ذَرّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذَرّ (به فتح ذال و تشدید راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای پراکندن،
مورچه ریز،
غبار و
آشکار شدن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
•
ذَرَّه که مفرد آن است،
•
ذُرّيَّه (به ضم ذال و راء مکسور و مشدد و یاء مفتوح و مشدد) که به معنای
فرزند و نسل است.
ذَرّ (بر وزن عقل) به معنای پراكندن است.
«
ذَرَّ الملحَ و نحوَهُ: فرَّقهُ و نثرهُ»
و نيز به معنى مورچه ريز و غبار آيد.
مفرد آن
ذَرَّه است.
ذُرّيَّه به معنای فرزند و نسل است.
مواردی که در «نهج‌البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد.
ذرّ به معنى آشكار شدن نيز می‌آيد چنانكه
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۹۰ فرموده:
«أَوْ ذَرَّ عَلَيْهِ شارِقُ نَهار.» «يا
طلوع كرده بر آن روز روشن.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
علم خداوند فرموده:
«عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرينَ ... وَ مَصائِفُ الذَّرِّ وَ مَشاتی الْهَوامِّ.» «عالم است به اسرار قلوب و محل‌هاى تابستانى مورچگان و محل‌هاى زمستانى
حشرات.»
در ادامه فرموده:
«... وَ مِثْقَالِ كُلِّ ذَرَّة.» «... و به سنگينى هر مورچه ريز (يا دانه غبار).»
نظير اين كلام در «جرر» گذشت.
آن حضرت درباره
بنی هاشم به
معاویه نوشته:
«أَحَبُّ اللِّقاءِ إِلَيْهِمْ لِقاءُ رَبِّهِمْ قَدْ صَحِبَتْهُمْ ذُرّيَّةٌ بَدْريَّةٌ وَ سُيوفٌ هاشِميَّةٌ.» يعنى «آن‌ها را ديدى در حالی كه فرزندان «
بدر» بودند و شمشيرهاى هاشمى.»
از اين كلمه نه مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ذرر»، ج۱، ص۴۱۲.
