روابط متقابل همسران

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در نظام خانواده و روابط مرد با همسرش دو مساله مهمّ وجود دارد: مساله اوّل، قوانین حاکم بین آن دو، یعنی: حقوق زن نسبت به شوی و حقوق مرد نسبت به زن. مساله دوم، که مهم‌تر و لطیف‌تر است، تفاهم و مهربانی و صفا و صمیمیّت است.

---

حق مرد نسبت به زن تنها در مورد استمتاع است و وظایفی، همچون پختن و شستن و...، که عرفا متداول شده است، از وظایف اخلاقی زنان است نه حقوق مردان. از این رو نخستین روزی که پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای تبریک گفتن به منزل حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) رفتند، کارها را بین آن دو بزرگوار تقسیم کردند و فرمودند: «زهرا جان، کارهای داخل خانه، مثل نان پختن، گندم یا جو آسیاب‌کردن، نظافت محیط خانه، بچّه‌داری و...، با شما است، و تهیه هیزم، آب آوردن، لوازم و ما یحتاج منزل را تهیّه کردن و.... بر عهده امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) است.»
سپس، حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسّلام) این جمله را فرمودند: «لایعلم الا الله ما داخلنی من السرور فی هذا الامر؛کسی جز خداوند نمی‌داند که چقدر از این امر خوشحال شدم».

---

زن و شوی علاوه بر نسبت زوجیّت باید دو رفیق دلسوز برای یکدیگر باشند. اگر در امر زناشویی رفاقت نباشد زندگی زناشوئی سخت می‌شود. به طور کلّی، اگر در هر جایی، بویژه محیط خانواده، صرفا قانون حکمفرما باشد، آثار مطلوبی در پی نخواهد داشت. همین طور نباید عاطفه به‌تنهایی بر زندگی زناشویی حاکم باشد. زیرا، چنین حاکمیتی مفسده می‌آورد. قانون و عاطفه و محبت و صمیمیّت باید همراه یکدیگر باشند. «انّ الله یامر بالعدل و الاحسان؛بدرستی که خداوند (مردم را) دستور به عدل و احسان می‌دهد». زن و مرد در حالی که موظف به رعایت قوانین اسلام هستند، باید رفیق و دلسوز یکدیگر، نیز، باشند.

---

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روزی به منزل امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) تشریف بردند و ایشان را در حال پاک‌کردن عدس یافتند، ازاین کار خیلی شاد شدند و به او فرمودند: «یا علی، کسی که در کار منزل به زنش کمک کند، ثواب حج عمره دارد.»

---

زنی خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و عرض کرد: ‌ از طرف تمام زنهای عالم چه آنهایی که امروز هستند و چه آنهایی که بعد از این تا قیامت می‌آیند این سؤال را دارم که چرا شما بین زن و مرد اختلاف قائل شده‌اید. ثوابها و اعمالی برای مردان قرار داده‌اید که زنان از آن محروم هستند مثل جهاد در راه خدا که تنها برای مردان است. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «جهاد المراة حسن التبعل؛ جهاد زنان، همسرداری نیکو است». از این رو، زن در خانه باید به بهترین وجه ممکن به نظافت، تهیه‌ی غذا، لباس، تربیت فرزندان و همسرداری بپردازد تا همواره در خطّ مقدّم جبهه مشغول جهاد فی سبیل الله باشد.

