• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هیم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





هیْم‌ (به کسر هاء و سکون یاء) و هُیام (به ضم هاء و فتح یاء) از واژگان قرآن کریم به معنای کسی است که از روی عشق و مانند آن راه برود بی‌آن‌که مقصود خودش را بداند.
این کلمه تنها دو بار در کلام الله مجید آمده است.
مشتقات هیْم‌ که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
یَهِیمُونَ‌ (به فتح یاء و کسر هاء) به معنای بی‌خودانه؛
الْهِیمِ (به کسر هاء و سکون یاء) به معنای عطش؛
هَیماء (به فتح هاء و سکون یاء و فتح میم) به معنای شتر تشنه است.


هیْم‌ و هُیام مصدر و به معنای کسی است که از روی عشق و مانند آن راه برود بی‌آن‌که مقصود خودش را بداند.
عبارت مصباح چنین است: «هَامَ‌ یَهِیمُ‌: خرج علی وجهه لا یدری این یتوجّه»
اقرب الموارد نیز چنین گفته به اضافه «من العشق و غیره» این سخن درباره شاعران و خیال‌بافان کلیت دارد و این اشخاص‌ نوعا در مدح و ذم و ثنا و قدح بی‌راهه و بی خودانه می‌روند، به قول آن کس که می‌گفت: شاعر مانند آدم دیوانه است که با خودش حرف می‌زند.
می‌ و معشوق خیالی عمده محرّک شاعر است وقتی می‌بینی در عرش اعلی قدم می‌زند و گاهی در حضیض بی‌هدفی گام بر می‌دارد.


به مواردی از هیْم‌ و هُیام که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - یَهِیمُونَ‌ (آیه ۲۲۵ سوره شعراء)

(اَ لَمْ تَرَ اَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ‌)
«آیا نمی‌بینی در هر وادی‌ ای بی‌خودانه راه می‌روند.»
در واقع قرآن مجید با لفظ (یَهِیمُونَ) واقعیّت را آفتابی کرده است.


۲.۲ - الْهِیمِ (آیه ۵۵ سوره واقعه)

(فَشارِبُونَ عَلَیْهِ مِنَ الْحَمِیمِ- فَشارِبُونَ شُرْبَ‌ الْهِیمِ)
(و روى آن از آب سوزان مى‌نوشيد. و هم‌چون شتران مبتلا به بيمارى عطش، از آن مى‌آشاميد!)
هَیام (به فتح هاء و یاء) به معنی عطش نیز آمده است، «هَامَ‌ هَیَاماً: عطش» به شخص شدید العطش هیمان و‌ هائم گویند.
هیْم (به کسر هاء و سکون یاء) جمع "اهیم" و مؤنّث آن هَیماء (به فتح هاء و سکون یاء و فتح میم) است و آن شتر تشنه را گویند که از آب سیر نمی‌شود البتّه در اثر عروض مرض عطش.



این کلمه تنها دو بار در قرآن مجید آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۷۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۱۸۹.    
۴. فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۳۲.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۶۷۲.    
۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۲۵.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۴۷۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۳۱.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۷۳.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۵.    
۱۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۵۴- ۵۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۶.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۱۷.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۲۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۶۳.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳۴.    
۱۷. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۱۹۰.    
۱۸. جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۵، ص۲۰۶۳.    
۱۹. فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۱۹۳.    
۲۰. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۲۵.    
۲۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۵۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «هیم»، ج۷، ص۱۷۳.    






جعبه ابزار