نصت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَصْت (به فتح نون و سکون صاد) و
اِنْصات (به کسر الف و سکون نون) از
واژگان قرآن کریم به معنای
سکوت برای
استماع است.
نَصْت و
اِنْصات:
سکوت برای
استماع است. «نَصَتَ له نَصْتاً:
سکت مستمعا لحدیثه». همچنین است اِنْصات و آن از نَصْت ابلغ است.
در
نهج البلاغه خطبه ۱۲۲ هست که به
خوارج فرمود:
«اَمْسِکُوا عَنِ الْکَلَامِ وَ اَنْصِتُوا لِقَوْلِی» «صحبت نکنید و برای شنیدن سخن من
ساکت باشید».
(شرح‌های خطبه:
)
(فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا اَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا اِلی قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ) «
جنّ چون به شنیدن
قرآن حاضر شدند، گفتند:
ساکت باشید و چون
قرآن تمام شد برای
انذار پیش قوم خویش برگشتند».
(وَ اِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ اَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ) «آنگاه که
قرآن خوانده شود به آن گوش دهید و
ساکت باشید تا مورد رحم خدا قرار گیرید».
این آیه مردم را به یک مطلب اساسی دعوت می‌کند و آن اینکه هر جا که
قرآن خوانده شد فورا سخن را قطع کرده و به کلام خدا که با بندگان سخن می‌گوید و صلاح
دنیا و
آخرت آنها را بیان می‌دارد، گوش کنند ولی متاسّفانه در میان ما این مطلب عملی نیست.
از آیه
وجوب نفهمیده‌اند و گرنه مشهور و معروف شده بود ولی مطلوبیّت آن جای گفتگو نیست؛ این از حیث عموم آیه. ولی درباره نزول آن گفته‌اند: درباره نماز جماعت نازل شده که باید
ساکت شد و به قرائت امام گوش کرد، چنانکه در
مجمع آن را از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل کرده است و اضافه کرده: گفته‌اند
مسلمانان در
نماز سخن می‌گفتند و بعضی بر بعضی سلام می‌کرد و چون کسی وارد
مسجد می‌شد، می‌گفت: چقدر خوانده‌اید و آنها در نماز جواب می‌دادند لذا از تکلّم منع شده به استماع مامور گشتند و پس از نقل چند قول فرموده: شیخ ابو جعفر قدّس اللّه روحه (
شیخ طوسی) گفته: قول اوّل از همه قوی‌تر است، زیرا فقط در قرائت امام در
نماز جماعت انصات واجب است و امّا در غیر نماز خلافی نیست که
سکوت و استماع غیر واجب میباشد. روایت شده از
امام صادق (علیه‌السّلام) که فرمود:
«یَجِبُ الْاِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا»؛ شیخ فرموده آن بر طریق
استحباب است.
۱- در
تفسیر عیاشی از
زراره نقل شده:
«قَالَ اَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ اِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فِی الْفَرِیضَةِ خَلْفَ الْاِمَامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ اَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ». این همان انصات و استماع واجب است.
۲- و از زراره نقل کرده:
«سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ یَقُولُ: «یَجِبُ الْاِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا وَ اِذَا قُرِئَ عِنْدَکَ الْقُرْآنُ وَجَبَ عَلَیْکَ الْاِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ»».
۳- ایضا از
ابی کهمس از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل نموده:
ابن کوّاء (یکی از خوارج) در پشت سر
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) خواند:
(لَئِنْ اَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ) (اگر
مشرک شوى، تمام اعمالت تباه مى‌شود و از زيانكاران خواهى بود)
امام (علیه‌السّلام) (با آنکه در نماز بود) از شنیدن آن
سکوت فرمود.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نصت"، ج۷، ص۶۹.
