲۵. فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«سوره شمس».