---

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حقوق مرد بر زن را در پاسخ سؤال زنی چنین بیان فرمود:
۱ـ مرد حق هر نوع استمتاع از زن را در هر زمان دارد.
۲ـ زن بدون اجازه شوی حق استفاده کردن از اموال او را ندارد.
۳ـ زن، مرد را ناراحت نکند، و اگر او را آزرد تا او را خشنود نکند، نباید به خواب برود. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «بهترین زنان شما زنی است که هرگاه شوهرش را خشمناک دید بگوید: «در برابر خواسته‌های تو تسلیم هستم و تا از من راضی نشوی چشمم به خواب نخواهد رفت.
آن زن از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پرسید: حتیّ اگر مرد ظالم باشد، این حقوق را داراست؟ فرمود: آری، در هر حال زن باید در برابر شوهر خود متواضع باشد و حق قهرنمودن ندارد.
مرد، نیز همانطور که قبلا بیان شد، حق ندارد از زن خود غیر از استمتاع چیز دیگری را طلب کند، امّا زن از نظر اخلاقی و روابط انسانی و عاطفی باید به تمام امور خانه به بهترین وجه ممکن رسیدگی کند. هم چنین، زن باید با گذشت باشد. به طوری که اگر مرد با ناراحتی از خانه بیرون رفت، بر زن است که خود را آماده سازد تا هنگام بازگشت همسرش، ناراحتی را از او زایل کند، و هنگام ورود به خانه باید با گشاده‌رویی و تبسّم از او استقبال کند. و به او سلام دهد و بدین وسیله شادی را به او باز گرداند. هم چنین، زن باید در مقابل شوهر با کمال تواضع و خوشرویی ظاهر شود، و با تواضع و تبسّم و حوصله کانون گرم خانه را گرم‌تر نماید، با محبّت و صمیمیّت ریشه اختلافات و نزاع را بر کند و به هر نحو ممکن در هنگام ناراحتی دل همسرش را به دست بیاورد. این یک وظیفه است.

---

«ابو ایّوب انصاری» فرزندی ۲ یا ۳ ساله داشت که از دنیا رفت. کودک هنگامی از دنیا رفت که «ابو ایّوب» در منزل نبود. مادر فرزند بالای سر او گریه می‌کرد. ولی، وقتی متوجّه شد که هنگام بازگشتن همسرش است، فرزند را به کناری گذاشت، سپس خود را آماده پذیرایی از شوی کرد و مثل همیشه با چهره بشّاش و مسرور با همسرش روبرو شد. سحرگاه که ابو ایّوب برای نماز صبح به مسجد می‌رفت به او گفت: اگر کسی به تو امانتی بدهد و سپس آن را طلب کند، آیا آن را پس می‌دهی یا نه؟ ابو ایّوب جواب داد: آری پس می‌دهم. آنگاه زن اضافه کرد: «۳ سال قبل خداوند امانتی به ما داد، و دیروز هم او را از ما گرفت!! پس از نماز بیا تا فرزندمان را به خاک بسپاریم». ابو ایّوب گفت: «الحمد للّه رب العالمین» و سپس به مسجد رفت، و به خدمت رسول گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و ماجرا را عرض کرد. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به او فرمود: «مبارک باد دیشب تو». اتفاقا همان شب همسر او آبستن شد و آن گونه که عرفا آورده‌اند فرزند بسیار صالحی نصیب آنان گردید.

---

البتّه، مرد هم وظیفه دارد که هنگام ورود به منزل با نشاط باشد. غم و غصّه و خستگی‌ها را کنار نهد. اگر از کار یا از دوستان و یا وظایف اجتماعی ناراحتی و گرفتاری داشته باشد، آن را به محیط خانه انتقال ندهد و محیط خانه را سرد نکند.
بنابراین، یک سپاهی در منزل نباید اخلاق تند و خشن داشته باشد، خشونت و تندی برای خط مقدم جبهه است آن هم تا هنگامی که اسیری نگرفته باشد و اگر سربازی از دشمن به دست او افتد باید خشونت را کنار بگذارد. سخت‌گیری بر زن و فرزند و بداخلاقی در منزل بر مسلمان جایز نیست و تکبر باید تنها در مقابل دشمنان دین خدا باشد نه در مقابل دوستان آنهم همسر!

---

بنابراین، در نظام خانه و روابط مرد با همسرش دو مساله مهمّ وجود دارد: مساله اوّل، قوانین حاکم بین آن دو، یعنی: حقوق زن نسبت به شوی و حقوق مرد نسبت به زن. مساله دوم، که مهم‌تر و لطیف‌تر است، تفاهم و مهربانی و صفا و صمیمیّت است. اگر در خانه، «من» و «تو» به میان آمد، دستور و فرمان، حساب و کتاب و بگو مگو به میان آمد، نقطه سیاهی در زندگی ایجاد می‌شود و این نقاط سیاه زندگی را تاریک می‌کند.

