حاشیة الوافی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«حاشیة الوافی»، تالیفات علامه
محمدباقر وحید بهبهانی است، به شرح و بررسی برخی از
ابواب فقه شیعه پرداخته است.
این کتاب شرح مباحث فقهی مندرج در کتاب
وافی ، تالیف
ملامحسن فیض کاشانی است که توسط مؤسسه علامه وحید بهبهانی که وظیفه احیاء، گردآوری و تحقیق در مورد آثار علمی ایشان را بر عهده دارد، مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است.
در این کتاب ابتدا عبارات مربوط به متن کتاب وافی درج شده، سپس شرح آن ارایه شده است. بیشتر مباحث کتاب مربوط به ابواب فقهی
عبادات است و کلیاتی از
اصول و
قواعد فقه امامیه نیز در آن ذکر شده است.
در ابتدای کتاب مختصری درباره روش استدلالی علامه
محمدباقر وحید بهبهانی و
نجات دادن
اصول فقه از انحراف به واسطه نقد جدی وی بر اخباریان و وارد کردن
عقل و دلایل عقلی و پر رنگ کردن استنباط عقلی در
اصول فقه
شیعه و نوآوری‌های ایشان در این زمینه بحث شده و گوشه‌هایی از حیات علمی و آثار فقهی و
اصولی وی معرفی و گزارش گردیده است. آنگاه به صورت اجمالی در مورد مقام علمی
ملامحسن فیض کاشانی و آثار علمی و روش او در تحقیق مسایل دینی مباحثی مطرح شده و خصوصیات کتاب فقهی وی به نام وافی که شرح آن در این نوشتار آمده، بیان گردیده است.
در ادامه، مباحث
اصلی کتاب مطرح شده و مبحث
ولایت اهل بیت پس از
پیامبر اسلام و مرجعیت علمی و حجیت قول، عمل و تقریر آنان اثبات گردیده است. آنگاه مکلف بودن
کفار ، به فروع دین و مشروعیت
اجتهاد و
تقلید در
عصر غیببت امام معصوم مورد بحث قرار گرفته و پس از آن مباحث فقهی کتاب از باب طهارت و نجاست آغاز می‌شود. در بحث طهارت نویسنده، ابتدا احکام آب‌ها؛ مانند
آب کر ،
آب چاه ،
آب باران و
آب حمام را بیان کرده و پس از آن احکام
سور (
نیم خورده آب حیوانات ) و مقدار خارج کردن آب از چاهی که نجاست به آن رسیده است، را بررسی می‌کند. بیان
آداب تخلی ؛ مانند
حرمت استقبال و
استدبار قبله ،
حکم تطهیر مجرای بول و
غائط و
استحباب استبراء از دیگر مباحث مربوط به
طهارت است که بیان شده است. در قسمت بعدی کتاب احکام و فروع فقهی مربوط به
نجاسات ؛ مانند حکم
سرایت کردن نجاست از شیء نجس به شیء پاک،
تطهیر منی از لباس ،
حکم عرق جنب و
حائض ، حکم
تطهیر خون و لمس کردن حیونات بیان شده و پس از آن احکام
مطهرات ؛ مانند
زمین و
آفتاب ذکر شده است. ابواب
وضو و کیفیت ساختن آن به ویژه کیفیت مسح سر و پاها، احکام
وضوی جبیره‌ای ، ابواب مربوط به انواع
غسل و کیفیت انجام آن، کیفیت انجام
تیمم و مستحبات و واجبات و مکروهات مربوط به غسل‌ها از مباحث پایانی مبحث
طهارت و
نجاست می‌باشد.
در ادامه مباحث فقهی مربوط به
نماز بیان گردیده و مسائلی؛ مانند احکام
نماز مسافر و
حد ترخص در سفر، احکام
نماز در مکه ،
مدینه و
مشاهد مشرفه ،
اوقات نمازهای واجب ، احکام
لباس نمازگزار ، احکام
مکان نمازگزار ، احکام
پوشش نمازگزار ، آداب
قبله در
نماز ، احکام و آداب
مسجد و اقامه نماز در آن، واجبات نماز و حکم کم یا زیاد کردن واجبات و
ارکان نماز ، احکام
سهو و
شک در نماز، احکام نمازهای قضا شده، احکام و کیفیت اجرای
نماز جمعه ، احکام و کیفیت اقامه
نماز جماعت و برخی دیگر از نمازهای مستحبی و واجب به صورت مشروح مورد و بحث و بررسی فقهی قرار گرفته است.
در بخش دیگری از کتاب احکام مربوط به
خمس و
زکات بیان شده و کیفیت مصرف آنها توسط
امام معصوم ، در زمان
غیبت امام،
مستحقین خمس ، زکات و مقدار آنها تبیین گردیده است.
موارد وجوب خمس ، زکات و همچنین احکام مربوط به صدقات، هدایا،
قرض و
وقف نیز به تناسب بحث خمس و زکات در این قسمت از کتاب بیان شده است.
در قسمت دیگری از کتاب احکام و فروع فقهی مربوط به
روزه و
اعتکاف ذکر شده و حکم
روزه در سفر ، روزه
یوم الشک ، ثبوت
رویت هلال رمضان و
شعبان ،
مبطلات روزه و
کفاره روزه بررسی گردیده است.
در ادامه احکام و فروع فقهی برخی از
معاملات بیان شده است که به قرار ذیل است:
ابتدا احکام مربوط به خوردن، آشامیدن، مصادیق
حلال ،
حرام آنها بیان شده و به تناسب بحث مسایل مربوط به
صید و
ذبح حیوانات ذکر گردیده است. احکام مربوط به
طلاق ،
ازدواج و فرزندان حاصل از آن؛ مانند
حیازت و
ولایت بر فرزند از مباحث بعدی کتاب است که نگارنده در این زمینه به احکام
عقد نکاح و شرایط صحت و بطلان این عقد نیز اشاراتی کرده است.
احکام
شیردادن به فرزند توسط زن و حقوقی که زنان در
ازدواج آنها را صاحب می‌شوند، از دیگر مباحث مطرح شده در این قسمت از کتاب است.
ابواب فقهی مربوط به
تجهیز میت ؛ مانند
غسل میت ،
تشییع او و سایر احکام میت از مباحث پایانی کتاب است. روش نویسنده و شارح در تبیین مباحث فقهی بیشتر جنبه روایی و قرآنی دارد و در عین حال از ادله عقلی نیز کمک گرفته‌اند.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
