علیون (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِلِّيُّون (به کسر عین و لام و تشدید یاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
كتاب مرقوم و
اعمال تجسم یافته است.
عِلِّيُّون به معنای
كتاب مرقوم و
اعمال تجسم یافته است.
ظهور اين دو آيه در آن است كه؛
•
اولا علّيّون محل نوشته
ابرار است
• ثانياً عليّيون خودش كتابى است نوشته شده.
بايد مراد از
كتاب ابرار
اعمال آنها باشد و چون
عمل نوعى از نوشتن است (نوشته فعلى نه خطّى) از آن به
كتاب تعبير شده، از طرف ديگر
اعمال پيش خدا
مجسّم می‌شوند و
مجسّم شده‌ها رديف هم و رويهم چيده شده علّيّون را تشكيل می‌دهند پس
اعمال ابرار در عليّين است و علّيّون همان
كتاب مرقوم و
اعمال تجسم یافته است. در واقع مصالح ساختمان علّيّون،
اعمال ابرار است نظير اين سخن در «
سجن- سجّين» گذشت.
اهل لغت آن‌را جمع علّىّ (به كسر عين و تشديد لام و ياء) گفته‌اند. ولى ظاهرا مفرد مضاعف است.
در
مجمع فرموده: علّيّون علوّ مضاعف (برتر چند برابر) است و براى اظهار تفخيم و عظمت شأن با واو و نون جمع بسته شده و به اولو العقل تشبيه گرديده است، علّيّون مراتب والائى است توأم با
جلال.
به موردی از
عِلِّيُّون که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(كَلَّا إِنَّ كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ- وَ ما أَدْراكَ ما عِلِّيُّونَ- كِتابٌ مَرْقُومٌ) (چنان نيست كه آنها درباره معاد مى‌پندارند بلكه نامه
اعمال نيكان در «عليّين» است. و تو چه مى‌دانى «عليّين» چيست؟! نامه‌اى است رقم خورده و حكمى است قطعى.)
گویى آيه می‌گويد:
اعمال نيكان در
بهشت برين است و بهشت برين از
اعمال نيكان تشكيل يافته است.
وصف آن
(كِتابٌ مَرْقُومٌ) مفرد آمده و ضمير آن در آيه بعدى
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) مفرد به كار رفته است.
در اين‌كه مراد از علّيّون بهشت است شكى نيست ولى آيا همه بهشت علّيّون است و يا آن قسمتى از بهشت است معلوم نيست. از
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) می‌شود دانست كه آن همه بهشت نيست زيرا چنان‌كه در «
ثلّ» گذشت مقرّبون قسمتى از اهل بهشت‌اند.
به نظر نگارنده مراد از عليّون بهشت
اصحاب یمین است. توضيح آن‌كه در
سوره واقعه اهل آخرت به
سابقون و اصحاب يمين و
اصحاب شمال تقسيم شده است و در «ثلّ» روشن كرديم كه بهشت مقرّبون با اصحاب يمين متفاوت است. اين تفاوت از اوائل
سوره دهر و از ذيل آيات «عليّين» نيز فهميده می‌شود.
در سوره دهر آمده: ابرار از شرابى می‌خورند كه آميخته بكافور است. و
کافور چشمه‌ايست كه
عباد اللّه از آن ميخورند. بايد عباد اللّه همان مقرّبون باشند كه از خود چشمه می‌آشامند و ابرار اصحاب يمين‌اند كه از شراب آميخته به آن می‌خورند نه از خود آن.
در
سوره مطفّفین ذيل آيات عليّين آمده كه ابرار از رحيق مختوم آميخته بتسنيم می‌خورند و
تسنیم چشمه‌ايست كه مقرّبون از آن ميخورند
(عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ) پس مراد از ابرار در هر دو سوره، اصحاب يمين و مراد از «عباد» در سوره دهر و «مقرّبون» در سوره مطفّفين همان سابقون و مقرّبين‌اند؛ آن‌گاه درباره عليّون آمده
(كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ) پس می‌دانيم اين ابرار همان اصحاب يمين‌اند و
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) می‌رساند كه مقرّبون علّيّين را مى‌بينند و در آن حاضر می‌شوند، ولى بهشت مخصوص آنها نيست و شايد منظور آن است كه مقرّبون گواهى می‌دهند: عليّون مال ابرار است زيرا گواهان روز
قیامت، (چنان‌كه در «
شهد» گذشت) حتما از مقرّبين‌اند.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «علیون»، ج۵، ص۳۹.
