یَنْطِقُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَنْطِقُ:(وَ ما يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى) «یَنْطِقُ» از مادّۀ «
نطق» به معنى «سخن گفتن» است، سخن گفتنى كه بر مقصود و مراد دلالت كند، چنان‌كه گفته مى‌شود: نطق الكتاب، يعنى كتاب مطلب را بيان كرد و توضيح داد، بنابراين كتابى كه مورد مطالعه قرار مى‌گيرد و بر مقصودى دلالت مى‌كند و خواننده نيز مطالب آن را درمى‌يابد «ناطق» گفته مى‌شود.
به موردی از کاربرد «یَنْطِقُ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ما يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى) «و هرگز از روى هواى
نفس سخن نمى‌گويد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلّا وَحْيٌ يوحى) منظور از كلمه هوى هواى نفس و رأى و خواسته آن است، و جمله ما ينطق هر چند مطلق است، و در آن نطق به طور مطلق نفى شده، و مقتضاى اين اطلاق آن است كه هواى نفس از مطلق سخنان
پیغمبر نفی شده باشد (حتى در آن سخنان روزمره‌اى كه در داخل خانه‌اش دارد)، و ليكن از آن‌جايى كه در اين آيات خطاب صاحبتان به مشركين است، مشركينى كه
دعوت او را و قرآنى را كه برايشان مى‌خواند
دروغ و تقول و افتراى بر خدا مى‌پنداشتند، لذا بايد به خاطر اين
قرینه مقامى بگوييم:
منظور اين است كه آن جناب در آن‌چه كه شما مشركين را به سوى آن مى‌خواند، و آن‌چه كه از
قرآن برايتان
تلاوت مى‌كند، سخنانش ناشى از هواى نفس نيست، و به رأى خود چيزى نمى‌گويد، بلكه هر چه در اين باب مى‌گويد وحيى است كه خداى تعالى به او مى‌كند.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيۀ مورد بحث،
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از سخن گفتن بيهوده و از روى هواى نفس مبرّا دانسته، مى‌گويد:
(وَ ما يَنْطِقُ عَنِ اَلْهَوى) «او هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‌گويد.»
اين جمله، نفى نسبت
کهانت است، چرا كه كاهنان افرادى هواپرست و هوسبازند و سرچشمۀ گمراهی‌ها غالبا پيروى از هواى نفس است.
در آيۀ ۲۹
سوره جاثیه آمده است:
(هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ) «اين كتاب ماست كه به
حق با شما سخن مى‌گويد (و اعمال شما را بازگو مى‌كند).»
بعضى از مفسران احتمال داده‌اند كه منظور از كتاب در آيۀ
فوق «كتاب آسمانى» است كه بر آن [[]] امّت نازل شده، ولى ظاهر آيه مخصوصا با توجه به آيۀ بعد، همان نامۀ اعمال است و اكثر مفسران نيز بر همين عقيده هستند.
همچنين در آيۀ ۶۵
سوره انبیاء، آن‌جا كه بت‌پرستان،
ابراهیم (علیه‌السلام) را حاضر كردند و به او گفتند: آيا تو اين كار را با خدايان ما كرده‌اى؟ ابراهيم آن‌چنان جوابى گفت كه آن‌ها را سخت در محاصره قرار داد، محاصره‌اى كه
قدرت بر نجات آن نداشتند، او گفت: بلكه اين كار را اين
بت بزرگ آن‌ها كرده باشد،
(فَسْئَلوهُمْ إِنْ كانوا يَنْطِقونَ) «از آن‌ها
سؤال كنيد اگر سخن مى‌گويند.»
«ينطقون» (در اين آيه) از مادّۀ «نطق» به معنى «سخن گفتن» است كه شرح لازم در اين باره گفته آمد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ینطق»، ج۴، ص ۴۷۱.
