جَحْد (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَحْد (به فتح جیم و سکون حاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای انکار با علم است.
آدمی از لحاظ
عقل،
منطق و دلیل به مطلبی یقین می‌کند ولی در مقام
تسلیم قلبی به آن‌چه یقین کرده
تسلیم نمی‌شود و انکار می‌کند.
علت این انکار، فقط امتناع و عدم
تسلیم است.
جَحْد به معنای انکار با علم است.
به مواردی از
جَحْد که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ جَحَدُوا بِهَا وَ اسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَ عُلُوًّا) «
آیات ما را از روی ظلم و سرکشی انکار و تکذیب کردند ولی دلهایشان به آنها یقین داشت.»
این آیه یکی از مشکلات مهمّ را حل می‌کند و آن این‌که آدمی از لحاظ عقل، منطق و دلیل به مطلبی یقین می‌کند ولی در مقام
تسلیم قلبی به آن‌چه یقین کرده
تسلیم نمی‌شود و انکار می‌کند. مثلا
معاویه به حقّانیت
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) یقین داشت ولی
تسلیم نمی‌شد، اقرار نمی‌کرد و آن را انکار می‌نمود،
شیطان به
خدا یقین داشت، و می‌گفت:
(رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي...) (
پروردگارا! به سبب آن‌كه مرا گمراه ساختى.)
(خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ) (مرا از آتش آفريده‌اى.)
به روز
قیامت نیز عقیده داشت و می‌گفت:
(أَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ) (مرا تا روزى كه مردم برانگيخته مى‌شوند مهلت ده و زنده بگذار)
به
پیامبران نیز معتقد بود و می‌گفت:
(إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ) (مگر بندگان خالص شده‌ات را.)
و می‌دانست که مخلصینی از بندگان خواهند بود؛ امّا با همه اینها
تسلیم نشد و خدا درباره او فرمود:
(أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ) (سرباز زد، و تكبّر ورزيد.)
و نیز فرموده:
(كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ) (
كه از جنّ بود- و از فرمان پروردگارش بيرون شد.)
و در
قرآن به او و تابعانش وعده آتش داده. علت این همه بدبختی فقط امتناع و عدم
تسلیم بود. به آن‌چه یقین داشت
تسلیم نشد بلکه
(أَبَى وَاسْتَكْبَرَ).
روح مطلب در این‌جاست که کفّار می‌دانند و
تسلیم نمی‌شوند و روی اغراض حق را انکار می‌کنند و «اَضَلَّهُ اللَّهُ عَلی عِلْمٍ» می‌شوند ولی اگر کسی حق را نداند و یا نتواند ایمان بیاورد و یا حق به او تبلیغ نشده باشد حساب او حساب دیگری است بقیّه مطلب را در «
کفر» و «
سلم» مطالعه کنید. و در «
ایمان» نیز گذشته است.
(فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاء يَوْمِهِمْ هَذَا وَ مَا كَانُواْ بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ) (همان كسانى كه دين و آيين خود را سرگرمى و بازيچه گرفتند؛ و زندگى دنيا آنان را مغرور ساخت؛ امروز ما آنها را فراموش مى‌كنيم، همان‌گونه كه آنها ديدار چنين روزى را فراموش كردند و آيات ما را انكار مى‌نمودند.)
کلمه ما عطف است به جای «کما» و تقدیر آن «کما کانوا بایاتنا...» است و هر دو «ما» به معنی
مصدر هستند. و خلاصه جحد آن است که انسان دانسته خود را انکار کند و
تسلیم نشود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «جحد»، ج۲، ص۱۸-۱۹.
