ذَرّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذَرّ (به فتح ذال و تشدید راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
مورچه ريز است.
اجزاء بسيار ريز
غبار كه در
شعاع آفتاب ديده می‌شوند.
اين كلمه مجموعا شش بار در
قرآن مجید به كار رفته و در همه آن‌ها مقرون به كلمه
مثقال است.
ذَرّ به معنای مورچه‌هاى ريز است.
اجزاء بسيار ريز غبار كه در شعاع آفتاب ديده می‌شوند. مفرد آن ذره است.
به مواردی از
ذَرّ که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(إِنَّ اللّهَ لاَ يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ) (
خداوند حتّى به اندازه سنگينى ذرّه‌اى ستم نمى كند.)
مجمع البیان ذيل
آیه ۴۰
نساء آن را مورچه قرمز ريز كه به زحمت ديده می‌شود و كوچكترين مورچه‌هاست، گفته و اجزاء غبار را به قول نسبت می‌دهد.
ولى
اقرب الموارد هر دو را نقل كرده است.
صحاح نيز معنى اولى آن را مورچه ريز آورده است.
همچنين است قول
قاموس.
(فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ • وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ) يعنى: «هر كه به سنگينى مورچه ريز
خیر يا
شر انجام دهد آن را خواهد ديد.»
مثقال به معنى سنگينى است.
به مواردی که در
نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) می‌فرماید:
«لَا يَعْزُبُ عَنْهُ قَطْرُ الْمَاءِ ... وَ لَا مَقِيلُ الذَّرِّ فى اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ» يعنى: «شماره قطرات
آب و محل استراحت مورچگان ريز در
شب تاريک بر او مخفى نمى‌ماند»
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) می‌فرماید:
«سُبْحَانَ مَنْ أَدْمَجَ قَوَائِمَ الذَّرَّةِ وَ الْهَمَجَةِ» يعنى: «منزه است آن‌كه دست‌ها و پاهاى مورچه ريز و
مگس ريز را در جاى خود قرار داد.»
على هذا معنى ذرّه همان مورچه ريز است و عرب چيزهاى كوچک را به آن قياس مى‌كند.
اين كلمه مجموعا شش بار در
قرآن مجید به كار رفته و در همه آن‌ها مقرون به كلمه
مثقال است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذّر»، ج۳، ص۱۲.
