نِعِمّا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نِعِمّا:(إِن تُبْدواْ الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا) «نِعِمّا» مركب از «نعم» و «ما» ما به معنى شیء، يعنى: نعم شيئا، چه‌چيز خوبى است.
در
آیه مورد بحث مى‌خوانيم:
«پس چه نيكوست صدقۀ آشكار»
(فَنِعِمّا هِيَ) كه در
اعراب آن چند وجه گفته شده است.
• نعم
فعل مدح و «ما» تميز است. اسم مخصوص به مدح آن محذوف است. «هى»
فاعل است؛ يعنى: نعم الصّدقة هى. كه الصّدقة فاعل است و «هى» اسم مخصوص به مدح است.
• نعم فعل مدح و «ما» فاعل آن، يعنى «معرفة غيرتامه» و «هى» اسم مخصوص به مدح مى‌باشد (
سیوطی).
• فاعل «نعم» محذوف است و «ما» به معنى: شئ و اسم مخصوص به مدح، يعنى: نعم الشّئ «شيئا»
تمیز است به جاى مخصوص و «هى»
خبر مبتداى محذوف است، مثل اين‌كه گوينده‌اى گفته: ما الشّئ الممدوح. فيقال: هى اى الممدوح الصّدقة.
• وجه ديگر آن كه «هى» مبتداى مؤخر و «نعم» و فاعل آن، خبر مى‌باشد، يعنى: الصّدقة نعم الشّئ (اعراب القرآن ابو البقاء).
به موردی از کاربرد «نِعِمّا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِن تُبْدواْ الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِيَ وَ إِن تُخْفوها وَ تُؤْتوها الْفُقَراء فَهُوَ خَيْرٌ لُّكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئاتِكُمْ وَ اللّهُ بِما تَعْمَلونَ خَبيرٌ) «اگر صدقات و انفاق‌هاى خود را آشكار كنيد، خوب است؛ و اگر آن‌ها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد، براى شما بهتر است؛ و از گناهان شما مى‌كاهد؛ و
خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهيد، آگاه است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
«إِنْ تُبْدوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِيَ ...» كلمه ابداء كه مصدر تبدوا است، به معناى اظهار است، و كلمه صدقات جمع
صدقه است، و چون قيدى در آن نيامده به معناى مطلق انفاق‌هايى است كه در راه خدا بشود (چه
واجب و چه
مستحب) و چه بسا بعضى گفته باشند كه اصل در معناى اين كلمه
انفاق مستحبّ است.
خداى سبحان در اين آيه دو
قسم ترديد آورده، يكى صدقه آشكار و ديگرى پنهان.
و هر دو را ستوده است، براى اين‌كه هر كدام از آن دو آثارى صالح دارند، اما صدقه آشكارا كه خود تشويق و
دعوت عملى مردم است به كار نيک، و نيز مايه دل‌گرمى فقرا و مساكين است، كه مى‌بينند در جامعه مردمى
رحم دل هستند كه به حال آنان ترحم مى‌كنند، و در جامعه اموالى براى آنان و
رفع حوائجشان قرار مى‌دهند تا براى روز قيامتشان كه روز گرفتارى است ذخيره‌اى باشد، و اين باعث مى‌شود كه روحيه ياس و نوميدى از صفحه دل‌هاشان زدوده شود، و در كار خود داراى نشاط گردند، و احساس كنند كه
وحدت عمل و
کسب بين آنان و اغنيا وجود دارد، اگر سرمايه‌دار كاسبى مى‌كند تنها براى خودش نيست، و اين خود آثار نيک بسيارى دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نعما»، ج۴، ص ۴۸۶.
