ذرّة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذرّة: (لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ)برای
«ذرّة» نیز در لغت و کلمات مفسران، تفسیرهای گوناگونی ذکر شده است که گاه به معنای مورچه کوچک،
گاه گرد و غباری که وقتی دست را بر زمین بگذاریم و برداریم به آن می‌چسبد و گاه به معنای ذرات بسیار کوچک غبار که در فضا معلق است و به هنگامی که آفتاب از روزنه‌ای به اطاق تاریک می‌تابد آشکار می‌گردد، تفسیر شده است.
می‌دانیم که امروز کلمه «ذرّه» را به «اتم» نیز اطلاق می‌کنند و «بمب اتمی» را
«الْقُنْبُلَةُ الذَّرِّیَّة» می‌گویند. «اتم» به قدری کوچک است که نه با چشم عادی قابل مشاهده است و نه با دقیق‌ترین میکروسکوپ‌ها، و تنها آثار آن را مشاهده می‌کنند، و حجم و وزن آن با محاسبات علمی قابل سنجش است؛ و به قدری کوچک است که چند میلیون واحد آن، روی نوک سوزنی جای می‌گیرد! مفهوم ذره هر چه باشد، منظور در اینجا کوچک‌ترین وزنها است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با ذرّة:
(إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ وَ إِن تَكُ حَسَنَةٗ يُضَٰعِفۡهَا وَ يُؤۡتِ مِن لَّدُنۡهُ أَجۡرًا عَظِيمٗا) (خداوند حتّى به اندازه سنگينى ذرّه‌اى
ستم نمى‌كند؛ و اگر كار نيكى باشد، آن را دو چندان و بيشتر مى‌سازد؛ و از نزد خود، پاداش عظيمى به آنها مى‌دهد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه (مثقال) به معنای وزن است، و کلمه (ذره) به معنای کوچک‌ترین مورچه قرمز است، و یا به معنای تک غباری است که در هوا معلق است، و به چشم دیده نمی‌شود، (مگر وقتی که در ستون نوری که از پنجره به داخل اطاق تابیده قرار بگیرد)، و کلمه (مثقال ذرة) نماینده
مفعول مطلق و قائم مقام او است، و تقدیر جمله ان اللَّه لا یظلم ظلما یعدل مثقال ذرة وزنا است، یعنی خدا ظلمی نمی‌کند که حتی معادل سنگینی و وزن یک ذره باشد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ مَا تَكُونُ فِي شَأۡنٖ وَ مَا تَتۡلُواْ مِنۡهُ مِن قُرۡءَانٖ وَ لَا تَعۡمَلُونَ مِنۡ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيۡكُمۡ شُهُودًا إِذۡ تُفِيضُونَ فِيهِۚ وَ مَا يَعۡزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثۡقَالِ ذَرَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَ لَا فِي ٱلسَّمَآءِ وَ لَآ أَصۡغَرَ مِن ذَٰلِكَ وَ لَآ أَكۡبَرَ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٍ) (در هيچ حال و انديشه‌اى نيستى، و هيچ قسمتى از
قرآن را از جانب خداوند،
تلاوت نمى‌كنى، و هيچ عملى را انجام نمى‌دهيد، مگر اين‌كه در آن هنگام كه وارد آن مى‌شويد ما گواه بر شما هستيم. و هيچ چيز در
زمین و
آسمان، از پروردگار تو مخفى نمى‌ماند؛ حتّى به اندازه سنگينى ذرّه‌اى؛ و نه كوچكتر و نه بزرگتر از آن نيست، مگر اين‌كه همه آنها در كتابِ آشكار و
لوح محفوظ علم خداوند ثبت است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ • وَ مَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ ) (پس هر كس هم وزن ذرّه‌اى كار خير انجام دهد آن را مى‌بيند. • و هر كس هم وزن ذرّه‌اى كار بد كرده آن را نيز مى‌بيند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مثقال به معناى هر وسيله‌اى است كه با آن وزنها را مى‌سنجند، و كلمه ذره به معناى آن دانه‌هاى ريز غبار است، كه در شعاع آفتاب ديده مى‌شود، البته اين كلمه به معناى مورچه‌هاى ريز نيز مى‌آيد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ذرّة»، ج۲، ص۸۳.