---

امام صادق (علیه‌السّلام) ‌می‌فرمود: «هر کسی مرتکب یک گناه بشود یک نقطه سیاه در قلبش به وجود می‌آید. با ارتکاب گناه دوّم نقاط سیاه در قلبش بیشتر می‌شود و سر انجام سیاهی همه قلب را فرا می‌گیرد که در این صورت رستگار نخواهد شد».
«ثمّ کان عاقبة الّذین اساؤا السّوای ان کذّبوا بایات الله و کانوا بها یستهزئون؛سر انجام کسانی که به اعمال زشت و کردار بد پرداختند (یعنی مرتکب گناه و معصیت و نافرمانی خداوند شدند) کافر شدند و آیات خدا را تکذیب و مسخره کردند»، علّت تکذیب آیات الهی و تمسخر آنها تاریک و سیاه شدن دل در اثر معصیت پروردگار است.

---

مساله مزبور در محیط خانواده هم مصداق دارد، اگر نقطه سیاهی در روابط خانوادگی سایه افکند، زن و مرد مسئول هستند که این نقطه سیاه را بزدایند. از این رو در روایات ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) می‌خوانیم که اگر اختلافی در خانواده پیدا شد، بی‌درنگ اختلاف را رفع کنید و شب را به صبح نرسانید مگر این که از دست یکدیگر راضی باشید و نزاع پایان پذیرفته باشد. اختلافات جزئی دست به دست یکدیگر می‌دهند و اختلافات بزرگ خانوادگی را به وجود می‌آورند که یا به طلاق می‌انجامد یا به زندگی نکبت‌بار یا سوزش و سازش. اگر فرجام کار طلاق باشد که مبغوض‌ترین امور نزد خداوند است، اگر زندگی به سوزش و سازش بگذرد از هر زندان و شکنجه‌ای برای انسان بدتر و خرد کننده‌تر است و در هر دو حالت به خطر افتادن آینده فرزندان قطعی است. فرزندانی که در چنین محیطی بزرگ شوند، دچار عقده‌های روانی خواهند شد، و معمولا بزهکار خواهند شد.
دخترانی که توان شوهرداری، زندگی مشترک، فرزند بزرگ کردن و خانه‌داری را ندارند و پسرانی که عصبانی، بد اخلاق، تند و خشن هستند معمولا در چنین خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند.

---

زنان باید دارای سه صفت «بخل» و «ترس» و «تکبّر» باشند. امام علی (علیه‌السّلام) درباره صفات پسندیده‌ای که زنان باید بدان متّصف باشند فرموده‌اند: «بهترین صفات زن بدترین صفات مرد است و آن صفات عبارتند از: «کبر»، «بخل» و «ترس». اگر زن متکبّر باشد، هیچگاه تسلیم غیر همسر خود نمی‌شود. همچنین اگر زن بخیل باشد، در حفظ و نگهداری اموال خود و همسرش کوشا خواهد بود. چنانچه زن ترسو باشد، از هر پیش آمدی بیمناک است و قهرا بدام شیادان نخواهد افتاد. در حالی که این صفات هر سه از صفات ناپسندیده مردان به شمار می‌رود.
تکبّر زن، تکبّر در مقابل نامحرم است هم چنان مرد نیز باید در مقابل دشمن متکبّر باشد. اساسا معنی ندارد که زن در مقابل نامحرم متواضع باشد، بلکه باید نهایت غرور و تکبّر را داشته باشد. چه بسا تبسّم و تواضع در مقابل نامحرم باعث سوء‌استفاده شود. زنان باید تا جایی که ممکن است با نامحرم برخورد نکنند. امّا، اگر لازم شد که با نامحرم روبرو شوند و سخن بگویند، با تکبّر باشند و هرگز به نرمی سخن نگویند تا مردان شهوت‌ران به طمع نیفتند.
«ترس» از دیگر صفات پسندیده زنان است. نباید زنی وانمود کند که شجاع است و مثلا شب هنگام به تنهایی از منزل خارج شود. زیرا، چه بسا به دام شیّاد و نامردی بیفتد و بدبختی و آبروریزی را برای خود در پی آورد. البتّه، روحیّه داشتن در مقابل مصائب و ناملایمات با ترس تفاوت دارد و ترس زن تنها برای نگاهداری عفت و ناموسش پسندیده است. «بخل» نیز از دیگر صفات پسندید زن است. زیرا، این صفت باعث می‌شود که در حفظ اموال شوهر کوشا باشد و اسراف نکند.

---