بقعه پیغمبریه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پیغمبریه، بقعه‌ای(با چهار نبی) که در
قزوین قرار دارد.
این بنا در جانب
شرقی خیابان پیغمبریه و جنب
مدرسه پیغمبریه در
غرب بنای چهل ستون واقع است.
درباره بنای پیغمبریه و کسانی که در آن‌جا به
خاک سپرده شده‌اند افسانه‌ها و نوشته‌های فراوانی وجود دارد که در مجموع نشان دهنده قدمت این محل است، ولی تاریخ بنای کنونی از دوره
صفویه پیشتر نمی‌رود و رافعی در تدوین و حمدالله مستوفی در
تاریخ گزیده در میان بقعه‌ها و مزارهای شهر، نامی از آن نبرده‌اند.تنها در کتیبه مدرسه پیغمبریه، بازمانده از دوره صفویه، با نام «مقام شریف» از آن یاد شده است.
نمای
بنا در سمت خیابان یک دیوار سراسری است با دو درب بزرگ، یکی رو به حیاط و دیگری روبه مهتابی بقعه باز می‌شود.
سردر ورودی حیاط کتیبه‌ای دارد به
رنگ سفید بر روی کاشی لاجوردی متضمّن تاریخ اتمام بنا (۱۳۳۲)است، و بر سر در ورودی به مهتابی و ایوان مقابلِ بنا نیز دارای کتیبه‌ای است مشتمل بر نام پیغمبران ناشناخته مدفون در این
بقعه است.
این مهتابی وسیع در ارتفاع حدوداً سه متری از کف حیاط ساخته شده و سقف آن بر روی دو جرز و چهارستون قرار گرفته است، و باعبور از مهتابی به رواقی وارد می‌شویم که کمی از سطح
حرم پایین تر است.
حرم چهار
شاه نشین در جهات چهارگانه دارد و در مجموع نقشه داخل آن به صورت یک بیست ضلعی است.
در چهارجانب حرم، چهارقوس بلند برپا شده که طاق حرم به کمک فیل پوش‌ها، برآنها نهاده شده است.
در گرداگرد حرم از جایی که قوس‌ها آغاز شده، کتیبه‌ای به
خط نسخ با
رنگ طلایی بر روی متن لاجوردی گچ بری شده است.این
کتیبه حاوی
سوره جمعه به خط شیخ علی سکاکی شالی، از خطاطان معروف دوره
قاجار ، است.
ازاره دورادور حرم، به ارتفاع ۹۵ سانتیمتر، پوشیده از کاشی‌های
رنگی خشتیِ براق و شیشه‌ای است. نقش کاشی‌های ازاره در تمام قسمت‌ها یکسان نیست، چنانکه در حاشیه‌ها طرح‌های اسلیمی و در وسط
گل و
بوته و ترکیب بته جقه، کار شده است.
رنگ‌های
اصلی در کاشی‌ها آبی و
سبز و قهوه‌ای است که همگی بر روی زمینه
سفید انجام گرفته است.
در وسط طاقنمای حرم سه پنجره قرار دارد که در پشت دوتای آن‌ها از خارج مشبک‌های کاشی جاسازی شده است. سقف حرم هیچ گونه تزیینی ندارد.
در وسط حرم ضریحی چوبی قرار گرفته که فاقد صندوق و
سنگ قبر است.
بقعه پیغمبریه از جمله بناهای
سرداب دار و ورودی آن از داخل حیاط مدرسه پیغمبریه است. در مینودر آمده است که اجساد در جهت شرقی ـ غربی (سرها به طرف شرق و پاها روبه غرب) به خاک سپرده شده‌اند.
از دوره
صفویه ، این بنا مورد توجه قرار گرفته و در برخی از
وقف‌نامه‌ها بدان اشاره شده و در دفترهای دستورالعمل دخل و خرج قزوین، در دوره ناصرالدین شاه، برای آن هزینه‌هایی منظور شده است.
درباره چهار پیامبر
یهود که در این محل به خاک سپرده شده‌اند، جز تذکره مرحوم سیدتقی قزوینی که در مینودر آمده، هیچ
سند تاریخی معتبر دیگری در دست نیست. درباره این چهار
پیامبر و این‌که آیا در متن‌های
بنی اسرائیل به آن‌ها اشاره شده یا نه هیچ‌یک از مقام‌های روحانی یهودی و انجمن یهودیان اطلاعی در اختیار ندارند.
به استناد منابع کهن ، همزمان با
مهاجرت حضرت
دانیال به
ایران ، سه تن از یاران ایشان به نام‌های حننیا و عزریا و میشائل با او به ایران آمده‌اند.
از سوی دیگر در منطقه
ری و
تهران تا
دماوند گروهی از یهودیان سکونت داشته‌اند. شاید قزوین نیز از این ویژگی برخوردار بوده و کسانی از بنی اسرائیل در آن شهر به خاک سپرده شده باشند، که نام‌هایشان دگرگون شده و به صورت امروزی درآمده است.
(۱) مشاهدات و بررسیهای مؤلف.
(۲) محمدعلی گلریز، مینودر، یا، باب الجنة قزوین، ج ۱، تاریخ و جغرافیای تاریخی قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ ش، ص ۶۷۳ـ ۶۸۸.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « بقعه پیغمبریه»، شماره۲۹۸۱.
