سَقْی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَقْی (به فتح سین و سکون قاف) و
سُقْیا (به ضم سین و سکون قاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای آب دادن است. از مشتقات
سقی که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
إسْقاء (به کسر همزه و سکون سین) به معناى گذاشتن آب در اختيار شخص،
إستسقاء به معنای طلب
سقى و
سِقايَة (به کسر سین وفتح یاء) به معنای ظرفی كه با آن آب می‌دهند.
سَقْى به معنای
آب دادن می‌باشد همچنين است سُقْيا.
(وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً) (و پروردگارشان شراب
طهور به آنان مى‌نوشاند.)
(فَقالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ناقَةَ اللَّهِ وَ سُقْياها) (و پيامبر خدا
صالح به آنان گفت:
ناقه و
معجزه خداوند را با آبشخورش واگذاريد (و مزاحم آن نشويد).)
در
اقرب و
صحاح سُقيا را
اسم مصدر گفته است.
طبرسی آن را حصّه آب گفته است.
در قرآن
سقى و إسقاء هر دو آمده است مثل
(وَ أَسْقَيْناكُمْ ماءً فُراتاً) (و آبى گوارا به شما نوشانديم.)
راغب در فرق آن دو گويد:
سقى آن است كه مشروب را به شخص بدهى و اسقاء آن است كه در اختيار وى بگذارى تا هر طور خواست ميل كند.
اسقاء از
سقى ابلغ است زيرا مشروب را در اختيار طرف قرار می‌دهى خواه خودش بنوشد يا ديگرى به او بنوشاند.
در اقرب
سقى و اسقاء را به يک معنى گرفته و هر دو شامل است به اين كه با دست آب را به دهان طرف برسانى و يا در اختيار او قرار بدهى. آنگاه از حماسى نقل می‌كند: بعضى ميان سقيت و اسقيت فرق گذاشته و گفته است: اسقيته يعنى در اختيار او آشاميدنى گذاشتم هر طور بخواهد بكند. و سقيته يعنى آب را به دهان او رساندم.
مجمع هر دو را به يک معنى گرفته و فرق فوق را از ديگران نقل می‌كند.
تدّبر در آيات قرآن نشان می‌دهد كه اسقاء به معنى گذاشتن آب در اختيار شخص است مثل آيه گذشته و
(فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَسْقَيْناكُمُوهُ ...) (و از
آسمان آبى نازل كرديم، و شما را با آن سيراب ساختيم....)
(نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِها ...) (از آنچه از
شیر در درون آنهاست به شما مى‌نوشانيم....)
(وَ نُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنا أَنْعاماً وَ أَناسِيَّ كَثِيراً) (تا بوسيله آن، سرزمين مرده‌اى را زنده كنيم؛ و آن را به مخلوقاتى كه آفريده‌ايم-
چهارپایان و انسان‌هاى بسيار بنوشانيم.)
ولى
سقى در نوشاندن آمده نظير
(أَمَّا أَحَدُكُما فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْراً ...) (امّا تعبير خواب شما چنين است كه يكى از شما دو نفر، آزاد مى‌شود؛ و
ساقى شراب براى آقاى خود خواهد شد....)
كه درباره نوشاندن است
و مثل
(إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَ لا تَسْقِي الْحَرْثَ ...) «بقره، آب را به كشت مى‌نوشاند.»
و در آيه
(وَ الَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَ يَسْقِينِ) (و كسى كه مرا غذا مى‌دهد و سيراب مى‌نمايد.)
نيز نوشاندن مراد است.
خلاصه آنكه فرق راغب و حماسى به جا و حق است.
استسقا به معنای طلب
سقى و إسقاء است.
(وَ إِذِ اسْتَسْقى مُوسى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ ...) (و به ياد آوريد زمانى را كه
موسی براى قوم خويش، آب طلبيد؛ به او گفتيم: عصاى خود را بر آن
سنگ مخصوص بزن!...)
سِقايَة، ظرفی كه با آن آب می‌دهند (مشربه).
(فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهازِهِمْ جَعَلَ السِّقايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ...) (و هنگامى كه مأمور
یوسف بارهاى آن‌ها را بست، جام آبخورى گران قيمت پادشاه را در بارِ برادرش گذاشت....) {{قاموس:
|۱}} گويا آن ظرف هم مشربه بود كه
سقايه گفته و هم پيمانه بود كه در آيات ديگر آن را
صواع گفته است. راغب گويد آن دو تعبير براى فهماندن دو امر است.
سقايه مصدر نيز آمده است مثل
(أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ ...) «آيا آب دادن
حاجیان و تعمير
مسجد الحرام را مانند آن كس می‌دانيد كه به خدا
ایمان آورده است.»
راجع به شأن نزول آيه رجوع شود به تفاسير.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سقی»، ج۳، ص۲۸۰.
